بزرگترین دستاوردی که کاظمی از سفر به امریکا انتظار دارد

دیپلماسی ایرانی: مصطفی کاظمی، نخست وزیر عراق امروز راهی ایالات متحده امریکا شده است. این نخستین سفر نخست وزیری عراق به واشنگتن بعد از آغاز به کار دولت جو بایدن، رئیس جمهوری دموکرات ایالات متحده است. 

پیش از این در سال گذشته، مصطفی کاظمی به امریکا رفته بود و با دونالد ترامپ، رئیس جمهوری پیشین ایالات متحده دیدار کرده بود. در آن سفر کاظمی بحث خروج نیروهای امریکایی از کشورش را مطابق با مصوبه مجلس عراق مطرح کرده بود اما ترامپ که به صراحت لهجه خلاف عرف دیپلماتیک مشهور بود، از او خواسته بود خواسته قلبی خود را بگوید و فارغ از دیدگاه احزاب و جریان های سیاسی عراقی بی پرده به او بگوید که آیا خروج نیروهای رزمی امریکایی از عراق را خواستار است یا خیر؟ او در توجیه اظهارات خود گفته بود که امریکا با دولت عراق کار می کند و برایش مهم است بداند که نظر شخص نخست وزیر چیست. در پاسخ کاظمی از ایراد صریح موضع خود خودداری کرده بود و در عوض تاکید کرده بود که این خواسته بر اساس مصوبه مجلس عراق است که مکلف کرده نیروهای امریکایی باید خاک عراق را ترک کنند، در این صورت دیگر نظر شخصی مقامات مهم نیست چرا که این قانون است که تکلیف نهایی را تعیین می کند حتی اگر افراد نظری مغایر داشته باشند. با این حال، خواسته کاظمی برای عمل به مصوبه مجلس عراق، در آن سفر عملی نشد و عملا کار به دولت جدید امریکا منتقل شد. این بار کاظمی در حالی به واشنگتن رفته که مطالبه همان مطالبه است و سیاست عراق عملا همچنان خروج نیروهای امریکایی از این کشور است.

کاظمی ساعاتی قبل از عزیمت به امریکا در گفت و گو با خبرگزاری آسوشیتدپرس گفته بود که عراق دیگر هیچ نیازی به نیروهای رزمی خارجی در خاک خود ندارد اما تاکید کرده بود که عراق همچنان همکاری با امریکا در آموزش نیروهای عراقی و تبادل اطلاعات امنیتی را خواستار است.

در همین رابطه قاسم الاعرجی، مشاور امنیت ملی عراق نیز در بیانیه کوتاهی گفت که: در مذاکرات با طرف امریکایی تاکید کردیم که نیازی به حضور هیچ نیروی رزمی بیگانه در اراضی عراق نداریم. وی در پایان بیانیه خود اظهار داشت: روز 31 دسامبر سال 2021، طعم خاصی خواهد داشت.

این در حالی است که هیئت مذاکره کننده عراقی به ریاست فواد معصوم، وزیر امور خارجه عراق دست کم یک هفته است در واشنگتن به سر می برد و ضمن تمهید مقدمات سفر مصطفی کاظمی به این کشور بر روی جزئیات توافقنامه امریکا و عراق برای خروج نیروهای امریکایی از عراق نیز کار می کند. 

اظهارات کاظمی، مشاور امنیت ملی و دیگر مقامات عراقی نشان می دهد که تصمیم طرف عراقی برای خروج نیروهای امریکایی تصمیمی قطعی است و دولت عراق با جدیت این خواسته را دنبال می کند. می توان گفت دولت عراق انتظار دارد که اعلام رسمی زمان خروج نیروهای امریکایی از عراق مهمترین دستاورد سفر نخست وزیر به امریکا باشد.

خروج نیروهای امریکایی از عراق

آنچه از اظهارات مقامات عراقی بر می آید خروج نیروهای امریکایی از عراق قطعی است یا لااقل می توان گفت از نگاه عراقی ها چنین چیزی قطعی است. آنچه باعث شده آنها بیش از پیش به خروج نیروهای امریکایی امید داشته باشند، اعلام خروج نیروهای امریکایی از افغانستان است. افغانستانی که وضعیت سیاسی بغرنجی دارد، بی ثباتی در آن مشهود است و نیروی رقیب که امریکا به خاطر آن به افغانستان لشکر کشید، نیروی برتر میدان محسوب می شود. با این حال امریکایی ها به خروج نیروهای خود از این کشور اصرار دارند. در حالی که عراق از ثبات نسبی سیاسی برخوردار است، نیروی معارض مخالفی که مسلح باشد و بخواهد بغداد را به تصرف خود در آورد، وجود ندارد، و فراتر از همه، داعش که امریکایی ها و متحدانشان به بهانه مبارزه با آنها به این کشور نیروی رزمی فرستادند، شکست خورده و در ضعیفترین حالت ممکن است. عراقی ها به صراحت می گویند که داعشی دیگر وجود ندارد که به حضور نیروهای امریکایی برای مبارزه با آن نیاز باشد. مضافا بر آن که در حال حاضر عملیات میدانی در مبارزه با داعش را تنها نیروهای عراقی انجام می دهند و اثری از نیروهای امریکایی نیست. به عبارتی دیگر بهانه ای برای حضور نیروهای امریکایی مشاهده نمی شود. 

آنها که از رفتن امریکایی ها نگرانند

پیش از این بسیاری از جریان های سیاسی عموما غیرشیعی در عراق، اصرار داشتند وانمود کنند که خروج نیروهای امریکایی از عراق خواسته ای صرفا شیعی است و گروه های دیگر سیاسی غیرشیعی با آن موافق نیستند. برخی کارشناسان بر این باورند که چنین چیزی در حال حاضر به دو دلیل روشن رنگ باخته است. نخست این که، ریاست جلسه ای که رای به خروج نیروهای امریکایی از عراق داد بر عهده محمد الحلبوسی، رئیس مجلس عراق بود که خود از اهل تسنن است. دیگر آن که هنگامی که مصوبه ای در صحن علنی مجلس عراق تصویب می شود و به امضای رئیس جمهوری و نخست وزیر این کشور می رسد دیگر جنبه قانونی می گیرد و رنگ و بوی طایفه ای به آن دادن بی معنا می شود. 

در این میان هستند گروه هایی سیاسی که به پشتوانه نیروهای امریکایی قدرت خود را در عرصه سیاسی عراق تعریف می کردند. گروه هایی از اهل تسنن، برخی جریان های شیعی، سکولار به رهبری ایاد علاوی و برخی گروه های کردی از حضور نیروهای امریکایی حمایت می کردند چرا که حضور آنها را پشتوانه ای سیاسی در برابر دیگر گروه های سیاسی عراق برای خود می دانستند. آنها ادعا می کردند که حضور نیروهای امریکایی موازنه ای را در برابر دیگر گروه های سیاسی ضد امریکایی از جمله الحشد الشعبی در عراق به وجود می آورد و از این رهاورد منافع سیاسی خود را دنبال می کردند و با همین پشتوانه در روند سیاسی عراق عرض اندام می کردند. پیش بینی می شود با رفتن نیروهای امریکایی وزنه سیاسی آنها تضعیف شود.

اگر امریکایی ها خلف وعده کنند

اگر امریکایی ها خلف وعده کنند و نیروهای خود را از عراق خارج نکنند، قبل از همه مشکلات این حضور برای آنها هزینه ساز خواهد بود. در این صورت حمله به نیروهای امریکایی، به هر بهانه ای، افزایش خواهد یافت که این موضوع می تواند هزینه های مالی و روانی برای امریکایی ها به دنبال داشته باشد.

علاوه بر آن، تداوم حضور نیروهای امریکایی در عراق می تواند تنش ها در این کشور را تشدید کند. چرا که در حال حاضر حضور آنها به معضلی در صحنه سیاسی عراق تبدیل شده و به بهانه ای برای حمله به دولت و انتقاد از دولتمردان که چرا زمینه خروج نیروهای امریکایی را مهیا نمی کنند. در صورتی که امریکایی ها بخواهند به حضور خود در عراق ادامه دهند بی شک صدای مخالفانشان را بلندتر خواهند کرد و این مساله می تواند به کش مکش سیاسی جدیدی تبدیل شود که تنشی مضاعف را به دنبال خواهد داشت. 

علاوه بر آن برای خود دولت امریکا نیز گران تمام خواهد شد. دولتی که وعده خروج نیروهای امریکایی از منطقه و صحنه های درگیری را سر می داد، اکنون مجبور می شود با اتهامات تازه ای از سوی مخالفینش مواجه شود که آن را به خلف وعده متهم می کنند. 

واقعیت این است که خروج نیروهای امریکایی از عراق قطعی است. شاید نتوان زمان مشخصی را برای خروج آنها تعیین کرد اما می توان گفت رفتن آنها قطعی است، آنچه آنها را بر زمان خروجشان مردد می کند، شیوه خروج است که می خواهند به گونه ای نباشد که سرشکستگی سیاسی از آن تعبیر شود و اعتبار امریکایی ها را در صحنه بین المللی تحت الشعاع قرار دهد./تسنیم