تهران با قدرت به برنامه های خود ادامه می دهد

نویسنده: فاطمه احمد الصمدی

دیپلماسی ایرانی: برای ایران، سال 2020 سالی دشوار بود که با ترور سردار سلیمانی، طراح راهبرد منطقه ای ایران آغاز شد. دو ماه بعد از این تاریخ بود که ایران نخستین مورد از ابتلای شهروندان این کشور به کرونا را اعلام کرد. اوضاع با برقراری تحریم های شدید از سوی دولت آمریکا وخیم تر شد. در فصل تابستان بر اثر حمله به تاسیسات هسته ای این کشور، اوضاع باز هم بدتر شد و در ماه اوت کشورهای عرب منطقه خلیج فارس اعلام کردند که روابط خود را با اسرائیل عادی می کنند، تحولی که تهدیدی علیه امنیت ملی ایران محسوب می شود.

با نزدیک شدن به پایان سال 2020، ایران ضربه هولناک دیگری متحمل شد و آن ترور محسن فخری زاده، دانشمند هسته ای این کشور بود، دانشمندی که اسرائیل تهدید کرده بود وی را هدف قرار خواهد داد.

در حالی که ایران با چنین مصائبی دست به گریبان است، در عالی ترین سطح از جمله در شورای امنیت ملی این کشور بحث هایی درباره اولویت های راهبردی جمهوری اسلامی ایران مطرح است. این بحث ها ادامه خواهد یافت و واکنش ایران به تجاوزهای خارجی، بطور قطع روزی صورت خواهد گرفت اما زمان آن هنوز مشخص نیست.

با این که ترور سلیمانی تاثیری شدید بر طرح های منطقه ایران گذاشته است اما ساده انگاری خواهد بود اگر تصور کنیم که ترور وی ایران را به عقب نشینی از منطقه وادار خواهد کرد. کاری که احتمالا ایران خواهد کرد، طرح های منطقه ای خود را در سایه انجام خواهد داد و بر خلاف گذشته به تبلیغ اقدامات و عملیات نیروی قدس در خارج، مبادرت نخواهد کرد.

سلیمانی مدت ها شخصیتی در سایه بود و پس از بررسی های فراوان در سپاه و با هدف به نمایش گذاشتن قدرت ایران در منطقه بود که اسم و رسم سلیمانی بر سر زبان ها افتاد. وی شبکه ارتباطی گسترده ای با سران کشورها، مقامات دولتی، سیاستمداران و رهبران گروهای شبه نظامی در اختیار داشت. بر اساس مصاحبه ای که با رهبران حماس برای کتاب در دست نگارشم انجام داده ام،  سلیمانی چندین بار به طور پنهانی از غزه دیدن کرده بود. 

با وجود ترور سلیمانی وی همچنان در داخل و خارج از ایران الهام بخش کسان بسیاری است و فیلم ها، نقاشی ها، مجسمه ها و نمایشنامه های بسیاری درباره وی خلق شده است. دست قطع شده، انگشتر وی، و پیکر قطعه قطعه شده او در کتاب های مختلف بازتاب یافته است. 

بر اساس وصیتنامه سلیمانی، اسماعیل قاآنی که برای مردم ایران چندان شناخته شده نبود به جانشینی وی منصوب شد. قاآنی در مصاحبه ای نادر با نشریه "رمز عبور" به سابقه مبارزاتی خود در کنار سردار سلیمانی اشاره کرده است. نام قاآنی همراه با سلیمانی برای نخستین بار در سال 1999 در نامه 24 فرمانده سپاه به محمد خاتمی، رئیس جمهوری وقت به میان آمد، نامه ای که امضاکنندگان در آن از خاتمی خواسته بودند برای ناآرامی های دانشجویی در آن سال فورا اقدام کند.  قاآنی همچنین از جمله کسانی بود که در دیدار بشار اسد از تهران و ملاقات با آیت الله خامنه ای، رهبر معظم ایران که بدون هماهنگی با دولت صورت گرفت و باعث شد تا ظریف کناره گیری خود را در بیانیه ای رسمی اعلام کند، حضور داشت. قاآنی برای چندین سال مسئولیت تامین مالی و تسلیحاتی جنبش های مقاومت در منطقه را بر عهده داشته و از جمله معدود کسانی است که خواستار حمایت فعالانه از حوثی های یمن شده و در سال 2018 گفته بود که حوثی ها موشک هایی با برد 400 کیلومتر در اختیار دارند. بسیاری درباره، توانمندی قاآنی برای پر کردن جای خالی سلیمانی تردید دارند اما هنوز زود است درباره عملکرد و توانمندی های وی اظهار نظر کرد. محسن رضایی از جمله کسانی است که از توانمندی های قاآنی سخن به میان آورده است.  قاآنی از زمان بر عهده گرفتن فرماندهی نیروی قدس سپاه پاسداران تا کنون چندین بار از سوریه، لبنان و عراق دیدن کرده است. با وجود همه فشارهای آمریکا و اقدامات تجاوزکارانه اسرائیل، قاآنی طرح ایران برای بیرون راندن نیروهای آمریکا از منطقه خاورمیانه را پیش می برد.

در عراق جناح های مسلح شناخته شده با رژه رفتن در خیابان ها به دولت این کشور هشدار داده اند که نمی توان عراق را بدون هماهنگی با ایران اداره کرد. با وجود آشفتگی هایی که در رفتار برخی از جناح های مورد حمایت ایران در عراق به چشم می خورد، شواهد از آن حکایت دارد که ایران سرگرم تقویت و سازماندهی دوباره این جناح هاست تا رفتاری منضبط تر و نفوذی موثرتر داشته باشند. راهبرد ایران در عراق ممکن است تا دیگر کشورهای این منطقه نیز امتداد پیدا کند. متحدان ایران در فلسطین، لبنان، سوریه و یمن اعلام کرده اند که در خلال یک سال گذشته قوی تر شده اند. حزب الله و حماس جنگ افزارهای پیشرفته تری را به نمایش گذاشته اند که در مقابله با اسرائیل از آنها استفاده خواهد شد. در یمن نیز حوثی ها از هر زمان دیگر به ایران نزدیک شده اند. آنها به ابرازی برای تامین خواسته های ایران که تهدید دشمنان ایران است، تبدیل شده اند.

حملات پی در پی اسرائیل به اهداف ایران در سوریه نتوانسته به هدف مورد نظر تل اویو که بیرون راندن نیروهای ایران از سوریه است جامه عمل بپوشاند و با اینکه سال گذشته سپاه اعلام کرد نیروهای خود در سوریه را کاهش می دهد، حضور ایران در این کشور نهادینه شده است و نیروهای ایران و متحدانش در سوریه از هر زمان دیگر به اسرائیل نزدیک تر شده اند.

در سالگرد ترور سلیمانی، سپاه بار دیگر وعده داد که انتقام خون وی را خواهد گرفت. حسین سلامی با مخاطب قرار دادن سردار قاآنی گفت نوع جدیدی از جهاد علیه رژیم های خودکامه و نوکران آنها با ایفای نقش مرکزی از سوی نیروی قدس آغاز خواهد شد.  

ایران هر نقشه ای که برای آینده داشته باشد، نیروی قدس به فرماندهی قاآنی، نقش محوری در آن خواهد داشت. رویارویی ایران با آمریکا و متحدان منطقه ای این کشور بی تردید ایران را تضعیف کرده اما خللی در اراده این کشور به ادامه نبرد از موضع قدرت در منطقه، ایجاد نکرده است.

منبع: الجزیره انگلیسی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11