ایران و روسیه، یک همکاری تاکتیکی برای شکل گیری اتحادی ضدغربی

نویسنده:  آن سوفی گاست (Ann-Sophie Gast)

دیپلماسی ایرانی: در طول یک دهه گذشته، سیاست خارجه روسیه عمدتا بر همسایگان و همکاری های منطقه ای متمرکز بوده است. اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سال 2015 با پافشاری روسیه تشکیل شد. مشارکت روسیه در سازمان های موجود نیز افزایش یافته است. با این حال، چرخش روسیه به سمت همسایگانِ نزدیک تا حدودی موفقیت آمیز نبوده است. به غیر از چهار کشوری که در حال حاضر به اتحادیه اوراسیا پیوسته اند، هیچ نامزد دیگری برای عضویت وجود ندارد و عملکرد این سازمان نیز چندان امیدوار کننده نیست.

روسیه به منظور گسترش نفوذ بین المللی اش از بحران های جدیدی سر در آورده است، به ویژه در سوریه و لیبی. روسیه جهت و همکاری های راهبردی منطقه ای خود را گسترش داده و تحت مفهوم "اوراسیای بزرگ" به سمت چین چرخش کرده است. 

ایران کشور دیگری است که از اهمیت قابل ملاحظه برای کرملین برخوردار است. از ز زمان خروج ایالات متحده امریکا از برجام، روسیه بارها خود را حامی منافع ایران نشان داده است. روسیه و ایران هر دو از بقای بشار اسد در سوریه حمایت می کنند و به همراه ترکیه، کشورهای پشت میزنشین تصمیم گیری برای آینده سوریه را شکل می دهند. به علاوه، روسیه، چین و ایران در اواخر سال 2019 در یک عملیات دریایی مشترک در دریای عمان شرکت کردند. 

چین و ایران روابط آشفته ای با غرب دارند، شرایطی که روسیه از آن به نفع خود استفاده می کند تا بتواند روایت یک اتحاد ضد غربی را جایگزین کند. همکاری با ایران به روسیه اجازه می دهد که نه تنها یک متحد قدرتمند را در منطقه حفظ کند، بلکه همچنین مسکو را میانجی تنش های غرب و ایران می کند. در ساختار جدید، روسیه می تواند اتکای خود را به اتحادیه اروپا و ناتو کم و متحدان جدیدی در سایر مناطق پیدا کند.

ایران نیز در سیاست منطقه ای روسیه نقش فزاینده ای بازی می کند. در سال 2018، مسکو یک توافق آزاد تجاری با ایران به امضا رساند. روسیه همچنین مشوق ایران برای پیوستن به سازمان همکاری شانگهای بوده است. سازمان همکاری شانگهای در همکاری های امنیتی خود بر تلاش های مشترک برای مبارزه با تروریسم، افراط گرایی و تجزیه طلبی متمرکز شده است. هر چند مهار این سه شر، اغلب برای کشورهای عضو بهانه ای برای اقدامات سرکوبگرانه است. این سازمان هر از چندگاهی به ایراد مواضع ضد آمریکایی می پردازد. ایران از سال 2005، در این سازمان نقش ناظر را داشته است. ایران عضویت در این سازمان را بسیار مهم می داند. علاوه بر ارتباطات نزدیک فرهنگی و مذهبی ایران با کشورهای عضو، تهران دو شریک مهم و قدرتمند نیز خواهد داشت: چین و روسیه. پکن در مورد عضویت کامل ایران در این سازمان ملاحظه کار است. چین با رقبای ایران روابط تجاری خوبی دارد و علاقه ای به درگیر شدن در تنش های منطقه ای ندارد. برای روسیه اما، حضور ایران در این سازمان به منزله یک کودتاست. با توجه به اینکه این سازمان چهل درصد از جمعیت جهان را در خود جای داده، حضور ایران قدرت و دامنه منطقه ای این سازمان را گسترش خواهد داد. به علاوه، ایران یکی از شرکای کلیدی روسیه در مهار تسلط غرب است و عضویت ایران می تواند یک اتحاد ضد غربی را تشکیل دهد. به عبارت دیگر عضویت ایران، این سازمان را یک بار برای همیشه به یک اتحاد ضد غربی بدل می کند، هر چند این اتفاق به نفع همه کشورهای عضو آن نیست. برخی از کشورهای آسیای میانه روابط خوبی با ایالات متحده دارند و در اهداف و برنامه های نیز می توانند نقشی کلیدی بازی کنند. به خاطر روابط پر تنش ایران و آمریکا، هند نیز تمایل چندانی به عضویت ایران در سازمان شانگهای ندارد. بنا به این دلایل تلاش های ایران برای عضویت تا به حال ناکام بوده است. هر چند روسیه به تلاش هایش برای پیوستن ایران ادامه می دهد، اما از آنجایی که نمی خواهد روابطش با دیگر کشورها و دولت های منطقه از جمله عربستان و اسرائیل به خطر افتد، شاید در هدفش موفق نباشد.

منبع: زویس-برلین/ تحریریه دیپلماسی ایرانی