گام های اولیه بایدن به سمت توافق هسته ای مشکل را حل نمی کند

نویسنده: جو سیرینسیون

دیپلماسی ایرانی: در رابطه با سیاست رئیس جمهوری جو بایدن در قبال ایران یک مشکل بزرگ وجود دارد و دلیل آن روشن نیست. تا زمانی که بایدن مسیر خود را اصلاح نکند، خطر از دست رفتن توافق و بازگشت دو کشور به مسیر درگیری در میانه بحران های داخلی متعدد آمریکا وجود خواهد داشت.

بایدن در اولین ماه ریاست جمهوری خود خیلی سریع آسیب زننده ترین سیاست های دونالد ترامپ درباره آب و هوا، مهاجرت، مراقبت های بهداشتی و بسیاری دیگر را تغییر داده، اما سیاست او در قبال ایران را دست نخورده باقی گذاشته است. او همه تحریم های شدیدالحن ترامپ را حفظ کرده و مبادلات دیپلماتیک بین دو ملت را که در سال های دولت اوباما معمول بوده را بازنگردانده است. بایدن همچنان به کارزار شکست خورده «اعمال فشار حداکثری» ادامه می دهد، اما چرا؟

بایدن این هفته اولین گام های آزمایشی برای از سرگیری گفت و گوی دیپلماتیک با ایران را برداشت و موافقت کرد با اروپایی ها، چین، روسیه و ایران دیدار و محدودیت های سفر دیپلمات های ایرانی را به سازمان ملل در نیویورک لغو کند. اما به گزارش پولیتیکو، در داخل دولت مباحثات میان دستیاران ارشد بایدن در جریان است درباره اینکه آیا این بهترین مسیر است یا باید مسیرهای پیچیده تری که احتمالا به کنار گذاشتن توافق اصلی می انجامند، در پیش گرفته شوند.

از دیدگاه منطقی و قانونی، بایدن باید به توافقی که خودش در حصول آن نقش داشته، بپیوندد. بحران کنونی با ایران از زمان خروج ترامپ از توافق آغاز شد. بایدن با انتقاد شدید از اقدام ترامپ، آن را «یک بحران خود کرده» خواند که امنیت «ایالات متحده، منطقه و جهان» را کاهش می دهد. گروه بایدن از خود او گرفته تا جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه، راب مالی، فرستاده ایران، وندی شرمن، معاون وزیر امور خارجه، کالین کال، معاون وزیر دفاع، و دیگران در رابطه با ایران توانا و آگاه است. آنها به دنبال بازگشت ایران و آمریکا به توافقی هستند که برنامه هسته ای ایران را محدود می کند.

ایران تا پیش از خروج ترامپ از توافق و حتی تا یک سال پس از این اتفاق به تعهدات خود پایبند بود و پس از آن شروع به عقب نشینی از برجام کرد. با این حال، به طور مداوم اعلام کرده به محض لغو تحریم های اعمال شده توسط ترامپ روند پیشروی هسته ای را معکوس خواهد کرد.

در زمان کارزار انتخابات ریاست جمهوری به نظر می رسید بایدن به دنبال بازگشت سریع به برجام است و تصور می شد گروه او در دوران انتقال برنامه انجام این کار را تهیه کرده باشد. اما آنها در یک ماه اول هیچ پیشرفتی نداشتند و صرفا نظریه «انطباق در برابر انطباق» مبتنی بر اینکه ایران گام اول را بردارد، مطرح کردند. این رویکرد شبیه به «الگوی لیبی» جان بولتون است: طرف مقابل باید پیش از اقدام ایالات متحده همه کار انجام دهد. گروه بایدن معتقد است این رویکرد «اهرم فشار» و امکان استفاده از «دیوار تحریم ها» را فراهم می کند؛ اما اشتباه می کند.

اهرم فشار دو سویه است. ایران به هر اقدام ترامپ با حرکات خاص خود پاسخ داد و یک چرخه خطرناک ایجاد شد. رهبر معظم ایران 7 فوریه گفت که تصمیم «نهایی و برگشت ناپذیر» این است که این کشور تنها پس از لغو تحریم های ایالات متحده به تعهدات خود برگردد. ایران 23 فوریه با اجرای قانونی که توسط مجلس تصویب شده، دسترسی بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی را به برخی از تاسیسات محدود می کند. 

بایدن احتمالا نگران است که با برداشتن گام اول ظعیف به نظر برسد. مشاوران او هم از تاکتیک های فشار ایران عصبانی شده اند و به طور همزمان برای مجازات ایران زیر فشار برخی محافظه کاران در حزب دموکرات قرار دارند. بلینکن احتمالا درباره این مساله هم نگرانی دارد که تایید چندین نامزد در سنا تحت تاثیر حرکت سریع به سمت ایران به خطر افتد. دولت بایدن که به دنبال حمایت دو حزبی از برنامه نجات از کووید 19 است، همچنین نمی خواهد با اقدام سریع درباره ایران یک مساله تفرقه انگیز را یادآوری کند. این احتمال هم وجود دارد که بایدن بخواهد منتظر انتخابات ایران در ماه ژوئن شود که البته احتمال روی کار آمدن یک دولت تندرو در آن بالاست.

همه این ملاحظات سیاسی قابل قبول هستن. اما بایدن نمی تواند ایران را منتظر بگذارد. زمان سمت بایدن نیست. احتمال اشتباه محاسباتی بالاست و افراد زیادی در دو کشور به دنبال نابودی کلی توافق هستند. بایدن هرچه بیشتر منتظر بماند، خطر درگیری احتمالی در جنگی دیگر در خاورمیانه برای نمونه در نتیجه حمله اسرائیل به سایت های هسته ای یا ترور دانشمندان ایران بالا می رود. تنها راه مشخص در فاصله گرفتن از جنگ بازگشت سریع به برجام است. 

هفته گذشته سردبیران لس آنجلس تایمز نوشتند: «بایدن حق دارد که اصرار کند ایران باید به انطباق کامل به توافق هسته ای برگردد، اما نباید تصور کند ایران پیش از آنکه شاهد جدیت ایالات متحده در نجات توافق باشد، اقدام کند.»

در یک نظرسنجی اخیر واشنگتن پست 75 درصد از کارشناسان خاورمیانه گفتند بازگشت به برجام احتمال دستیابی ایران به بمب هسته ای در یک دهه آینده را کمتر می کند و 67 درصد گفتند که بازگشت سریع به توافق پیش از پرداختن به سایر موضوعات به نفع امنیت ملی ایالات متحده است. تنها 23 درصد شرکت کنندگان در نظرسنجی از یک «توافق بزرگ تر» حمایت می کردند.

بزرگ ترین خطر سیاست دونالد ترامپ در قبال ایران این بود که خطر درگیری طرفین در جنگی که هیچ کدام نمی خواستند را بالا برد. اکنون، بزرگ ترین خطر سیاست جو بایدن این است که احتمال نابودی توافقی را در پی دارد که هر دو طرف خواهان نجات آن هستند.

منبع: ریسپانسیبل استیت کرفت / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34