شکافی که مقتدی صدر مسبب آن است

دیپلماسی ایرانی: عراق در حال پوست اندازی است. تصور اینکه می‌توان همچنان اوضاع در عراق و مردم آن را با بیش از دو‌دهه پیش؛ یعنی سقوط رژیم  «صدام حسین» یکی دانست، اشتباهی سخت راهبردی خواهد بود. اکنون سپهر سیاسی عراق، به ویژه پس از انقلاب اعتراضی اکتبر ۲۰۱۹ جوانان این کشور دستخوش تغییرات شگرف شده است. این وضع کم‌شباهت با اوضاعی نیست که اکنون در برخی کشورهای خاورمیانه جریان دارد.  

اگرچه انتخابات زود‌هنگام پارلمانی ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹ میلادی، تدبیری بود از سوی نخبگان سیاسی عراق برای  ایجاد صلح میان آحاد این ملت و سرانجام استقرار «ثبات» در این کشور، اما از آن هنگام هم می‌شد پیش‌بینی کرد که ثبات،  گوهری است محصول «مشروعیت» که با پذیرش عموم همراه باشد. بنابراین حتی توافق‌های تاکتیکی شبیه آنچه اکنون برای تشکیل دولت تازه  عراق در حال انجام است، نمی‌تواند به ثبات در این کشور  بینجامد.  

تحریم گسترده انتخابات پارلمانی اکتبر ۲۰۱۹ از سوی مردم، کسب کرسی‌های نابرابر بلوک‌های مذهبی/ فرقه‌ای اعم از شیعه، سنی و کردها از آراء اندک انتخاباتی، فقدان ایده قدرتمند برای ایجاد اعتماد و به تبع‌ آن مشروعیت زایی نزد مردم  در خدمت به برون رفت کشور از ناامنی‌ها و فساد اقتصادی، تشدید اختلاف‌ها و منازعات میان طیف‌های سیاسی رقیب، ناتوانی‌های قابل پیش‌بینی در پر کردن خلاء امنیتی ناشی از خروج نیروهای نظامی خارجی از این کشور و... آینده مبهمی را برای عراق رقم می‌زند.  

مقتدی صدر که ائتلاف تحت رهبری او توانست  ۷۳ کرسی پارلمان را از آن خود کند، حالا بر مسندی تکیه زده  که با صدای بلند می‌خواهد دولت آینده عراق را زیر چتر خود تشکیل دهد. او  با استقبال و تشویق شکاف در بلوک شیعی و برخلاف آنچه برخی پیش‌بینی می‌کردند که سرانجام به تشکیل دولتی با اجماع نظر شیعیان تن می‌دهد، ترکیب تازه‌ای را در هرم قدرت نظام سیاسی عراق تدارک دیده است. صدر با کنار گذاشتن جریان‌های سیاسی هم‌سو با خود در گذشته، ائتلافی را شکل داده  که بتواند سه چهره به نمایندگی از سه جریان سیاسی/ مذهبی را با گرایش‌هایی مخالف با ساختار و رویکرد نخبگان حاکم گذشته در این کشور بر رأس دولت؛ ریاست جمهوری و مجلس بگمارد.

طرف‌های ائتلافی صدر و چهره‌های مورد وثوق او نزد افکار عمومی نا‌آشنا نیستند. حلبوسی که به‌عنوان رئیس مجلس تعیین شده است. بارزانی، نامزد ریاست جمهوری است و مصطفی‌الکاظمی مناسب‌ترین فرد در ماندن بر مسند نخست‌وزیری عراق است. البته رئیس گروه ائتلافی سائرون در دیدار یکشنبه (۱۶ ژانویه ۲۰۲۲) با «هادی العامری» رئیس ائتلاف الفتح توافق کرده است که دو تا سه وزارتخانه را در کابینه آینده به جریان شیعی رقیب واگذارد. این توافق حامل دو هدف از سوی مقتدی صدر می‌تواند باشد: نخست؛ ایجاد شکاف میان مخالفان شیعی خود از جمله شکاف میان هادی العامری و «نوری المالکی» رئیس ائتلاف دولت قانون در انتخابات پارلمانی اخیر که توانست ۳۷ کرسی را از آن خود کند. دوم؛ بلاموضوع کردن ائتلاف «شورای هماهنگی احزاب شیعی» متشکل از گروه‌های نزدیک به سیاست‌های ایران که می‌کوشید با نزدیک شدن به جریان‌های دیگر و  کسب اکثریت اعضای ائتلافی، دولت آینده را تشکیل دهد. در غیر این صورت، به عنوان قوی‌ترین فراکسیون منتقد در مجلس حضور یابد. توافق «صدر/ عامری» تا حدود زیادی رئیس ائتلاف سائرون (مقتدی صدر) را به هدفش نزدیک کرده است؛ به ویژه که به زعم صدر، سرخوردگی شورای هماهنگی احزاب شیعی از دستیابی به اهدافش در پی توافق اخیر با هادی العامری، انگیزه‌ای برای دور شدن آنها از تهران خواهد شد. 

آنچه مقتدی صدر با همه بلندپروازی‌هایش به آن بی‌توجه است، جنس و مایه اصلی قیام و یا انقلاب جوانان عراقی در اکتبر ۲۰۱۹ میلادی است. خواست جوانان عراقی و به تبع آن مردم عراق، عبور از همه این بازی‌های سیاسی است. آنان تغییر را در مشروعیتی جست‌وجو می‌کنند که مقتدی‌صدر و همپیمانان او با کارنامه خود فاقد آن هستند. پوست اندازی در عراق، همانی نیست که صدر عافیت طلبانه در پی تحمیل آن به مردمی است که تاب بی‌ثباتی، فقر و فساد  را از کف داده‌اند. مردم و بازیگران هرم قدرت در عراق، دو جنس متفاوتند.