فلسطین و انتخاباتی که پیش رو دارد

نویسنده: حمیدرضا سلطانیان، پژوهشگر هسته جهان اسلام در دانشگاه امام صادق علیه السلام

دیپلماسی ایرانی: 

مقدمه

بعد از گذشت حدود 15سال از کشمکش هایی که در بین گروه های فلسطینی برقرار بود، زمزمه های برگزاری انتخابات به عنوان بارقه امید به همکاری و اتحاد شنیده می شود. بعد از جلسات متعددی که بین گروه های فلسطینی در قاهره پایتخت کشور مصر برگزار شد، با دستور رئیس تشکیلات خودگردان زمان های انجام سه انتخابات در ماه های پیشرو مشخص شد. در این نوشتار سعی شده است که انتخابات فلسطین، اهداف، اختلافات احزاب و گروه های مهم در این انتخابات و در پایان به تاثیر عناصر خارجی به طور خلاصه پرداخته شود.

سابقه انتخابات قبلی

پس از تأسیس حکومت خودگردان، سال ۱۹۹۶ اولین انتخابات ریاست حکومت خودگردان و مجلس قانون‌گذاری فلسطین برگزار شد. در این انتخابات یاسر عرفات، رئیس حکومت خودگردان شد و تا زمان مرگش در سال ۲۰۰۴ در این سمت باقی بود. در همین سال انتخابات مجلس قانون‌گذاری فلسطین نیز برگزار شد و جنبش فتح با کسب ۵۰ کرسی از ۸۸ کرسی مجلس، اکثریت کرسی‌ها را به دست آورد و مسئول تشکیل دولت شد. احمد قریع به عنوان نخست‌وزیر، دولت را تشکیل داد و پس از آن محمود عباس قبل از فوت یاسر عرفات به این پست رسید.

در انتخابات ریاست حکومت خودگردان در سال ۲۰۰۵، محمود عباس با آراء به ریاست حکومت خودگردان رسید و فهرست «التغییر و الاصلاح» وابسته به جنبش حماس با کسب ۷۴ کرسی از مجموع ۱۳۲ کرسی مجلس توانست اکثریت کرسی‌های مجلس را به دست آورد و اسماعیل هنیه به عنوان رئیس این فهرست مسئول تشکیل دولت شد که با کارشکنی‌های جنبش فتح، منجر به جدایی نوار غزه از کرانه باختری شد و دو دولت در نوار غزه و کرانه باختری به وجود آمد.

همانطور که گفته شد با به وجود آمدن مشکلات بین رئیس تشکیلات خودگردان که از حزب فتح بودند و دولت و کابینه که از حزب حماس بودند عملا فلسطینی که توسط رژیم صهیونیستی اشغال شده بود و به دو تکه تبدیل شده بود بار دیگر انشقاق و دو تکه شدن را اینبار در داخل مناطق اشغال نشده احساس کرد اما اینبار توسط گروه های فلسطینی. (البته نقش عناصر خارجی در این انشقاق مشهود بود خصوصا آمریکا و اسرائیل)

شکل انتخابات

شکل و نظام انتخاباتی فلسطین بعد از طی تغییراتی در طی چندید سال، اکنون به صورت نظام فهرست‌های انتخاباتی است. این نظام بر اساس قانون انتخابات سال ۲۰۰۷ تعریف شده است. براساس این نظام، هر یک از احزاب و گروه‌های فلسطینی یک فهرست از نامزدهای خود را برای حضور در انتخابات معرفی می¬کند. سپس مردم فلسطین در انتخابات شرکت کرده و هر کس می¬تواند به یک فهرست رأی بدهد. در پایان رأی‌گیری هر حزبی که تعداد آراء بیشتری را به دست آورده باشد به تناسب درصدی که از کل آراء به دست آورده به همان میزان اعضای فهرستی که معرفی کرده، صاحب کرسی مجلس خواهند شد (مثلا اگر یک حزب فهرستی 20 نفره ارائه کرده باشد و در انتخابات، ۲۵% از کل آراء را به دست بیاورد. ۲۵% از فهرست این حزب (درمثال مذکور 5 نفر) صاحب کرسی خواهند شد). رئیس حکومت خودگردان برای یک دوره ۴ ساله انتخاب می¬شود و بیش از دو دوره متوالی نمی¬تواند ریاستش تکرار شود. نمایندگان مجلس نیز برای یک دوره ۴ ساله انتخاب می¬شوند. در حال حاضر حدود دو میلیون فلسطینی در قدس، کرانه باختری و نوار غزه واجد شرایط رای دادن هستند. اما اینکه رژیم صهیونیستی اجازه شرکت ساکنین قدس را در انتخابات می دهد یا نه جای ابهام دارد.

طبق مصوبه ای که محمود عباس در 15 ژانویه 2021 صادر کرد، انتخابات عمومی فلسطین 2021 شامل انتخابات قانونگذاری در 22 مه 2021، انتخابات ریاست جمهوری در 31 ژوئیه و انتخابات شورای ملی فلسطین در 31 آگوست 2021 است. دستور قبلی انتخابات در سال 2009 صادر شد و به دلیل اختلاف بین فتح و حماس، کمتر از 120 روز بعد لغو شد. 

احزاب و گروهای فلسطینی در انتخابات

در مذاکراتی که در قاهره برگزار شد، هیات‌هایی به نمایندگی از جنبش‌های «حماس»، «فتح» «جهاد اسلامی»، «جبهه مردمی آزادسازی فلسطین»، «جبهه دمکراتیک آزادسازی فلسطین»، «پیشتازان حزب آزادی مردم»، «حزب خلق فلسطین»، «اتحادیه دمکراتیک فلسطین» (فدا)، «جبهه همبستگی ملی»، «جبهه آزادیبخش فلسطین»، «جبهه آزادیبخش اعراب»، «جبهه مردمی آزادیبخش فلسطین فرماندهی کل»، «ابتکار ملی فلسطین» و تعدادی از شخصیت‌های مستقل فلسطینی حضور داشتند؛ و این مسئله جدای از اختلافات این گروه ها با یکدیگر و تصمیم نهایی برای حضور یا عدم حضور در انتخابات نشان دهنده رفتن به سمت اتحاد است؛ اتحادی که اگر به واقعیت تبدیل شود بهتر و شایسته تر می تواند آرمان های فلسطینیان را محقق سازد.

حماس

جنبش مقاومت اسلامی با نام اختصاری حماس یک سازمان اسلام‌گرای سیاسی – نظامی فلسطینی است که به عنوان شاخه فلسطینی اخوان‌المسلمین تأسیس شده و هدف خود را «آزادی تمامی خاک فلسطین» اعلام کرده‌است. این جنبش به علت های مختلفی از جمله مخالفت با رژیم صهیونیستی، اعتقاد به نابودی این رژیم، داشتن تسلیحات و مقابله نظامی با رژیم صهیونیستی در مجامع بین المللی به عنوان یک جنبش تروریستی قلمداد می شود. از طرف دیگر اختلافات درونی که با فتح داشت باعث شد حتی بعد از پیروز در انتخابات مجلس گذشته هم نتواند دولتی که بر تمام فلسطین حکم فرما باشد تشکیل دهد البته بسیاری از این اختلاف افکنی ریشه در اهداف و ایدئولوژی فتح و رژیم صهیونیستی هم داشت.

طبق آنچه گفته شد حماس با درس گرفتن از انتخابات گذشته و مقبولیتی که در این سال ها در افکار عمومی پیدا کرده است با قدرت سعی در ورود به انتخابات دارد و برای این امر برنامه های هم در دست اجرا دارد برای مثال: تشکیل ائتلاف با احزاب همسو، تشکیل لیست از اعضای جوان برای انتخابات تا اعضای با سابقه که در سیاست کلان این جنبش قرار دارند در درگیری های انتخاباتی گرفتار کنار گذاشتن آرمان نشوند و استفاده از انتخابات به عنوان ابزاری برای ضربه زدن به رژیم صهیونیستی و... 

فتح

فَتْح با نام کامل جنبش آزادی‌بخش میهنی فلسطین مهمترین و بزرگ‌ترین گروه در کنفدراسیون احزاب فلسطینی موسوم به سازمان آزادی‌بخش فلسطین (ساف) است؛ و رویکردی ناسیونالیستی و تاحدی سوسیالیستی دارد. فتح برخلاف سازمان اسلام‌گرای حماس از سوی هیچ دولتی به عنوان گروه تروریستی شناخته نمی‌شود و خواهان نابودی کشور اسرائیل نیست. از این رو اقبال بین المللی همیشه متوجه این جنبش بوده و در حال حاضر هم ریاست تشکیلات خودگردان در دستان نیرو های فتح است.

جنبش فتح برای انتخابات تا این لحظه با 5 سناریو رو به روست؛ سناریوی اول، فهرستی است با ریاست محمود عباس؛ سناریوی دوم فهرستی است به ریاست ناصر القدوه، عضو دفتر مرکزی که می کوشد فهرست خود را در قالب حزب دموکراتیک فراگیر با مشارکت نمایندگانی از اقشار مختلف مردم تشکیل دهد، سناریوی سوم مربوط به نبیل عمرو و گروهی از مستقل هاست و چهارم مربوط به محمد دحلان، رهبری جریان دموکراتیک و در نهایت سناریوی پنجم، فهرستی است به ریاست مروان البرغوثی. همانطور که مطرح شد به وضوح روشن است که اختلاف بر سر لیست نهایی در فتح بالا است و همین مسئله باعث شده است که محمود عباس و حامیان داخلی و خارجی وی و خصوصا مخالفین حماس احساس ترس کنند.

عباس، برای اطمینان از پاسخگویی به هر تحول احتمالی، دو روز قبل از صدور دستور انتخابات اقدام به اصلاح در سیستم حقوقی کرد؛ این امر ظاهراً به وی امکان اقدامات گسترده ای از جمله انحلال پارلمان ، به تعویق انداختن انتخابات و حتی لغو آنها و... را می دهد. از طرفی دیگر وی انتخابات را وسیله ای برای گفتگو با کاخ سفیدی می داند که در زمان ترامپ درهایش را به روی وی بسته بود و از سویی دیگر انتخابات می تواند گامی در جهت جذب سرمایه های خارجی برای حمایت از زیر ساخت ها باشد.

جهاد اسلامی فلسطین

جهاد اسلامی فلسطین در اواخر  جهاد اسلامی مصر تشکیل شد، این جنبش پس از مدتی از جهاد اسلامی مصر مستقل شد و مبارزه مسلحانه را یک استراتژی سیاسی برای نابودی کامل حکومت صهیونیستی، برپایی حکومت اسلامی در فلسطین و اجرای قوانین اسلامی در جامعه اتخاذ کرد. 

در میان گروه های فلسطینی، جهاد اسلامی بیشترین نزدیکی را با حماس دارد و از نظر اهداف و عقاید اشتراکات زیادی با هم دارند.

در زمینه انتخابات عقیده اصلی این تشکیلات جدای از شرکت یا عدم شرکت در انتخابات، بر ایجاد وحدت است. اما به طور آشکار یکی از نقد های این تشکیلات به تشکل های دیگر این است که این تشکل ها برای خود وضعیت کنونی را روشن نمی کنند بطور مثال نمی دانند که در حال حاضر فلسطین در چه مقطعی قرار دارد آیا در مرحله و مقطع آزادی است یا باید بجنگد؟ از این رو فلسطین را دریک سردرگمی بین دو سطح می داند و معتقد است تشکلات فلسطینی موفق به تشکیل یک کشور نشده‌اند.

اختلافات

اختلافات بین گروه های مختلف فلسطینی همان گربه سیاه انتخابات قبلی است که مردم فلسطین و سیاستمداران این کشور برای انتخابات پیشرو از آن ترس دارند و برخی علنا شرایط حاضر را برای انتخابات مناسب نمی دانند. از سویی دیگر برخی اقدامات در چند روز گذشته بر این اختلافات دامن زده و احتمال انجام انتخابات موفق را کاهش داده است؛ که به برخی از آنها اشاره می کنیم:

شروط کاندیدا ها: عباس برای کاندیداتوری شروطی را مطرح کرده است که برخی گروه های فلسطینی آن را دور از اصول دموکراتیک می دانند که هیچ ربطی به توسعه سیاسی مورد نظر تشکیلات خودگردان ندارد.
 
تغییر در قانون: این تشکیلات در خصوص تغییر برخی قوانین نشان می دهد که بیشتر به دنبال ایجاد زمینه های اختلاف بعد از برگزاری انتخابات است تا برگزاری انتخابات. برخی از نخبه ها این سئوال را مطرح کرده اند که اگر قرار است سه ماه دیگر پارلمان داشته باشیم، صدور دستور العمل و تغییر قوانین و ایجاد آشفتگی های حقوقی و قانونی چه معنایی می تواند داشته باشد و چنین نظامی چگونه می خواهد با بی طرفی و به دور از تقلب وتخلف، آرا را شمارش کند.

تعویق انتخابات: به تعویق انداختن انتخابات به بعد از انتخابات کنست اسرائیل در ماه مارس ، به امید انتخاب دولتی که به مشارکت ساکنان قدس شرقی در انتخابات PLC اعتراض نخواهد کرد. و ادامه درخواست از کشورهای اروپایی برای تحت فشار قرار دادن اسرائیل برای اجازه مشارکت در بیت المقدس شرقی، یا در عوض درخواست از اروپا برای متوقف کردن درخواست های انتخابات.

جایگزینی انتخابات:اگر انتخابات برگزار نشود و شکاف بین فتح و حماس همچنان پابرجا باشد، انتظار این است که خواسته هایی برای مکانیزم جایگزین برای اداره امور فلسطین ظاهر شود. عباس هنگام بازدید از قطر در نوامبر 2019 ، فراخوان تقسیم قدرت در فتح-حماس را شنید.

استفاده از اسرائیل: در خواست از اسرائیل برای تحت فشار قرار دادن رقبای درونی فتح و یا حتی رقبای دیگر وی که در گروه های دیگر حضور دارند.

تفاوت اهداف و حامیان: در سطر های گذشته هم به اختصار اشاره شد که گروه های فلسطینی اهداف متفاوتی را با توجه به ایدئولوژی و منش سیاسی خود از حضور در انتخابات دنبال می کنند که در مواردی این اهداف در تضاد با یکدیگر قرار می گیرد از سویی دیگر حامیان این گروه ها در خارج فلسطین هم می توانند نقش موثری در انتخابات داشته باشند که در ادامه به آن اشاره خواهد شد.

عناصر خارجی

عناصر خارج از فلسطین با توجه به اهمیتی که این منطقه برای آنها دارد مطمئنا اهدافی را از این انتخابات دنبال می کنند که برای رسیدن به آنها از هیچ تلاشی برای حمایت از گروه مطلوب خود دریغ نمی کنند. در ادامه به برخی از این عناصر ویکی از مهم ترین اثرات آنها اشاره می کنیم.

رژیم صهیونیستی

از مهم ترین کار های رژیم صهیونیستی در قبال انتخابات فلسطین می توان به حمایت های ویژه این رژیم از فتح که رویکردی سازش پذیر دارد به طور عام و شخص محمود عباس به طور خاص اشاره کرد که در این زمینه به دو اقدام پرداخته است: اول آنکه رقبای محمود عباس در فتح را تهدید کرده و سعی در مانع تراشی برای عدم ورود آنها دارد و دوم آنکه همچون انتخابات سال2006 رهبران حماس و جناح های مقاومت را با ابزاری مثل تهدید و زندان و... از حضور در انتخابات منع می کند چرا که عقیده جناح مقاومت نابودی و عدم سازش با رژیم است.

آمریکا

آمریکا در زمان ریاست جمهوری ترامپ به طور خاص و جمهوری خواهان به طور عام معمولا نزدیکی عملی و محسوس تری به اسرائیل داشته است و در تضاد با آن سخت گیری ها و مخالفت با خواسته های فلسطینی ها هم در دوره آنها بیشتر بوده است. اما با روی کار آمدن بایدن و از طرفی مشکلات داخلی آمریکا که ناشی از کرونا و دعواهای انتخاباتی بود باعث شد که با اندکی تسامح اولویت اول آمریکا رژیم صهیونیستی نباشد. البته این به معنای مخالفت و یا کنار گذاشتن اسرائیل نیست چرا که بایدن اعتقاد شدید به اسرائیل و صهیونیسم جهانی دارد و از سویی دیگر از نقش لابی هایی مثل Jstreet ,AIPAC...نباید غافل شد. از طرفی دیگر آمریکا به طور سنتی نقش میانجیگری بین رژیم و فلسطین را دنبال می کند و با اغلب سیاست های اسرائیل در قبال فلسطین مخالف نیست و از آن حمایت می کند. 

از این رو مردم فلسطین و احزاب و گروه های داخلی آن باید بدانند اگر چه دولت جدید آمریکا مثل ترامپ یکجانبه عمل نخواهد کرد اما فلسطینی ها نباید انتظار چندانی از بایدنی داشته باشند که خود را یک صهیونیست می‌داند و قبلاً گفته است: «اگر اسرائیلی وجود نداشت ما باید یکی می ساختیم»؛ متعهد به حفظ امنیت و منافع رژیم صهیونیستی است.

جبهه مقاومت

جبهه مقاومت به طور عام و ایران مشخصا از انجام انتخابات در فلسطین و وحدت گروه های فلسطینی حمایت می کنند و تمام تلاش خود را برای انجام یک انتخابات مطلوب انجام می دهند در واقع به ثمر نشستن مطلوب این انتخابات باعث ایجاد یک انگیزه و امید در مردم فلسطین می شود و از سویی اگر گروه های اسلامی بتوانند در این انتخابات پیروز شوند رسیدن به وضع مطلوب و حرکت در جهت آرمان های فلسطینی با سرعت و قدرت بیشتری در دست اجرا قرار می گیرد.

نتیجه

رسیدن به وحدت در میان گروه های فلسطینی ، اجرای یک انتخابات مطلوب، روی کار آمدن و قدرت گرفتن افراد متعهد و متخصص و همسو با آرمان فلسطین پیشرفت و ثبات درفلسطین و کابوس رژیم صهیونیستی و حامیان آن است. اما تحقق این موارد در انتخابات آتی و یا حتی برگزار شدن یا نشدن آن نیاز به گذر زمان و اتفاقات روز های آتی دارد... 

*راه رسیدن به ثبات جز این نیست/  محو رژیم غاصب صهیونیست

منابع: