روابط علمی ایران و افغانستان

نویسنده: دکتر عبدالساده نیسی، دانشیار دانشگاه علامه طباطبائی و مدیرکل حمایت و پشتیبانی از امور پژوهشی و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران

دیپلماسی ایرانی: افغانستان در دوره ای از تاریخ کهن خود، با کشور ایران یکی بوده است و همین موضوع، عامل وجود مشترکات فرهنگی و مذهبی فراوانی میان دو کشور است. دین اسلام اشتراک دیگر میان مردم ایران و افغانستان است. بسیاری از مشاهیر ادبی و تاریخی ایران زاده شهرهای افغانستان امروزی هستند که موجب پدید آمدن اشتراکات زیاد فرهنگی بین دو کشور شده است. ازجمله این مشاهیر می‌توان به نامداران مولانا جلال الدین بلخی، خواجه عبدالله انصاری، انوری، عنصری بلخی، دقیقی بلخی، ابوریحان بیرونی، عبدالقادر بیدل، امیر علیشیر نوایی، عبدالرحمن جامی، رابعه بلخی، ناصر خسرو، سنایی غزنوی، کمال‌الدین بهزاد، ملافیض‌محمد کاتب، ابوعبید عبدالرحمن محمد جوزجانی، حمیدی بلخی و ابونصر فارابی اشاره کرد. برگزاری جشن نوروز و تقویم یکسان، از دیگر اشتراکات بین دو کشور است. تقویم دو کشور در دورانی که هنوز یک کشور بودند، توسط سلطان جلال‌الدین ملک‌شاه سلجوقی برمبنای محاسبات دقیق نجومی، به تقویم خورشیدی تبدیل شد و تا به امروز دو کشور از همین تقویم استفاده می‌کنند. همچنین زبان و نگارش به زبان فارسی یکی از مهمترین عناصر و ویژگی‌های تمدن و فرهنگ بین دو کشور است که تعامل و روابط انسانی و اجتماعی بین آنان را تسهیل و تسریع کرده و غیرقابل انکار می‌نماید و این دو عامل از مؤلفه‌های اصلی ارتباطات میان دو ملت قلمداد می‌شوند.

مناسبات تهران و کابل همواره دوستانه بوده و ایران از جمله کشورهایی است که در تجاوز شوروی به افغانستان به این کشور کمک کرد و همچنین میزبانی 40 ساله ایران از مهاجران افغانستانی نیز قابل توجه است. طی چهار دهه گذشته، شمار زیادی از افغان های مهاجر مقیم در جمهوری اسلامی ایران، در بخش های مختلف به ارتقای اندوخته های علمی خود پرداخته اند و پس از آنکه به افغانستان بازگشته‌اند، در رشته‌های خود مشغول فعالیت هستند.

افغانستان شاهد بیش از ۴۰ سال جنگ است ولی با توجه به چالش‌های موجود در این کشور، در بخش پیشبرد علم، فناوری و تحقیقات فعالیت‌های بسیاری صورت گرفته است. هم اکنون در افغانستان دانش آموخته‌ها و استادان خوبی مشغول تدریس هستند که بسیاری از آنان تحصیلات خود را در دانشگاه‌های کشور ایران گذرانده‌اند.

تاکنون هیات های متعددی برای گسترش همکاری های علمی و پژوهشی بین دو کشور سفر کرده اند. همچنین با توجه به اینکه تعداد زیادی دانشجو از افغانستان برای تحصیل به ایران آمده اند و تعداد زیادی نیز از افغانستانی¬های عزیز مقیم ایران با شرکت در آزمون سراسری وارد دانشگاه های ایران شده اند، ظرفیت بالایی در زمینه پذیرش دانشجویان افغانستانی در دانشگاه های ایران فراهم است و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری جمهوری اسلامی ایران از تسهیل این روند حمایت می کند. هم اکنون برگزاری دوره آموزشی برای مربیان دانشگاه-های افغانستان در دوره دکترای تخصصی در دانشگاه های ایران در حال انجام است و در مقاطع دیگر نیز تعداد زیادی از دانشجویان با حمایت کامل دولت ایران در حال تحصیل هستند. با توجه به نیاز کشور افغانستان به نیروهای تحصیل کرده ماهر، ایران می تواند توسط دانشگاه هایی نظیر دانشگاه جامع علمی ـ-کاربردی و دانشگاه فنی و حرفه ای به تربیت نیروی ماهر در افغانستان کمک کند. 

ایران و افغانستان می توانند اقدامات موثری برای گسترش همکاری های آموزشی و پژوهشی انجام دهند؛ از جمله این اقدامات می توان به اعطای بورس های تحصیلی به دانشجویان افغانستانی، گسترش ارتباطات نهادهای علمی و پژوهشی، تاسیس پارک های علم و فناوری و مراکز تحقیقاتی مشترک و انتقال تجربیات اشاره نمود. در این راستا، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری آمادگی خود برای گسترش همکاری های علمی و پژوهشی میان دانشگاه های ایران و افغانستان را اعلام می دارد.