پاکستان در مشکلاتی که برای افغانستان ساخته گرفتار شده است

نویسنده: اس پی وید

دیپلماسی ایرانی: تصرف سریع کابل توسط طالبان به دست فراموشی سپرده شده و جای آن را شایعات مربوط به بروز اختلاف در میان رهبران این گروه درگرفته است. از کادر رهبری طالبان خبری نیست و سخنگویان مختلف هر یک اظهارات  ضد و نقیضی که نشان از آشفتگی اوضاع دارد به میان می آورند. اوضاع در ولایات و مناطق مختلف آشفته است و هر گروه از طالبان به دلخواه درباره پوشش زنان و مجازات کارکنان دولت سابق و نظامیان تصمیم گیری می کنند و نشانه ای از رعایت حقوق بشر به چشم نمی خورد.

گفته می شود دولت کابل از چهار جهت زیر فشار قرار خواهد گرفت. پاکستان به علت ملاحظات امنیتی و پیوندهای پیشین، چین برای سرمایه گذاری، روسیه برای اطلاعات و آمریکا و اتحادیه اروپا در زمینه مبادلات تجاری بین المللی. 

در حال حاضر، پاکستان چهره غالب محسوب می شود. پاکستان با اعزام رئیس دستگاه جاسوسی خود به کابل خواسته است پیروزی خود را در زمینه تحولات افغانستان، به نمایش بگذارد اما بسیاری از ناظران بر این باورند که درگیری میان جناح حقانی و جناح مذاکره کننده در دوحه، علت اصلی اعزام رئیس دستگاه اطلاعاتی پاکستان به کابل بوده است. تلاش های اسلام آباد برای پادرمیانی بین جناح حقانی و مذاکره کنندگان دوحه نشان می دهد که پاکستان کنترلی روی این دو گروه ندارد. 

افزون بر این، اسلام آباد نتوانسته است طالبان را به برآوردن خواست غرب در زمینه رعایت حقوق اقلیت های قومی و مشارکت دادن اعضای دولت اشرف غنی در حکومت جدید ترغیب کند. پاکستان فراموش کرده است که انحلال ارتش عراق در پی اشغال این کشور از سوی آمریکا چه پیامدهایی داشت که اکنون تلاش می کند تا ارتش افغانستان را تصفیه یا منحل کند، چون عناصر تصفیه شده بودند که جذب داعش و گروه های مشابه در عراق شدند.

پاکستان در ضمن با مشکلات ناشی از سرازیر شدن موج تازه ای از آوارگان افغان به این کشور، روبه رو است. بیشتر نیازهای پناهجویان باید از سوی پاکستان و ایران تامین شود. پاکستان خود با مشکلات مالی شدید روبه روست و به ناچار باید بار مالی مرتبط با پناهجویان را نیز تحمل کند.

پاکستان اکنون در وضعیت دشواری قرار گرفته است چون غرب از این کشور انتظار دارد که به وعده خود در زمینه کنترل طالبان و مشارکت دادن جناح های دیگر در قدرت عمل کند. دستگاه های امنیتی پاکستان از آن نگرانند که کادر رهبری طالبان که دولت آینده افغانستان را در اختیار خواهد داشت بیش از پاکستان، تحت کنترل هند، ایران و غرب درآید و بین جناح هایی که طالبان را تشکیل می دهند، اختلاف ایجاد شود.

پاکستان می داند که غرب اهرم های مهمی برای کنترل طالبان در اختیار دارد و چنانچه طالبان نافرمانی کند موجودیت خود را به خطر خواهد انداخت. از جمله این اهرم ها ذخیره ارزی افغانستان است که در اختیار دولت آمریکاست. غرب در ضمن می تواند با استفاده از اهرم تحریم ها از سرمایه گذاری روسیه در افغانستان پیشگیری کند و مبادلات خارجی دولت طالبان در زمینه مسائل مالی را با مشکل روبه رو کند.  

پاکستان همواره به این واقعیت اعتراف داشته است که  نمی تواند در دو جبهه یعنی هند و افغانستان متمایل به هند، بجنگد. پاکستان می داند که هند می تواند دوباره مشکل پشتونستان را احیا کند و برای اسلام آباد درد سر ایجاد کند. اگر قرار باشد پاکستان سد راه دسترسی هند از طریق افغانستان به بازارهای آسیای میانه شود، هند نیز بی تردید، احساسات ملی گرایی در میان پشتون ها را تقویت خواهد کرد.

شکاف مهم دیگری در درودن اردوگاه طالبان که پاکستان نتوانسته اند از بروز آن جلوگیری کند وجود انس حقانی، پسر جلال الدین حقانی است که در مقایسه با سراج الدین حقانی از قدرت بیشتری برخوردار است. با آن که آمریکا برای سر انس حقانی 5 میلیون دلار جایزه تعیین کرده اما تاکنون نتوانسته است وی را در حملات پهپادی از پا درآورد. حضور او در پاکستان برای دولت این کشور مشکلاتی ایجاد خواهد چون گفته می شود جناح تحت رهبری حقانی در حملات انتحاری که گروه "امارت اسلامی خراسان" یا همان داعش افغانستان علیه فرودگاه کابل به راه انداخت، همکاری داشته است. به این ترتیب پاکستان ناگزیر خواهد شد تا سراج الدین حقانی را با طالبان آشتی دهد اما این اقدام باعث خواهد شد تا امکان به رسمیت شناخته شدن بین المللی دولت طالبان کاهش پیدا کند.

منبع: ایندین اکسپرس / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11