بیماری ترامپ و آینده انتخابات آمریکا

نویسنده: محسن بهاروند، معاون حقوقی و امور بین‌الملل وزارت امور خارجه

دیپلماسی ایرانی: از قرار معلوم دونالد ترامپ دچار بیماری کووید ۱۹ شده است. با فرض صحت این خبر اگر ترامپ بمیرد یا به دلیل بیماری یا ضعف از گردونه انتخابات خارج شود چه خواهد شد؟ 

این اتفاق به لحاظ نزدیکی به تاریخ انتخابات و فعالیت هایی که در طول کمپین انتخاباتی انجام شده در آمریکا بیسابقه است. قانون آمریکا جزئیات چنین اتفاقی را پیش بینی نکرده است و ابهام قانونی زیادی در رابطه با چنین اتفاقی وجود دارد که حقوقدانان آمریکایی هم پاسخ خیلی روشنی برای همه سوالات ندارند. 

با این حال نظام حقوقی آمریکا دو ویژگی دارد که باید به آن توجه کرد. اول این نظام "کامن لا" است. نظام کامن لا انعطاف زیادی دارد و معمولا می تواند در حل مشکلات سیاسی موثر واقع شود. به صورت خیلی خلاصه تفاوت نظام کامن لا با سایر نظامات حقوقی این است که در این سیستم‌ قانونگذاری مختص قوه مقننه نیست بلکه رای قاضی هم در حکم قانون است. در این سیستم‌ قاضی علاوه بر رسیدگی به دعاوی معمولی می تواند به عنوان یک داور بیطرف و یک قوه عاقله اختلافات سیاسی را هم حل و فصل کند و با این کار هم می تواند قانون و قواعد جدید ایجاد کند و هم قوانین قدیم را اصلاح کند. در بعضی کشورها قاضی حتی قادر است قانون اساسی به جز بخش هایی که مبنای سیاست و حکومت و حقوق بنیادین شهروندان است را هم اصلاح کند. 

دومین ویژگی فدرالی بودن است. در نظام فدرالی بخش زیادی از تصمیمات و قانونگذاری جزء اختیارات دولت محلی است و دولت مرکزی قادر به تحمیل وضعیتی به دولت محلی نیست. در نظر گرفتن این دو ویژگی در فهم مطلب کمک خواهد کرد. 

اگر ترامپ به هر دلیلی از گردونه انتخابات خارج شود یا در انجام وظایف خود نیز ناتوان شود و قادر به انجام وظایف نباشد؛ اول معاون او جانشین وی خواهد شد تا در انتخابات جدید رئیس جمهور تعیین شود. اگر معاون اول هم نخواهد یا نتواند، رئیس مجلس نمایندگان جانشین رئیس جمهور خواهد بود. اما در انتخابات چه اتفاقی خواهد افتاد؟ در صورت مرگ کاندیدا یا قطعیت ناتوانی او برای ادامه کارزار انتخاباتی یا کنار کشیدن او چند وضعیت ایجاد می شود، اول کمیته ملی انتخابات جمهوری خواهان می تواند کاندیدای جدیدی به جای او معرفی کند. اما این سوال پیش می آید که چه کسی به جای او معرفی شود؟ کمیته می تواند دو یا سه کاندیدا که می داند رای بالا دارند انتخاب کند تا کنگره حزب یکی از آنها را انتخاب کند. ولی احتمالا نامزدهای دیگر مدعی خواهند بود که از بین کاندیداهایی که به نفع ترامپ کنار رفته اند باید یک نفر انتخاب شود. قانون در این مورد مسکوت است. آنها باید به دادگاه مراجعه کنند. 

اما مسئله دیگری باقی می ماند. در آمریکا مردم رای به شخص می دهند نه به حزب. پس تکلیف آرایی که تا کنون به نام ترامپ به صندوق ریخته شده است چه خواهد شد؟ آمریکاییان مقیم خارج و بعضی ایالت هایی که قانون آنها اجازه می دهد، قبل از روز انتخابات می توانند رای خود را به صندوق بریزند، این کار صورت گرفته است. اگر این آرا را باطله اعلام کنند منصفانه نیست چون آرای کاندیدای جمهوریخواه تا آن روز صفر خواهد بود ولی کاندیدای دموکرات آرای خود را در سبد دارد. دوم اشکال دیگر این است که الکترال کالجها بر اساس رای مردمی به کاندیدای مورد نظر رای می دهند. اما اگر بخشی از این آرا به نام ترامپ باشد آیا الکترال کالج ها می توانند بر همین اساس رای خود را به نفع کاندیدای جمهوریخواه به صندوق بریزند؟ قانون در این موارد مسکوت است. ولی هر ایالت می تواند تصمیم بگیرد که چه روشی را انتخاب کند و می تواند به دادگاه ایالتی مراجعه کند. 

یک مسئله دیگر وجود دارد. اگر ترامپ تا آخرین لحظه مقاومت کرد و تا چند روز باقی مانده در انتخابات ماند ولی ناگهان به دیار باقی شتافت یا کنار کشید. آیا انتخابات با یک کاندیدا برگزار می شود؟ فرصت مراجعه به دادگاه به فرض نیست. آن وقت چه تصمیمی خواهند گرفت. آیا امکان تعویق انتخابات وجود دارد؟ قانون آمریکا که از قرن نوزدهم تا کنون تغییر نکرده روشن است. طبق این قانون در دوشنبه اولین هفته نوامبر این انتخابات باید برگزار شود. در این سال سوم نوامبر است. آمریکا هم سابقه تعویق انتخابات ندارد. بعضی حقوقدانان آمریکایی معتقدند که جمهوری خواهان و دموکرات ها می توانند با هم توافق کنند و انتخابات را به تعویق اندازند. در صورت چنین توافقی هم به نظر می رسد چاره ای نیست جز این که به دادگاه مراجعه کنند و حکمی برای تعویق انتخابات بگیرند. 

بسیاری معتقدند که احتمالا این سناریوها پیش نخواهد آمد و ترامپ به زودی از بیماری عبور خواهد کرد ولی نمی توان گفت که فرشته مرگ‌ فردی را فراموش کرده است هر چند آن فرد رئیس جمهوری آمریکا باشد. اگر چنین اتفاقی پیش بیاید احتمالا انتخابات آمریکا به تعویق خواهد افتاد. در عین حال نظام‌ قضایی آمریکا قوه عاقله ای است که همه به آن وثوق دارند و می تواند همواره حلال مشکلات باشد.