کرونا و سردرگمی استراتژیک ما

نویسنده: صادق ملکی، استراتژیست و کارشناس ارشد سیاسی

دیپلماسی ایرانی: همان گونه در سیاست داخلی و خارجی دچار سردرگمی استراتژیک هستیم در مواجهه با بحران کرونا نیز دچار سردرگمی استرتژیک شده ایم. نگاهی به اظهارات متفاوت و بعضا متضاد  مقامات ارشد روشن کننده این سردرگمی استراتژیک است. عینک و نگاه ایدئولوژیک در کنار مشکلات ناشی از تحریم در این سردرگمی سهم به‌سزایی داشته و دارد. 

در مقالات متعدد بر این نکته تاکید داشته ام که سیاست یک دانش است. اقتصاد یک علم است و... امروز نیز نیز تاکید می کنم که مقدمه مبارزه با کرونا گردن نهادن به الزامات دانش پزشکی است. علم و دانش و در مجموعه تجلیات مادی آن به بشریت نشان داده که انسان توانسته به رشدی دست یابد که دیگر نیازی به پیامبر و وحی جدید نداشته باشد، همان نویدی که اسلام نیز بر آن تاکید داشته است.

درک موقعیت، خود بخشی از موفقیت است. در روزهایی که به واسطه تحریم های امریکا دچار تنگناهای استراتژیک هستیم نباید با تعلل و برخورد غیر علمی با بحران کرونا، این تنگنا را در داخل به بحران عمیق تر و شکاف اجتماعی تبدیل کنیم. با توجه به ملاحظات درونی و خصوصاً دشمنان منطقه‌ای و بین‌المللی بحران کرونا می تواند ناخواسته و با تحریکات داخلی و خارجی کشور را  با خطر تخلیه بقایای ظرفیت های استراتژیک مواجه کند. نباید به این تهدید فرصت ظهور داد.

توجه کنیم نه ما مقدسیم و نه دیگران غیر مقدس و اصلا کرونا مذهب ندارد و همه را به یک چشم می نگرد. این مائیم که باید زاویه دید خود را اصلاح و در مواجهه با کرونا درست عمل کنیم. 

امروز نه تنها جامعه ایرانی بلکه بشریت مواجه با بحرانی است که اگر جدی گرفته نشود و برای آن در تعاملی جهانی چاره اندیشی هماهنگ در سطح جهان  صورت نگیرد، می تواند خساراتی ویرانگر به جهانیان وارد کند. سیالیت گسترش کرونا به گونه‌ای است که جهان در مواجهه با تهدیدات بحران کرونا دیر یا زود و اجبارا به قرنطینه ای هم زمان و هماهنگ تن خواهد داد. و اما تا آن زمان نمی توان دست روی دست گذاشت و با تصمیمات مقطعی فرصت سوزی کرد و در عمل به کمک گسترش کرونا رفت. دیدیم مقامی  که می گفت قرنطینه اقدامی قرون وسطایی است، خود به قرنطینه رفت و رئیس جمهوری  که تن به تعطیلی نمی داد و درهفته دوم اسفند استارت عادی شدن شرایط را زد و کرونا را بزرگ نمایی برای ضربه به کشور عنوان می کرد، امروز تن به قرنطینه نیم بند داده است. چه باید گفت برای این همه فرصت سوزی و دست به دست کردن. چه می شود گفت برای ذهنینی که ضعف مدیریت خود را سعی می کند با طرح تئوری توطئه توهم پنهان کند. و چه می شود گفت برای ....

می دانیم و اما باز تاکید کنیم که بحران ناشی از کرونا شوخی نیست. بحران ها آزمون نظام های سیاسی هستند. کارآمدی و هنر دولت مدرن در مواجهه با مدیریت حل بحران ها مشخص می شود. اینکه تاکید شود وظیفه مردم در خانه ماندن است لازم است، اما کافی نیست. حتی شیوه مدیریت این راهکار نیز طبق استانداردها نیست. البته با توجه به مجموعه شرایط، بی شک در خانه ماندن برای مردم مهمترین پادزهر در مواجهه با بحران کروناست. باید به قرنطینه تن داد و الزامات این تن دادن را فراهم کرد. 

اعتقاد ندارم که کرونا ناشی از حمله بیولوژیک و نتیجه دشمنی دولت ها باشد. در کنار آن با دشمن، دشمنی کردن و از در و دیوار برای کاهش سطح  دشمنی درخواست کمک کردن نیز راهکار نبوده و نیست. نه تنها در ارتباط با کرونا بلکه در ارتباط با با تمامی مسائل مربوط به عرصه سیاست و اقتصاد و... باید به الزامات ناشی از بازی قدرت و علم تن داد. در مواجهه با همه بحران ها و در این میان کرونا نیز باید به مصلحتی که راهنمایی آن حکمت است تن داد تا در فرداها عزتمان حفظ شود. 

کرونا موضوعی امنیتی نیست، اما همه دولت های درگیربا کرونا با آن برخورد امنیتی می کنند. نکته آن است که تفاوت در میزان این برخورد امنیتی است که آن هم بستگی به چگونگی دایره خطوط قرمز و میزان شفافیت دولت ها دارد. با توجه به آنکه کرونا موضوع امنیتی نیست و راه حل امنیتی نیز ندارد دیر یا زود همه دولت ها بر میزان شفافیت خود می افزایند و بر الزامات دانش پزشکی و همراهی جهانی در مواجهه با آن تن خواهند داد. البته شاید برخی دولت ها نیز کرونا را حتی به موجودات فضایی ربط بدهند اما کمر همین دولت ها وقتی زیر خسارت آن خم شود به دانش و شیوه علمی تن خواهند داد.

نکته آنکه ایران باید هرچه سریعتر در مواجهه با بحران کرونا از سردرگمی استرتژیک خارج شود و با پایان دادن به فرصت سوزی ها و تن دادن به الزاماتِ علم و عقلانیتِ متکی بر دانش پزشکی راه  صیحیح را انتخاب کند. این ویروس با هیچ فرد و دولتی شوخی ندارد. بدانیم که در نهاد هر تهدیدی یک فرصت نهفته است. اگر تهدیدات کرونا به سود محیط زیست و طبیعت بوده است، شاید بشریت بتواند در پسا کرونا شاهد جهانی با تعاملی بیش از گذشته آشنا شود. در این میان کرونا شاید بتواند با کاهش تنش میان ایران و امریکا آغازگر دوره نوین و بدون واسطه میان واشنگتن و تهران باشد و در کنار کرونا به حل مشکلات متعدد فیمابین کمک کند.