اسلام هراسی دستاوردهای هند در خاورمیانه را بر باد می دهد

نویسندگان: سامیت گانگالی و نیکلاس بلِرِل

دیپلماسی ایرانی: هند در طی چند سال گذشته به ویژه در دوره نخست وزیری نارندرا مودی گام های قابل توجهی در روابط با کشورهای خلیج فارس برداشته و حتی توانسته روابط صمیمانه ای با ایران و عربستان، دو قدرت رقیب در منطقه، داشته باشد. برای یک دولت ملی گرای هندو این دستاورد کوچکی نیست؛ به ویژه اینکه کشورهای حاشیه خلیج فارس همچون امارات متحده عربی شریک دیرینه رقیب هند، یعنی پاکستان، بوده اند. اما روابطی که دهلی نو در 5 سال گذشته با دقت ایجاد کرده، اکنون در معرض خطر قرار گرفته است. تحولات داخلی در هند در رابطه با 200 میلیون جمعیت مسلمان این کشور، بر رویکرد محتاطانه دیپلماتیک دولت مودی در خاورمیانه تاثیر منفی خواهد گذاشت.

گزارش های رسمی حاکی از آن است که شیوع ویروس کرونا تاکنون تاثیر محدودی بر جمعیت هند داشته، اما به رغم شمار اندک موارد ابتلا و آمار پایین قربانیان، جامعه مسلمان هند در جریان بحران ویروس کرونا با حملات جسمی و آنلاین مواجه شده اند؛ حوادثی که برخی از اعضای حزب حاکم بهاراتیا جناتا نیز در آنها دخیل هستند. این حملات در پی انتشار اخباری مبنی بر برگزاری مجمع بزرگ سالانه توسط یک گروه اسلامی به نام «تبلیغی جماعت» در اوایل ماه مارس در منطقه نظام الدین دهلی نو درست زمانی که کشورها شروع به محدود کردن اجتماعات عمومی برای جلوگیری از شیوع بیشتر ویروس کرده بودند، آغاز شدند. نزدیک به 3 هزار زائر از ده ها کشور جهان در این مجمع حضور داشتند و ویروس بلافاصله پس از آن با سرعت بیشتری شیوع یافت. این مجمع اکنون به عنوان یک منبع اصلی شیوع ویروس در هند شناخته می شود. هیچ شکی نیست که برگزاری آن به رغم آگاهی عمومی از شیوع ویروس اقدام نادرستی بوده است، اما آزار جوامع مسلمان هند اکنون رویکرد محتاطانه و دیپلماتیک این کشور در قبال کشورهای حوزه خلیج فارس را به خطر انداخته است.

هند القاسمی، شاهزاده امارات متحده عربی، در یک اقدام نادر عمومی نارضایتی خود را از ظهور اسلام هراسی در میان هندی ها ابراز کرد و در توئیتی نوشت: «دلم برای هند صلح آمیز تنگ شده است.» در سراسر جامعه اسلامی از جمله سازمان همکاری اسلامی درباره رفتار حزب بهاراتیا جناتا با مسلمانان هند ابراز نگرانی و هند را به اقدام فوری در محافظت از حقوق اقلیت مسلمان این کشور ترغیب کرده اند. این انتقاد به ویژه با توجه به تلاش های دیرینه هند برای بهبود روابطش یا این سازمان و تبدیل شدنش به میهمان افتخاری اجلاس سازمان همکاری اسلامی در ابوظبی در مارس 2019، به شدت تخریب کننده است.

این تغییر و تحولات احتمالا برای مودی به شدت نگران کننده بوده است. هند از طریق سیاست موسوم به «تفکر غربی» خود ضمن حفظ روابط با ایران و توسعه روابط با اسرائیل، پیوندهای محکمی با امارات متحده عربی و عربستان سعودی برقرار کرده است. در ماه اوت سال 2015 مودی به اولین نخست وزیر هند تبدیل شد که در 34 سال گذشته به امارات سفر کرده بود. مودی همچنین در سال های گذشته در تلاش برای تقویت روابط با همه قدرت های منطقه خلیج فارس به عربستان، قطر، عمان، بحرین و ایران سفر کرده است.

روابطی که مودی از زمان نخست وزیری خود ایجاد کرده فراتر از دیدارهای نمادین و لفاظی های عمومی برای دستیابی به معاملات و مزایای دیپلماتیک است. عربستان سعودی و امارات متحده عربی به ترتیب چهارمین و سومین شریک تجاری هند و از بزرگ ترین منابع برای تامین نفت مورد نیاز این کشور شده اند. دو کشور همچنین در 5 سال گذشته جمعا مبلغ 170 میلیارد دلار به هند برای توسعه زیرساخت های آن در بخش های انرژی و صنعتی وعده داده اند. یک عامل مهم در روابط اقتصادی فزاینده میان هند و کشورهای حاشیه خلیج فارس این است که نزدیک به 2 میلیون تبعه این کشور در عربستان و حدود 3 میلیون نفر از آنها در امارات متحده عربی به سر می برند و سالانه به ترتیب حدود 11.2 میلیارد دلار و 13.8 میلیارد دلار به کشور خود می فرستند.

تلاش های دیپلماتیک هند در چند سال گذشته حتی نفوذ شدید پاکستان در میان کشورهای حوزه خلیج فارس را کاهش داد به طوری که عربستان و امارات دیگر روابط با این دو کشور آسیای جنوبی را بازی «مجموع، صفر» نمی بینند و در حالی که روابط سیاسی خود با پاکستان را حفظ کرده اند، سرمایه گذاری در هند را در اولویت قرار داده اند. روابط فعالانه و دیپلماتیک دولت مودی با کشورهای حاشیه خلیج فارس و توجه این کشورها به فرصت های فزاینده اقتصادی هند تا همین اواخر دهلی نو را از گزند انتقادهای رسمی در مورد ماهیت تبعیض آمیز قانون جدید شهروندی و همچنین گزارش های مربوط به خشونت علیه مسلمانان پس از پیروزی مجدد مودی در انتخابات 2019، حفظ کرده بود. اما به نظر می رسد مقصر دانستن مسلمانان برای گسترش ویروس کرونا در هند برای بازیگران در خلیج فارس اهمیت زیادی داشته است و حتی می تواند دوستی ها را بر هم بزند. یک مساله مهم این است که اگر شهروندان هندی که در خلیج فارس زندگی می کنند، همان اظهارات اسلام هراسی را ترویج دهند، رویکرد هند در قبال جمعیت مسلمان این کشور دیگر یک مساله داخلی نخواهد بود.
انتقادهای افراد برجسته در جامعه ربی سبب شده هند یک کارزار کنترل آسیب به راه اندازد. مودی 19 آوریل در توئیتی به زبان انگلیسی و خطاب به مخاطبان داخلی و خارجی نوشت که کرونا پیش از مبتلا کردن به «نژاد، دین، رنگ پوست، زبان یا مرز» توجهی نمی کند. در حال حاضر به نظر می رسد دیپلماسی اضطراری هند کار کرده است. بیشتر کشورهای حاشیه خلیج فارس به حفظ و تعمیق روابط دوستانه ابراز تمایل کرده اند. سوال این است که آیا هند می تواند مانع از اظهارات اسلام هراسی شود تا هم اوضاع داخلی را سامان دهد و هم مانع از شرمساری بیشتر دیپلماتیک خود شود؟ اگر نتواند احتمالا روابطی را که به سختی، با مهارت و محتاطانه با کشورهای حوزه خلیج فارس ایجاد کرده، از دست خواهد داد.

منبع: فارن پالسی / مترجم: طلا تسلیمی