سکوت استراتژیک اعراب در برابر اشغال فلسطین

نویسنده: جوناتان اچ. فرزیگر

دیپلماسی ایرانی: در سایه بلندترین آسمان خراش جهان در دبی، یک غذای جدید به منوی رستوران «الیس کوشر کیچن» اضافه شده است؛ یک غذای یهودی که دربار ولیعهد محمد بن زاید آل نهیان به عنوان نشانه ای از مدرن و چدفرهنگی بودن امارات متحده عربی به آن افتخار می کنند. امارات همزمان با اقدامات اینچنینی که ساخت دو کنیسه را نیز شامل می شود، وزارت بردباری ایجاد و از مبارزه با «افراط گرایی و تعصب» خبر داده است. جامعه در حال رشد یهودیان امارات در حال حاضر حدود 200 نفر جمعیت دارد. امارات در این چرخش از چندین دهه دشمنی و روابط پنهانی در سال های اخیر، روابط خود را آشکارا با اسرائیل تقویت کرده است.

به همین دلیل است که تماشای پرده برداری بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، از فیلمنامه خود برای سفر به کشورهای میانه رو خلیج فارس و به طور همزمان، مطرح شدن برنامه الحاق بخش هایی از کرانه باختری به اسرائیل گیج کننده است. چشم انداز پیشروی اسرائیل که بسته به دریافت چراغ سبز از کاخ سفید است، خشم محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین؛ ملک عبدالله اردن، اتحادیه 22 عضوی عربی و بیشتر کشورهای اروپایی را برانگیخته است. جو بایدن، نامزد دموکرات انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، اعلام کرده که اشغال کرانه باختری توسط اسرائیل را به رسمیت نخواهد شناخت.

با نزدیک شدن تاریخ هدف نتانیاهو برای اشغال کرانه باختری که اول ژوئیه است، یک مه دیپلماتیک فضا را تیره و تار کرده. هر روز سیگنال های متناقضی درباره اینکه آیا نتانیاهو طبق وعده ها در کارزارهای انتخاباتی این برنامه را تحقق خواهد بخشید یا نه، مشاهده می شود. اظهارات نتانیاهو و مشاورانش تا این لحظه حاکی از آن است که او انتقادها را نادیده خواهد گرفت و دست کم بخشی از 123 شهرک سازی یهودی را به منطقه تحت قوانین اسرائیل تبدیل خواهد کرد. سوال این است که نتانیاهو در این روند دوستان جدید خود در حاشیه خلیج فارس را از دست می دهد؟ نتانیاهو اینطور فکر نمی کند و باور دارد که ابراز همدردی آنها با محمود عباس به پایان رسیده است.

تا این لحظه تنها واکنش جدی را یوسف العتیبه، سفیر امارات در واشنگتن، نشان داده و گفته الحاق، آرزوی اسرائیل برای تقویت روابط امنیتی، اقتصادی فرهنگی با جهان عرب را نابود خواهد کرد و به آتش خشونت دامن خواهد زد و به افراط گرایی می انجامد. او با اشاره به رویکرد جدید در کشورش در ادامه نوشته: «ما تعامل و کاهش درگیری ها را در پیش گرفته ایم و به ایجاد انگیزه، هویج به جای چوب، روی آورده ایم. شرایط طبیعی می تواند اینگونه باشد.» 

اما در واقعیت، روابط فزاینده امارات و اسرائیل اصلا طبیعی و عادی نیست. امارات نیز مانند دیگر همسایگان در خلیج فارس یک کشور با سیاست های سلطنتی است و چرخش فرهنگی آن به بردباری تنها یک واکنش استراتژیک به تهدیدهای ژئوپلتیک به شمار می رود. اول مساله مقابله با دشمن مشترک یعنی ایران مطرح است و دوم، امارات برای دسترسی به فناوری اسرائیلی به ویژه در زمینه های کشاورزی در بیابان، شیرین سازی آب و جاسوسی سایبری تلاش می کند. یک حوزه جدید و ناگهانی در همکاری های استراتژیک که تا این لحظه از انتقادهای نیروهای مخالف اسرائیل در امارات در امان مانده، تحقیقات پزشکی در مبارزه با کووید 19 است.

تحولات در خلیج فارس هنوز هم تعجب آور هستند. اسرائیل قرار است در نمایشگاه بین المللی در دبی غرفه داشته باشد و برای اولین مرتبه، افراد می توانند با گذرنامه های اسرائیلی وارد امارات شوند. ظاهرا قطر هم به عنوان میزبان جام جهانی فوتبال در سال 2022 قصد دارد به همین روال پذیرای اسرائیلی ها باشد.

تا چندی پیش به نظر می رسید که امارات متحده عربی، عربستان سعودی و بحرین روی طرح پیشنهادی ترامپ موسوم به «صلح تا شکوفایی» سرمایه گذاری زیادی کردند؛ طرحی که خیلی سریع از سوی فلسطین رد شد. عتیبه در زمان معرفی این طرح مبتنی بر ایجاد یک کشور فلسطینی و غیرنظامی سازی آن و همچنین الحاق بخشی از اردن به اسرائیل، در کاخ سفید حضور داشت. محمد علی العبار، تاجر اماراتی که از دیرباز روابط نزدیکی با جامعه یهودی کشورش داشته، پیش از معرفی این طرح در جلسه ای حضور داشت که جرد کوشنر، داماد ترامپ و مدیر برنامه صلح، در آن از طرحی 50 میلیارد دلاری برای احیای اقتصاد فلسطین پرده برداشت که البته این طرح هم از سوی عباس رد شد.

اما همانطور که عتیبه گفت، اگر اسرائیل در رابطه با کرانه باختری سرکشی کند، هویج های حاشیه خلیج فارس ممکن است به چماق تبدیل شوند و دیگر اثری از حضور دیپلمات های اسرائیلی در ابوظبی یا مشارکت نظامی امارات در رزمایش نیروی هوایی اسرائیل باقی نخواهد ماند. حصول بسته رسمی دیپلماتیک اسرائیل با امارات و دیگر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس که مشاوران نتانیاهو مدام از آن دم می زنند نیز دیگر ممکن نخواهد بود. کشورهای ربی حاشیه خلیج فارس ممکن است در سازمان ملل سخت تر با اسرائیل برخورد کنند و ممکن است قطر در صدد حمایت مالی از حماس در نوار غزه و دیگر گروه های شبه نظامی مخالف اسرائیل برآید. در حال حاضر، نتانیاهو تحت حمایت های ترامپ باور دارد که هیچ یک از این اتفاقات رخ نخواهد داد. فعلا به نظر می رسد هویج های دیپلماتیک برای هر دو طرف لذیذتر از آن است که نادیده اش بگیرند. نتانیاهو باور دارد که امارات متحده عربی و دیگر پادشاهی های حاشیه خلیج فارس انتقادهای خود را در سطح محدود نگه خواهند داشت و صرفا یک تهدید بلند مدت برای اسرائیل باقی خواهند ماند.

منبع: فارن پالسی / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34