زیر خاکستر داغتر از شعله است!

رقابت ترکیه و ایران در آسیای میانه

۰۸ مهر ۱۴۰۰ | ۱۵:۰۰ کد : ۲۰۰۶۴۴۵ آسیا و آفریقا انتخاب سردبیر
ترکیه در تعامل سیاسی با کشورهای آسیای میانه تلاش کرد خود را کشوری الگو معرفی کند که دموکراسی غربی را با مدل حکومت اسلامی در آمیخته است. ولی این تبلیغات، تاثیر مورد نظر مقامات ترکیه را ایجاد نکرد چرا که کشورهای تازه استقلال یافته از اتحاد شوروی، ساختاری همگون نداشتند و با طوفانی از مشکلات داخلی مواجه شدند که آنها را مجبور کرد برای حل مشکلات به طرف های مختلف بین المللی و منطقه ای متمایل شوند. 
رقابت ترکیه و ایران در آسیای میانه

نویسنده: سلیمان الوداعی

دیپلماسی ایرانی: ترکیه یکی از طرف های فعال در کشمکش برای دستیابی به نفوذ در آسیای میانه است و به رغم نداشتن ارتباط مستقیم جغرافیایی با این منطقه، از ابزارهای ایدئولوژیک و فرهنگی و اقتصادی برای نفوذ مورد نظر بهره برداری می کند. تحرکات سریع ترکیه برای نفوذ در آسیای میانه بعد از فروپاشی اتحاد شوروی را می توان در چارچوب رقابت با فدراسیون روسیه و جلوگیری از نفوذ رقبای منطقه ای به ویژه ایران تفسیر کرد. ترکیه در بخش فرهنگی و ایدئولوژیکی بر وجوه مشترک با کشورهای آسیای میانه مثل زبان مشترک تاکید کرده و می کند ولی هدف واقعی اش، همگرایی اقتصادی و تجاری است نه احیای باورهای قدیمی یا ادعاهای تاریخی مثل «وحدت ملت های ترک زبان». 

ترکیه در تعامل سیاسی با کشورهای آسیای میانه تلاش کرد خود را کشوری الگو معرفی کند که دموکراسی غربی را با مدل حکومت اسلامی در آمیخته است. ولی این تبلیغات، تاثیر مورد نظر مقامات ترکیه را ایجاد نکرد چرا که کشورهای تازه استقلال یافته از اتحاد شوروی، ساختاری همگون نداشتند و با طوفانی از مشکلات داخلی مواجه شدند که آنها را مجبور کرد برای حل مشکلات به طرف های مختلف بین المللی و منطقه ای متمایل شوند. 

ایران در نزدیک شدن به کشورهای آسیای میانه دو موضوع امنیت و رقابت منطقه ای را مدنظر داشت تا از یک طرف راه را به روی دیگر قدرت های منطقه ای برای بهره برداری از شکاف های سیاسی در کشورهای این منطقه ببندد و از سوی دیگر خطرات امنیتی ناشی از نفوذ قدرت های بین المللی مثل آمریکا و روسیه و همچنین قدرت های منطقه ای مثل ترکیه و اسرائیل و کشورهای خلیجی را کاهش دهد. 

ایران در ابتدا برای نفوذ در کشورهای آسیای میانه از برگه ایدئولوژی – انقلابی استفاده کرد تا نیروهای نوپای منطقه را به سمت اردوگاه خودش بکشاند ولی این تلاش ها به علت تمایل نخبگان این کشورها به لائیسیته و رهایی از کشمکش های دینی، با شکست مواجه شد. پس از آن، ایران به استفاده از ابزار فرهنگ و میراث مشترک روی آورد ولی در این مسیر هم به علت حساسیت نخبگان منطقه که نگران نفوذ ایدئولوژیکی و فرهنگی ایران بودند، به موفقیت مدنظر خود دست نیافت. 

ایران سپس سیاست خود را تغییر داد و به سمت ایجاد شراکت اقتصادی و افزایش مبادلات تجاری به عنوان مسیری واقعگرایانه برای ورود به منطقه آسیای میانه پیش رفت و توانست مبادلات تجاری خود را با کشورهایی مانند ترکمنستان و تاجیکستان و ازبکستان و همچنین قرقیزستان و قزاقستان به میزان چشمگیری توسعه دهد. ایران همچنین خود را به عنوان بهترین مسیر دستیابی کشورهای آسیای میانه به آبهای آزاد برای رسیدن به بازارهای بین المللی معرفی کرد. 

رقابت ترکیه و ایران و روسیه و چین و آمریکا برای نفوذ در آسیای میانه با منابع انرژی این کشورها ارتباط دارد. قزاقستان و ترکمنستان دو کشور ثروتمند منطقه از نظر نفت و گاز هستند ولی سیطره بر مسیرهای انتقال نفت و گاز نیز به اندازه خود منابع اهمیت دارد. به همین علت کشمکش های منطقه ای و بین المللی در آسیای میانه حول محور سیطره بر خطوط انتقال انرژی دور می زند. 

پنج مسیر اصلی برای انتقال منابع انرژی از آسیای میانه به بازارهای جهانی وجود دارد که مسیر ایران یکی از آنهاست. اما مشکلات مالی و اقتصادی ایران، این گزینه را محدود کرده است. همچنین الگوی اقتصادی منزوی ایران در سطح بین المللی، کشورهای آسیای میانه را به شراکت اقتصادی با ایران تشویق نمی کند. با این حال ایران به تلاش برای تقویت روابط اقتصادی خود با این کشورها در چارچوب سیاست نگاه به شرق ادامه می دهد. نتیجه این تلاش ها، عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای بوده است. البته این عضویت بیش از آن که موجب تقویت جایگاه ایران در آسیای میانه شود، به ایران کمک می کند تا از فروپاشی کامل اقتصاد خود جلوگیری کند.

منبع: ایندیپندنت / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11

کلید واژه ها: ایران و ترکیه آسیای مرکزی آسیای میانه ایران و آسیای میانه رقابت ایران و ترکیه


( ۴۲ )

نظر شما :

فدوی ۰۸ مهر ۱۴۰۰ | ۱۶:۳۶
رقابت برای پیشرفت حق تمام کشورهاست اما با رعایت قواعد بازی . ترکیه قواعد بازی را در رقابت با ایران رعایت نکرده و نمی کند . یکی از دلایل آن مماشات بیش از حد و عجیب ایران در مقابل اعمال خلاف عرف ترکیه است . واقعا آیا وقت آن نرسیده به برخی کشورهای اطرافمان بفهمانیم که دست آنها بیشتر زیر ساطور ماست تا برعکس . به عنوان مثال در همین ترکیه تعداد کردهای سنی مذهب و حدود بیست و شش میلیون شهروند شیعه تبار که بیش از نیمی از جمعیت آنجا را تشکیل می دهند و اتفاقا در نظام ترک - سنی حاکم بر ترکیه ، در حاشیه هستند ، حربه ای فوق العاده مناسب برای فشار به ترکیه است . این نباشد که زمانی تصمیم به استفاده از ابزارهایمان بگیریم که دیگر دیر شده باشد . از سوی دیگر در نظام عرضه و تقاضا ، هر چقدر هم ما عرضه کننده ی خوبی باشیم ، به علت تحریمها و تهدیدها ، دیگران تقاضا کننده ی کالاهای ما نیستند ولو اینکه از نظر کیفیت و قیمت کاملا رقابت پذیر باشند . پس به موازات اصلاح سیاستهای غلطمان در مواجه با همسایگان ، باید یک اصلاح اساسی هم در سیاست های فرامنطقه ای جهت کاهش اثر و حتی اگر شده حذف تحریمها داشته باشیم تحریمهایی که مانند ریسمان شیر ایران را در بند کرده و سبب شده بیشه ی بی شیر ، جولانگاه کفتارها شود . در تمام کشورهای آسیای میانه که زبان فارسی یا زبان اصلی آنان است و یا زبان دوم عمده ، با غیبت ادامه دار ما و روند فارسی ستیزی سیستماتیک که با حمایتهای آشکار و نهان اسراییل و ترکیه در شرف وقوع است ، دیر یا زود میدان کاملا به رقبای فرصت طلب واگذار شده بگونه ای که حتی در آینده ی بدون تحریم هم ، جایی در آنجا نخواهیم داشت . بند ناجوانمردانه تحریم که با گره ی لجبازی روز با روز محکمتر می شود ، هر چه سریعتر باید باز شود .
خسرو ۰۸ مهر ۱۴۰۰ | ۱۸:۲۹
واقعا ترجمه متن عربی نوشته است ؟ رعایت امانت شده است ؟ لطفا یکبار دیگر به متن عربی نگاه کنید
ابراهیم قدیمی ۰۸ مهر ۱۴۰۰ | ۲۲:۴۸
جناب دبیر کل با احترام عرص کنم۔این مجسمه کوچک را از حیاط بردارید وانرا در وسط تالار شورای امنیت نصب کنید۔۔کسانی که باید جلوی جنگ ودر گیری را بگیرند ولوله تفنگ ها را گره بزنند شورای امنیت است نه مردم۔
الهام علی بی میخ ۰۹ مهر ۱۴۰۰ | ۱۲:۱۵
چه عجب یه بار نام بین المللی دریا رو دیدیم تو نقشه نه نامی که اصلا ربطی به جنوب و شمال و غرب دریا نداره ولی چون ترکها میخوان تو ایران بجای نام بین المللی و قدیمیش استفاده میشه !