دهلی نو نمی تواند از مسکو جدا شود

نویسنده: پریسا پارسا، دانشجوی کارشناسی ارشد روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبایی

دیپلماسی ایرانی: جلسه شورای امنیت برای صدور قطعنامه در محکومیت حمله روسیه به اوکراین که با وتوی روسیه مواجه شد؛ آزمون مهمی برای پیمان های سیاسی و اقتصادی در جهان بود. در این جلسه که در تاریخ ۲۶ فوریه برگزار شد، ۱۱ کشور به این قطعنامه که روسیه را به عقب نشینی فوری از اوکراین ملزم می کرد رای مثبت دادند در این میان چین، هند و امارات رای ممتنع دادند. 

حال سوال اصلی یادداشت این است که چرا کشور هند به این قطعنامه رای ممتنع داد؟ و آیا هند می تواند به طور نامحدود به موضع ممتنع خود ادامه دهد؟ 

روابط هند و آمریکا از ۱۹۹۵ به بعد یک چرخش اساسی از سوی دو کشور را شاهد بوده است. در واقع پس از سال ها سیاست عدم تعهد از سوی هند روابط این کشور و ایالات متحده با سفر رئیس جمهور کلینتون در سال ۲۰۰۰ وارد مرحله جدیدی شد. از آن زمان تا به امروز روابط واشنگتن– دهلی نو روند صعودی داشته و تاکنون هیچ روند نزولی در روابط این دو کشور مشاهده نشده است‌. سیاست خارجی آمریکا در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ صراحت بیشتری پیدا کرد و هند و آمریکا بیش از دوران قبل به هم نزدیک شدند. پس همان طور که در سیاست های پیش گرفته هند مشخص است این کشور نگاه غرب را اضافه و سعی کرده بیشتر با غرب در شرایط  کنونی همسو باشد.

از سوی دیگر روابط هند و روسیه واجد میراثی پراهمیت از دوران شوروی است که به دلایلی این کشور(هند) نمی خواهد روسیه را از دست بدهد؛ از جمله: نیاز هند به نفوذ روسیه در آسیای میانه و افغانستان است. در واقع قدرت گرفتن طالبان در افغانستان موقعیت بسیاری از کشورهای منطقه ای را در این کشور دستخوش تحولات گوناگونی کرده است؛ که هند، هم از این امر مستثنی نیست. اولین خطر در این زمینه برای هند مربوط به مسئله امنیتی و تروریسم است. دهلی نو همواره بر این باور است که پیروزی طالبان، ایدئولوژی و گروه های رادیکال یا جهت گیری های مشابه را در منطقه تحریک می کند. خطر دوم مربوط به افزایش نفوذ سازمان اطلاعات نظامی پاکستان در افغانستان است که پیوند غیرقابل انکاری با طالبان دارد. 

دومین مسئله بعد اقتصادی است از سال ۲۰۰۲ هند یکی از ذی نفعان اصلی در بازسازی افغانستان و همچنین بزرگترین کمک کننده اقتصادی به این کشور بوده است. 

سومین مسئله بعد ژئوپلتیک است؛ ورود طالبان به معنی تغییر روابط در شبه قاره و منطقه آسیای میانه به نفع چین و پاکستان است. 

در نتیجه با توجه به تمامی این چالش ها برای دهلی نو، روسیه یکی از مهمترین بازیگران افغانستان است و به همین خاطر هند به همکاری با روسیه در افغانستان نیازمند است. مسکو می تواند برای دهلی نو در ارتباط با بازیگران مختلف افغان مفید واقع شود تا بتواند نفوذ و منافع خود را در افغانستان به دست آورد، تا بازنده اصلی معادلات در کابل نباشد. 

همچنین بهره برداری از قدرت و ظرفیت روس ها برای مهار دشمن و رقیب سنتی یعنی چین، نیاز به همراهی روس ها در سازمان ملل و شورای امنیت بر سر مسائل مختلف به ویژه در بحث کشمیر، سرمایه گزاری مالی اخیر هند در روسیه، بحث روسی بودن غالب تجهیزات ارتش هند که در شرایط کنونی هم نیاز به پشتیبانی دارند و جایگزینی آنها  با ادوات غربی زمان بر هست و همچنین هند برای عضویت دائم شدن در شورای امنیت نیاز به تایید همه اعضای شورا دارد؛ این موارد از جمله دلایلی هستند که سبب می شوند مقامات هندی در برابر اقدامات روسیه رویکردی مدارا محور در پیش بگیرند. 

لذا رای ممتنع هند تعجب آور نبود، زیرا هدف کشور هند این است که تعادل بین بلوک غرب به رهبری آمریکا و روسیه را حفظ کند چون در هر دو طرف شرکای استراتژیک دارد. رای منفی به روسیه حفظ احتمال موافقت روسیه است. برای روسیه در شرایط کنونی ارزش رای ممتنع برابر رای منفی است. 

در پاسخ به قسمت دوم سوال باید اذعان کرد که: در حال حاضر هند در سیاست خارجی نامناسبی قرار گرفته است. دولت راست گرای هند و نارندرا مودی، نخست وزیر این کشور، روابط نزدیکی با واشنگتن ایجاد کرده که به پیوستن هند به ایالات متحده، بریتانیا، ژاپن و استرالیا در ائتلاف چهارگانه را منجر شده است که به طور گسترده به عنوان یک اقدام ضد چینی تلقی می شود. 

با این حال دنیای سیاست دنیای قطعیت نیست بلکه منافع و راهبرد ها تعیین کننده هستند. نوع تعاملات هند با غرب به سمت همگرایی و همسویی بیشتر می رود اما نوع تعاملات هند با روسیه متفاوت است اگر وزنه روسیه در تعاملات افغانستان کاسته شود و اگر پاکستان و ارتباط خوبش با روسیه نبود شاید می شد گفت سریعا هند همگرا با غرب می شد.

در نتیجه با در نظر گرفتن اینکه دوسوی دعوای کنونی، هر دو شرکای استراتژیک هند محسوب می شوند. هند باید با احتیاط زیاد حرکت کند و از این منظر هرگونه خطا در رویکردهای هند در قبال بحران اوکراین می تواند تهدید جدی برای منافع هند تلقی شود.