سقوط لیر ترکیه و درس هایی که باید بیاموزیم

نویسنده: محمد طبیبیان، استاد سابق دانشگاه صنعتی اصفهان و موسسه عالی پژوهش در برنامه‌ریزی و توسعه

دیپلماسی ایرانی: اخیراً نرخ لیر ترک نسبت به دلار به شدت کاهش یافته است. از حدود ۸/۵ لیر در مقابل یک دلار به ۱۳ لیر طی سه ماه. این کاهش ارزش تشدید شده است، بعد از این که رجب طیب اردوغان اعلام کرد به هیچ وجه موافق افزایش نرخ بهره نبوده و نیست. اکنون نرخ تورم در ترکیه حدود بیست درصد است. برای کنترل تورم و کاهش ارزش پول روسای بانک مرکزی قصد افزایش نرخ بهره را داشته اند و رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه تا کنون سه رئیس بانک مرکزی را برکنار کرده است چون با نظر او در مورد نرخ بهره موافق نبوده اند.

درس یکم، در ترکیه هم تورم یک پدیده پولی است.

درس دوم، برای کنترل نرخ تورم نرخ بهره باید افزایش یابد. شاید به یاد داشته باشید که در کشور ما هم برخی استدلال می کنند، با افزایش نرخ بهره هزینه تولید افزایش می یابد و تورم تشدید می شود. این ها در سطح همان هایی هستند که فکر می کنند خورشید گرد زمین می چرخد.

درس سوم، چون تورم یک پدیده پولی است لاجرم کنترل تورم کشیدن اهرم های پولی را لازم می کند. این هم، به هر شکل انجام شود نرخ بهره را بالا می برد.

درس چهارم، اردوغان دستور داده است در مورد افزایش نرخ ارزهای خارجی بر رسی شود و مسبب شناسی شود. اما تورم یعنی کاهش ارزش پول، یعنی افزایش قیمت ارزهای بین المللی کم و بیش با ثبات تر. پس تورم با دستور و پیگرد ارز فروش ها و غیره علاج نمی شود.

درس پنجم، یک وقتی مرحوم میلتون فریدمن گفته بود که تورم فقط یک یگانه مسئله اقتصادی نبوده است و نشان دهنده وجود فقط یک مشکل در یک موضع و محل از بدنه اقتصاد نیست. بلکه نشان از یک بیماری عمومی اقتصاد و در واقع سوء مدیریت عمومی اقتصاد است. با توجه به این نکته بهتر می توان گرفتاری اقتصادی ترکیه را درک کرد.