ادامه تحریم های مرتبط با برنامه هسته ای خودزنی آمریکاست

نویسنده: ساموئل هیکی

دیپلماسی ایرانی: ایالات متحده در حال حاضر آندسته از شرکت های خارجی را که سعی در مسدود کردن مسیر ایران برای دستیابی به بمب هسته ای داشتند، تحریم می کند. این تحریم ها یادگاری از دوران دونالد ترامپ هستند و دولت جدید جو بایدن می تواند بدون از بین بردن یکجانبه فشارهای اقتصادی ایالات متحده بر ایران، آنها را از میان بردارد. اگرچه ممکن است واشنگتن و تهران به زودی پشت میز مذاکره بنشینند، اما هنوز به آن نقطه نرسیده اند و قانونگذاران دو کشور بی وقفه دولت های خود را برای رقابت به جای همکاری، تحت فشار قرار می دهند. متاسفانه، تنها فرصتی که برای احیای توافق هسته ای ایران موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) وجود دارد، به سرعت در حال از بین رفتن است.

از آنجایی که ایران هنوز تحت تحریم های کارزار اعمال فشار حداکثری دوران ترامپ است، رد نشست غیررسمی زودهنگام با دولت بایدن از سوی آن جای تعجب ندارد. اما واشنگتن و تهران در باتلاقی دیپلماتیک گیر افتاده اند و در حالی که تنش ها در حال افزایش است، هیچ یک نمی خواهند حرکتی کنند. دولت بایدن اعلام کرده تنها پس از آغاز گفت و گوها فشارهای اقتصادی اعمال شده بر ایران را کاهش می دهد و قصد دارد تحریم ها را هماهنگ با اقدامات ایران در جهت انطباق با برجام، لغو کند. در مقابل، تهران خواستار تسهیل تحریم ها به عنوان قدم اول است.

بن بست همچنان ادامه دارد و خطر از دست رفتن دسترسی بی سابقه به تاسیسات هسته ای ایران رو به افزایش است. مجلس ایران قانونی را تصویب کرده که سازمان انرژی اتمی این کشور را ملزم می کند دسترسی بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی را کاهش دهد. ایران و آژانس برای خنثی کردن بحران قریب الوقوع، توافق کردند پنجره ای سه ماهه برای دیپلماسی ایجاد کنند. این، یک راه حل ابتکاری است که نظارت لازم بر برنامه هسته ای ایران را تضمین می کند، اما اینکه آژانس دسترسی و ابزار کمتری برای بازرسی دارد نیز یک واقعیت غیرقابل انکار است. وضعیت فعلی برای کوتاه مدت قابل قبول است، اما برای بلند مدت خیر. اگر توافق فرو بپاشد، آژانس و جهان نظارت ارزشمند بر برنامه هسته ای را از دست می دهند.

گروه بایدن بایدن برای از بین بردن این احتمال، برای پروژه های هسته ای اجرایی در ارتباط با برجام معافیت از تحریم در نظر بگیرد. این اقدام کاملا مطابق منافع ملی ایالات متحده است. حتی دولت ترامپ هم در سیاست شکست خورده خود در قبال ایران تا مدت ها این پروژه ها را مجاز می دانست. صدور مجدد معافیت های هسته ای نه تنها نشانه حسن نیت است و می تواند به گفت و گو با ایران کمک کند، بلکه در برخی موارد پیش شرط بازگشت ایران به برجام محسوب می شود.

معافیت های هسته ای چیست؟

دولت ترامپ به رغم خروج از توافق هسته ای در ماه مه 2018 و تلاش برای نابودی توافق در سازمان ملل، در موقعیت ناراحت کننده تشخیص جنبه هایی از برجام که به وضوح برای امنیت ملی ایالات متحده مفید بودند، گیر افتاد. دولت ترامپ در نوامبر 2018 با هدف جلوگیری از تعامل شرکت های خارجی با دانشمندان هسته ای ایران، آژانس انرژی اتمی این کشور را تحریم، اما برای همکاری در پروژه های مربوط به برنامه هسته ای ایران، شرکت های روسی، چینی و انگلیسی را از تحریم ها معاف کرد. این معافیت ها به روسیه امکان انتقال سوخت به راکتور تحقیقاتی تهران را که با اورانیوم با غنای 20 درصدی کار می کند، فراهم آورد که توجیه سیاسی غنی سازی ایران تا این سطح از بین می برد. همچنین، این معافیت ها در انتقال آب سنگین اضافی به عمان و تمام سوخت مصرفی به خارج از ایران موثر بودند. چشم پوشی از تحریم ها در این زمینه برای بازگشت ایران به انطباق با الزامات برجام ضروری است.

این معافیت ها تا تابستان سال 2020 ادامه داشتند چون به گفته وزیر امور خارجه وقت مایک پومپئو، این نعافیت ها امکان ادامه نظارت بر برنامه هسته ای غیرنظامی ایران را فراهم می آوردند و خطر استفاده غیرمجاز و غیرقانونی از برنامه هسته ای توسط ایران را کاهش می دادند. این تصمیم رئیس جمهوری ترامپ به اختلاف او با سرسخت ترین حامیانش در کنگره انجامید و سناتورهای جمهوری خواه لیندزی گراهام، تام کاتن، تد کروز و مارکو روبیو قانونی را برای پایان دادن به معافیت ها صادر کردند. این تصمیم همچنین هدف واقعی شدیدترین منتقدان توافق هسته ای را نشان داد. گراهام گفت: «اگر به دنبال تغییر نظام هستید، روی من حساب کنید. اما این سیاست دولت ترامپ نیست. شاید موضع کاتن یا کروز باشد، اما موضع ترامپ نیست.» به هر حال، فارغ از اهداف اصلی تحریم ایران، واقعیت این است که معافیت از تحریم های مرتبط با برنامه هسته ای مطابق منافع ملی ایالات متحده است.

لازم است ایالات متحده تحریم شرکت های خارجی که سعی در مهار برنامه هسته ای ایران دارند را متوقف کند. اگر ایران به این تکنسین های خارجی اجازه بازگشت دهد، این یک روش ساده برای نظارت بیشتر بر سایت های مهم هسته ای آن در شرایط کاهش نظارت های آژانس بین المللی انرژی اتمی خواهد بود. این اقدام همچنین به متحدان اصلی آمریکا در اروپا و روسیه و چین این امکان را می دهد تا مطابق الزامات هسته ای خود تحت برجام عمل کنند که به معنای فشار بیشتر بر ایران برای تعامل دیپلماتیک با دولت بایدن خواهد بود. با توجه به از دست رفتن سریع فرصت موجود، شاید بهتر باشد تهران و واشنگتن هر دو انعطاف بیشتری درباره «اولین گام» نشان دهند. دولت بایدن باید این گام موقت را در جهت تعامل بیشتر دیپلماتیک با ایران بردارد تا این اولویت مبرم امنیت ملی را حل کند. دیگر فرصتی برای اتلاف وجود ندارد.

منبع: ریسپانسیبل استیت کرفت / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34