موضع گیری که نباید چندان جدی گرفت

دیپلماسی ایرانی - محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در بخشی از گفت‌وگو با نشریه انگلیسی فایننشال تایمز گفت: ایران زمانی حاضر به مذاکره با آمریکا و قدرت‌های جهانی است که سیگنال روشنی در خصوص رفع تحریم‌ها دریافت کند. آن‌ها (غرب) باید به ما اطمینان خاطر دهند که تمام تحریم‌هایی که پس از اجرای برجام اعمال شد ظرف کمتر از یک سال رفع می‌شود. این مواضع فرمانده اسبق سپاه پاسداران با حواشی و واکنش های مختلفی مواجه شد. 

در صدر آن محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران دیروز جمعه با انتشار توئیتی به اظهارات اخیر محسن رضایی واکنش نشان داد و این گونه بیان داشت که «عرصه سیاسی ایران پویاست و مقامات نظرات متنوعی مطرح می‌کنند. اما آن نظرات نباید با سیاست رسمی دولت اشتباه گرفته شود. من، به عنوان وزیر خارجه و مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران، به زودی طرح اقدام سازنده و دقیق خودمان را ارائه خواهم کرد؛ البته از طریق کانال‌های دیپلماتیک. تعهد_اقدام_جلسه». به موازات آن سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان عصر دیروز جمعه در پاسخ به سوال خبرنگاران در مورد اظهارات اخیر محسن رضایی در ارتباط با موضوع مذاکرات هسته ای و تحریم ها در مصاحبه فاینشنال تایمز تاکید کرد که کلیه امور مرتبط با حوزه سیاست خارجی صرفا از طریق وزارت خارجه و به صورت نهادی و از مجاری رسمی خودش منتقل می شود. مصاحبه و نظرات مطرح شده در این مصاحبه شخصی می باشد. کلیه امور مرتبط با حوزه سیاست خارجی صرفا از طریق وزارت خارجه و به صورت نهادی و از مجاری رسمی خودش منتقل می شود. 

همچنین حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس جمهوری هم در واکنش به این مصاحبه در توییترش نوشت: «آقا محسن عزیز! همان یک عملیات فریب قدیمی کافی‌است. لازم نیست دشمن را بیش از این فریب دهید.» این واکنش ها علاوه بر برخی تحلیل ها و مواضع دیگر سیاسیون و اصحاب رسانه بود پیرامون گفته های محسن رضایی در مصاحبه مذکور بود. همه این اتفاقات کافی بود که محسن رضایی در یک عقب نشینی آشکار بر ضرورت لغو کامل تحریم و مذاکره در چارچوب ۵+۱ در توئیت اخیرش تصریح کند. وی در این توئیت عنوان داشت که «اروپا و آمریکا باید تحریم ها را بردارند و خسارات ناشی از تحریم ها را جبران کنند. با آمریکا هم مذاکره در کار نخواهد بود.»

شاید به باور این افراد نباید مسئولین به خود اجازه اظهارنظر در مسائل غیرمربوط، آن هم در حوزه خطیر دیپلماسی و مذاکرات برجامی با آمریکا را بدهند، اما به عقیده من مواضع و سخنان محسن رضایی در گفت و گو با نشریه انگلیسی نیازی به این حجم از واکنش نداشت چرا که اساساً نباید این سخنان دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام را موضع رسمی جمهوری اسلامی ایران و دو یا چند صدایی دیپلماتیک کشور تلقی کرد. به هر حال خود کشورهای اروپایی و از همه مهمتر ایالات متحده آمریکا به اقتضائات سیاسی آستانه انتخابات خردادماه ۱۴۰۰ واقف هستند و نیک می دانند تمام کسانی که نیم نگاهی به کرسی پاستور دارند از هر فرصتی برای عرض اندام سیاسی به منظور جلب افکار عمومی داخلی و خارجی استفاده می کنند. همانگونه که آویگدور لیبرمن، وزیر جنگ سابق رژیم صهیونیستی عنوان داشته است نباید مواضع پوچ بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر و بنی گانتس، وزیر جنگ فعلی اسرائیل را در خصوص آمادگی رژیم صهیونیستی برای حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران را جدی گرفت، چراکه تمام این مواضع رنگ و بوی انتخاباتی دارد، نه واقعیت.

پیرو این نکته مهم آن چه که جای نگرانی دارد اتفاقا مواضع، تحرکات و اقدامات دیگر افراد، نهادها، ارگان و قواست که به نحوی غیرمستقیم امثال محسن رضایی را در آستانه انتخابات در جبهه و پیشانی خود برای سنجش افکار و ضربه گیری سیاسیشان قرار می دهند. به هر حال محسن رضایی حتی با حضور در مجمع تشخیص مصلحت نظام، نه جزء تصیمیم گیران کلان نظام جمهوری اسلامی ایران است و نه در روند تصمیم سازی مسائل مهمی چون حوزه حساس سیاست خارجی و پرونده فعالیت های هسته ای و برجام می تواند دست به تصمیم سازی بزند. تصمصیات جای دیگری و در جمع دیگری از افراد گرفته می شود. 

اتفاقا به نظر می رسد که محسن رضایی هم با آگاهی بر این واقعیت سعی دارد در سایه گفت و گو با رسانه های خارجی از خود چهره ای منعطف و تنش زاد در حوزه سیاست خارجی نشان دهد تا ضمن این که خود را گزینه ای جدی برای کسب کرسی پاستور معرفی کند، هم پالس مثبتی به بیرون از کشور داده شود و هم بتواند همراهی نسبی افکار داخلی را داشته باشد، غافل از اینکه اساساً بازی کلان سیاسی انتخابات ۱۴۰۰ کشور جایی برای عرض اندام او متصور نیست. 

از طرف دیگر ذکر این نکته مهم ضروری است که مسئولین دولتی و به خصوص دستگاه سیاست خارجی باید تمرکز خود را در این روزهای حساس، روی برجام و تحولات پیرامون آن بگذارند. به هر حال از زمان آمادگی کشور برای اجرای ماده ششم مصوبه مجلس موسوم به اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها به منظور توقف اجرای پروتکل الحاقی شاهد حضور رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در کشور بودیم که با درایت و هوشمندی به صدور بیانیه و توافق سازمان انرژی اتمی با آژانس منجر شد که هم مصوبه را به نحوی اجرای کرد و هم تبعات منفی اجرایی کردن آن را کاست. اما در هفته جاری دستگاه سیاست خارجی عملاً و رسماً با رد پیشنهاد اروپایی ها برای حضور در مذاکرات غیر رسمی برجامی مسیر دیگری را در پیش گرفت که با مدیریت چند روز اخیر نهایتاً اروپا از تصمیم خود برای صدور قطعنامه علیه پرونده فعالیت های هسته ای ایران در نشست شورای حکام عقب‌نشینی کرد و قرار شد که مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یک ماه دیگر به ایران سفری داشته باشد. بنابراین در این روزهای حساس نباید دعواها، اختلافات، جنجال ها و رقابت های سیاسی داخل کشور در آستانه انتخابات ۱۴۰۰، وزارت امور خارجه را از مسیر درست خود منحرف نماید. لذا گفته های محسن رضایی و نظایر آن به هیچ وجه نباید کوچک ترین دغدغه ای برای دستگاه سیاست خارجی در روزهای حساس پیش رو به وجود آورد. ما باید تمرکز و انرژی خود را صرف مسائل مهمتری کنیم. ما شاهد آن بودیم که سایه تلاش اروپایی ها و ایالات متحده برای صدور قطعنامه در شورای حکام طی روزهای اخیر چه آثار منفی و مخرب روانی بر اقتصادی و معیشت کشور داشت و قیمت کالاها و اجناس چگونه افزایش پیدا کرد. 

از این رو باید اذعان داشت بیش از آنچه بیش از آن که نگران مواضع محسن رضایی باشیم باید نگران برخی مقاومت ها و کارشنکی سیاسی دیگر نهادها و قوا در روزهای حساس پیش رو باشیم که سعی دارند با افزایش تنش و ایجاد بحران در پرونده فعالیت های هسته ای و مانع تراشی برسر احیای برجام گام اساسی از سوی دولت و وزارت امور خارجه برای رفع تحریم و در نهایت ایجاد امید و رونق اقتصادی در کشور شکل نگیرد. به هر حال مشروعیت و مقبولیت این جریان در تداوم این تنش ها و اتهام‌زنی به دولت است تا بتوانند برای خود در نزد افکار عمومی داخلی جایگاهی در آستانه انتخابات ۱۴۰۰ کسب کنند. لذا به هر طریق ممکن مانع از این خواهد شد که اعتبار سیاسی، دیپلماتیک و اقتصادی احیای برجام به دولت حسن روحانی و جریان همسو در آستانه انتخابات برسد. چرا که در این صورت دست آنهاست از رسیدن به کرسی پاستور کوتاه خواهد شد. 

مشکل آنجاست که بیش از ۲۰۰ تن از نمایندگان مجلس در نامه به قوه قضاییه خواستار محاکمه رئیس جمهور، وزیر امور خارجه و رئیس سازمان انرژی اتمی به دلیل بیانیه و توافق یکشنبه هفته گذشته با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هستند؛ مشکل آنجاست که حدود ۱۷۰ نماینده در یک بیانیه به دنبال عدم تصویب دو لایحه سی اف تی و پالرمو در مجمع تشخیص مصلحت نظام هستند تا کماکان با تداوم چالش ها، مشکلات و بحران های کنونی در کشور نان حیات سیاسی خود را در روغن اتهام زنی و تخریب دولت چرب کنند. پس پیام اصلی و موانع جدی بر سر توفیق دیپلماسی و گشایش از سوی این حضرات و نهادهای مربوط به آنان است، نه مصاحبه های خارجی محسن رضایی. پیرو این نکته بی شک خود اروپایی‌ها و دولت بایدن بر این واقعیت غیرقابل کتمان اشراف دارند که جریان های رادیکال در نظام جمهوری اسلامی ایران به موازات مخالفان آمریکایی برجام و لابی‌های صهیونیستی و سعودی موانع جدی بر سر احیای توافق هسته ای و لغو تحریم ها قرار خواهند داد چون منافع آنها در تداوم شرایط کنونی است.