آیا مصر بازگشته است؟

دیپلماسی ایرانی: مقامات سیاست خارجی مصر تمایل دارند این پیام را که «مصر بازگشته است» برای همتایان خود در سراسر جهان ارسال کنند.

در گزارشی که شورای روابط خارجی اروپا منتشر کرد، آمده است: تغییرات صورت گرفته در تحرکات و پویایی منطقه باعث شده است مصر سیاست خارجی فعال‌تری را دنبال کند. امروز دولت مصر اعتماد به نفس بیشتری در داخل به دست آورده و به دنبال به عهده گرفتن نقش و مسئولیت‌های جدید و سرمایه‌گذاری در شکل‌های جدید اتحاد منطقه‌ای است.

مصر در گذشته بازیگر مهمی در عرصه سیاست خارجی در خاورمیانه بود و به لطف ابعاد، محل قرارگیری، ثبات و اعتمادبه‌نفس مقاماتش می‌توانست در تحولات مختلف منطقه‌ای نفوذ داشته باشد. این کشور رابطه‌ای نزدیک و بلندمدت (و با فراز و نشیب) با آمریکا داشته است؛ اما در یک دهه گذشته مواردی که به آن اشاره شد، دیگر در مورد مصر صدق نمی‌کرد.

این کشور در دیپلماسی منطقه‌ای و در پرونده‌های مهم، از جنگ‌های یمن و سوریه تا موضوع هسته‌ای ایران غایب بوده است. در این دوران مصر گرفتار ناآرامی داخلی بود و این امر باعث شد توجهش از سیاست خارجی به نزاع قدرت در داخل و اقتصاد معیوبش متمرکز شود.

اما تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی مختلف که در 12 ماه گذشته رخ داد، باعث تغییر در نوع ذهنیت و فعالیت مصر شده است. این تحولات شامل تغییر دولت در آمریکا، لغو محاصره قطر، ایجاد نقشه راه برای خاتمه دادن به بحران لیبی و تلاش برای ازسرگیری گفتگوهای صلح در یمن بود.

رشد ثبات در داخل، بهبود چشم‌انداز اقتصادی و تنش‌زدایی اخیر در خاورمیانه باعث افزایش اعتمادبه‌نفس در مصر شد. مصر اخیراً از توافقی با امارات و عربستان فاصله گرفت و با مقامات سابق قطر و ترکیه وارد گفتگو شد.

تهدیدهای مهم در طول مرزهای این کشور ازجمله امنیت آب و جنگ لیبی باعث شد که قاهره دوباره با شرکای اروپایی وارد تعامل شود. تفکر و نگرانی آمریکا و اروپا در این خصوص که مصر شکست نمی‌خورد نیز باعث افزایش اعتمادبه‌نفس در مقامات مصری شد.

ممکن است مصر از نگاه کسی که از بیرون به منطقه نگاه می‌کند، در برابر دیگر قدرت‌های منطقه از اهمیت چندانی برخوردار نباشد، اما بررسی دیدگاه‌های افراد درون و نزدیک به این رژیم و نظرات دیپلمات‌های خاورمیانه که با مصر سروکار دارند، حاکی از آن است که مصر اشتیاق دارد تا بار دیگر نقش رهبری را در منطقه به عهده بگیرد.

البته نگرانی‌هایی در خصوص وضعیت حقوق بشر در مصر وجود دارد، اگرچه ممکن است فرصت‌های اخیر برای تعامل با این کشور امیدهایی را برای بهبود وضعیت حقوق بشر در این کشور به وجود آورده باشد.

در این راستا، و با توجه به خوش‌بینی‌ها در سطح داخلی و منطقه‌ای درباره سیاست انرژی مصر و تغییر اتحادها و نقش‌های منطقه‌ای، باید بار دیگر توجه بین‌المللی به مصر و اقداماتش جلب شود.

بدون توجه به آنچه دیپلمات‌های مصری به‌صورت علنی درباره میزان اهمیت کشورشان می‌گویند، مصر در خصوص مسائل مهمی نظیر امنیت آبی به حمایت منطقه‌ای و جهانی نیاز دارد. این مشکلی است که اروپا و همه علاقه‌مندان به برقراری ثبات در منطقه باید به آن بیشتر توجه کنند.

درحالی‌که قاهره به دنبال آن است که بار دیگر جایگاهش را در میان کشورهای همسایه پیدا کند، اروپا فرصت دارد نقش قابل‌توجهی را در کمک به این کشور ایفا کند و درعین‌حال بکوشد بر تصمیمات سیاسیِ داخلی، منطقه‌ای، و بین‌المللی مصر در آینده اعمال‌نفوذ کند.

مصر که دیگر به کمک کشورهای حاشیه خلیج (فارس) وابسته نیست، به دنبال تدوین سیاست‌های خود در حوزه انرژی و سرمایه‌گذاری است و این فرصت‌های جدیدی برای اروپا ایجاد می‌کند. این فرصت‌ها شامل تعامل در حوزه سیاست دریانوردی در شرق مدیترانه، اکتشاف انرژی، حقوق آبی و روابط با لیبی و ترکیه است. اتحادیه اروپا باید به شکلی فعال با اتحاد عربی مصر، اردن و عراق برای حمایت از سیاست‌های اقتصادی متقابلاً سودمند که اقتصاد این کشورها را تقویت می‌کند، وارد تعامل شود.

در عوض، مصر می‌تواند با تلاش برای رفع تنش‌ها میان اتحادیه اروپا و ترکیه به اروپایی‌ها کمک کند. با توجه به این‌که پذیرش ترکیه در اتحادیه اروپا دیگر مطرح نیست، اروپا باید راه‌هایی را برای تعدیل رفتار ترکیه در رابطه با مهاجران و پناهندگان، مسائل شرق مدیترانه و رویارویی نظامی در خاورمیانه (ازجمله در عراق و سوریه) پیدا کند.

اهداف اروپا و مصر در لیبی باهم همگرایی دارد: قاهره به دنبال حذف حضور ترکیه در این کشور است و در حال حاضر از یک نقشه راه اروپایی و بین‌المللی برای دوره پس از مناقشه حمایت می‌کند.

تغییر روابط مصر با شرکایش در خلیج (فارس) می‌تواند از سیاست اتحادیه اروپا که برای کمک به خاتمه مناقشات در سوریه، لیبی و یمن و برای کاهش تهدید ناشی از رفتار امارات (و تا حد کمتر عربستان) طراحی‌شده، پشتیبانی کند.

مصر در حال حاضر به حمایت جدی و مناسبات صادقانه شرکایش نیاز دارد. پایتخت‌های اروپایی نباید این توهم را داشته باشند که در دستور کار مصر درزمینه حقوق بشر تغییری اساسی ایجاد شود یا این‌که مصر، دست‌کم فوراً، توصیه‌هایشان را بپذیرد.

اما درزمانی که مصر در باثبات‌ترین و ایمن‌ترین وضعیت در یک دهه گذشته قرار دارد، مخاطبان اروپایی این کشور به لحاظ اخلاقی الزام و وظیفه‌دارند، گفتگوها با این کشور را تقویت کنند. آن‌ها می‌توانند روابط منطقه‌ای و اقتصادی را با امید و اراده برای کاهش سرکوب در این کشور، توسعه دهند. اتحادیه اروپا در تعامل دوجانبه با این کشور نباید از مواجه‌شدن با این مسئله دوری کند. اتحادیه اروپا باید در حالی این کار را انجام دهد که به کار با مصر برای بهبود روند توسعه اقتصادی و حفظ امنیت آب در منطقه ادامه می‌دهد./ شورای راهبردی روابط خارجی