تاریخ مصرف گنبد آهنین رو به پایان است

نویسنده: ست فرانتزمن (Seth J. Frantzman)

دیپلماسی ایرانی: تفاوت این دور از جنگ میان اسرائیل و فلسطینی ها، آتش بی سابقه راکت هایی بود که حماس شلیک می کرد و نیز کارآمدی کاهنده اسرائیل (diminishing returns) در تلاش برای مقابله با حماس.

حماس و حامیانش در ایران، بر این باورند که این جنگ برای حماس، یک پیروزی بود. بیش از شصت راکت (از مجموع حدودا 4300 راکت شلیک شده) توانست از چتر سامانه گنبد آهنین بگریزد و حماس توانست از بارش راکت ها برای هدف گرفتن زیرساخت های راهبردی استفاده کند. هدف حماس ظاهرا این بود که سامانه گنبد آهنین را تست یا آن را سرریز کند. در چندین مورد، ظرف چند دقیقه، بیش از 140 راکت شلیک شد و آسمان شهرهای تل آویو، اشدود و اشکلون را پوشاند.

پیامِ پس از جنگ این است که شاید روزی برسد که سامانه های دفاع هوایی اسرائیل برای جلوگیری از انبوه راکت ها کفایت نکند. اسرائیل به این نکته اذعان نمی کند اما بالاخره این فن آوری هم یک اوج راهبردی دارد. اکنون دهمین سالگرد افتتاح سامانه گنبد آهنین است. تا پیش از جنگ اخیر غزه، این سامانه بیش از 2500 راکت را رهگیری کرده بود. اسرائیل می گوید که سامانه گنبد آهنین، می تواند تا 90 درصد راکت های پرتابی را رهگیری کند. دولت اسرائیل نمی گوید که چه شماری از راکت های حماس، رهگیری شده اند اما در پانزدهم ماه مه گفت که این سامانه حدوده هزار راکت از 2300 راکت شلیک شده را رهگیری کرده است. این آمار را مقایسه کنید با وضعیت ماه مه 2019 که 690 راکت از غزه شلیک و 240 راکت رهگیری شد.

اما سکوهای سامانه گنبد آهنین، بی پایان نیستند و همچنین است ردیاب های آن. هدف از طراحی این سامانه، حفاظت از غیرنظامیان و فراهم کردن فرصتی برای سیاستمداران اسرائیلی بود تا تصمیم بگیرند که چه باید کرد بی آنکه مجبور به توسل به حمله زمینی شوند. اگر در نبود یک سامانه دفاعی، هزار راکت بر شهرهای اسرائیل فرود آید، تانک های اسرائیلی مجبورند به غزه سرازیر شوند تا آتش راکت ها را متوقف کنند، همان کاری که در سال 2009 کردند.

این بار اسرائیل با همان طرح جنگ تاکتیکی پیش رفت که به آن عادت داشت: حملات نقطه زن هوایی با استفاده از مهماتی همچون مهمات هدف گیریِ مستقیم ساخت آمریکا. واکنش های بین المللی، یک پسرفت راهبردی برای اسرائیل است که بازدارندگی در برابر نیابتی های ایران را زائل می کند و تصویری عصبانی و بی پروا از اسرائیل ارائه می دهد که به رغم نقطه زنی حملات هوایی اش، غیرنظامیان بیشتری را می کشد. همچنین به رغم سال ها جمع آوری اطلاعات از سایت هایی که اسرائیل به آنها حمله کرد، نتیجه کار نشان از آن دارد که سامانه های دفاعی اسرائیل، از جمله گنبد آهنین و نیز برتری نظامی اش، از یک راهبرد روشن درازمدت برخوردار نیست.

برای بسیاری از ناظران، جنگ اخیر غزه، به رغم شباهت های زیادی که به جنگ های پیشین داشت، از آغاز یک دوران تازه نشان دارد. هرچند سامانه گنبد آهنین، نقشی کلیدی در جلوگیری از فرود آمدن باران راکت ها بر تل آویو، اشکلون و دیگر شهرهای اسرائیل داشت، اما روشن شد که هیچ راه حلی برای کلیت مشکلی که حماس با کنترل غزه و شلیک راکت، متوجه اسرائیل می کند، وجود ندارد.

این بن بست، نمونه ای از بن بستِ Catch-22 است. اسرائیل محاصره ساحلی غزه را بر نمی دارد مگر آنکه حماس از قدرت کنار رود و قاچاق سلاح به غزه متوقف شود. کشورهایی همچون ایران، به تدارک سلاح و دانش فنی برای حماس ادامه می دهند و زرادخانه راکتی اش را گسترش خواهند داد. 

حماس بر این باور است که تنش های اورشلیم را به یک موفقیت بزرگ تبدیل کرده و مدعی است که صدها مایل تونل زیرزمینی اش، تنها خسارت های اندکی دیده اند. در این میان، ارتش اسرائیل می گوید که پسرفتی را بر حماس تبدیل کرده و شصت مایل از تونل ها و آشیانه هایی را هدف گرفته که حماس برای انتقال مهمات از آنها استفاده می کرد ضمن آنکه حدود بیست فرمانده حماس را هم کشته است.

اما در خارج، دیپلمات های اسرائیلی هشدار می دهند که شمار کارکنان سفارتخانه هایشان کاهش یافته و نمی توانند با پیامدهای جنگ مقابله کنند. همچنین موفقیت یک سال گذشته اسرائیل در دستیابی به صلح با دو کشور خلیج فارس و سودان هم می تواند دچار پسرفت شود. همزمان رقیب اصلی اسرائیل یعنی ایران می گوید که "رژیم صهیونیستی در حال سقوط است." ایران حتی با ارسال یک پهپاد به شمال اسرائیل در جریان جنگ اخیر، سامانه های دفاعی اسرائیل را آزمود.

کابوس اسرائیل از جنگ در چندین جبهه، در همین نزدیکی است و دشمنان این کشور هم به آن آگاهند. گنبد آهنین، یک واکنش تاکتیکی به یک تهدید واقعی منطقه ای است. اسرائیل انتظار دارد که حزب الله لبنان، در جنگ بعدی، روزانه دو هزار راکت شلیک کند. اسرائیل مانورهای تمرینی برای حمله به سه هزار هدف در روز را برگزار کرده و توانمندی های خود در سامانه های چندلایه دفاع هوایی را برای چنین سناریویی تقویت کرده است.

جنگ اخیر با حماس، نشان داد که هرچند سامانه گنبد آهنین، همان کارآیی مورد انتظار را داشت اما یک ابزار جادویی برای پیروزی در جنگ و بازدارندگی دشمن نیست و دکترین حملات نقطه زن اسرائیل هم ده ها کشته در غزه برجا گذاشته است. این حجم از تلفات برای بخش بزرگی از جامعه بین الملل پذیرفتنی نبود و موجب فشار بر اسرائیل برای توقف جنگ شد.

سامانه گنبد آهنین در یک دهه گذشته، اسرائیل را از بیشتر جنگ های عمده زمینی کنار نگه داشت. اکنون شاید زمان "اوج راهبردی" آن فرارسیده باشد که نشان می دهد اسرائیل به یک طراحی جنگی تازه نیازمند است.

منبع: فارن پالسی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11