تبادل هشدارها در بحبوبۀ مذاکرات

نویسنده: سید قائم ‌موسوی، دکتری علوم ‌سیاسی

دیپلماسی ایرانی: در تاریخ موضوعات ثالثِ زیادی بودند که موجی از رقابت شدید را میان قدرت‌های روز یا بلوکی از قدرت‌ها فراهم کرده‌اند. بعد از جنگ جهانی دوم، خودداری اتحاد جماهیر شوروی از خروج نیروهایش از آذربایجان ایران، شرق و غرب را به رویارویی کشانده بود.

بعدها در آغاز دهۀ ۱۹۶۰ میلادی نیز بحران موشکی کوبا به مراتب شدیدتر از غائلۀ آذربایجان، می‌رفت که جهان را در چاهِ جنگ اتمی فرو ببرد. اکنون نیز مسائلی از همان جنس، پتانسیل ایجاد تقابلی زیان‌بار را میان قدرت‌های جهانی دارند.

مناقشۀ اوکراین و احتمال تهاجم روسیه به این کشور و منازعۀ تایوان و امکان حملۀ چین به آن پدیده‌هایی هستند که سوختِ رویارویی غرب را با روسیه و چین فراهم کرده‌اند.

در تماس ۵۰ دقیقه‌ای که جو بایدن و ولادیمیر پوتین با یکدیگر داشته‌اند، طرفین به‌شدت به یکدیگر هشدار داده‌اند. بایدن در تلاش بود تا تلخیِ هزینه‌های به روسیه به‌خاطر تهاجم به اوکراین را به او یادآور شود و با این مکانیزم نوعی بازدارندگی برای اقدام پوتین انجام دهد.

پوتین نیز با اشراف به دارا بودن مکانیزم انرژی برای تاثیر بر اروپا و همچنین تمرکز آمریکا بر کنترل چین، از پیوستن احتمالی اوکراین به ناتو به‌شدت ابراز نگرانی کرده و آنها را از این اقدام برحذر داشته است.

پوتین به‌خوبی می‌داند که تمرکز آمریکا بر چین و همچنین نیاز اروپا به گاز روسیه، تهدیدات آنها را کم‌زهر می‌کند و بر همین اساس آنها را خیلی جدی نمی‌انگارد.

به غیر از این دو مسئله، مؤلفۀ دیگری نیز پوتین را دلگرم به نادیده‌انگاری بلوف‌های بایدن و اروپا می‌کند. مذاکرات احیای برجام در وین در جریان است. روسیه به‌خوبی نشان داده که در این دور از مذاکرات دست بالا را دارد.

توئیت‌های اولیانوف نقش برجستۀ نزدیک کردن دیدگاه‌ها به یکدیگر و تعدیل مطالبات حداکثری را نشان داده است. اولیانوف به صورت آشکاری از تاثیر نقش روسیه و چین در ترقیق خواسته‌های حداکثری جمهوری اسلامی پرده برداشته است.

دعوت پوتین از آقای رئیسی برای حضور در روسیه به صورت واضحی، سیگنال‌هایی برای آمریکا نیر ارسال کرده است. صریح‌ترین آنها این است که حل‌وفصل بحران‌ها ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند، نمی‌شود یکی را بدون دیگری به سرانجام مطلوبی رساند.

برای ایران مهم است که دوری و نزدیکی خودش را به این مسائل تنظیم کند. با دوری متناسب از تقابل آنها در مورد مناقشه اوکراین، قادر خواهد بود از آسیب‌هایش از جمله امکان مصالحه شدن در امان بماند و با نزدیکی ظریفی به آن می‌تواند با استفاده از شکاف روبه‌تزاید آنها، بزرگترین بحران دو دهۀ اخیر خودش را حل‌وفصل کند.

البته، این ظرافت ماحصل درک حلاوت‌های تلخِ عشق به شرق است که شمه‌ای از آن در عزم چین برای تسلیح عربستان به فناوریِ موشک بومی نمود یافته است. جمهوری اسلامی درحالی که برای گذرانِ دشوار دخل‌و‌خرجش، نفتش را با تخفیفی به چین می‌دهد که ریسکش کمتر از تحریم‌های احتمالی آمریکا است، عربستان در تلاش است با فناوری موشک‌های چینی قدرت توازنش را بالا ببرد. 

در دغدغۀ مسائل همچنان بر همان پاشنه‌ای می‌چرخد که ذهن امیرکبیر را به خودش مشغول کرده بود؛ با این تفاوت که امر بر امیر مشتبه بود که نیروی سومی باید موازنه را میان شرق و غرب برقرار کند، اما اکنون سیاست خارجی کشور در گره زدن مقدرات کشور به شرق یا غرب دست‌وپا می زند و در نوسانی هشت ساله کشور را در کامِ روزمرگی‌ها کشانده است./راهبرد