آیا تغییرات در عراق محتمل است؟

نویسنده: دنیل بی مان (Daniel L. Byman) 

دیپلماسی ایرانی: عراق با ناآرامی های جدی روبه روست که اصلاحات محدود و نه تغییرات جدی را اجتناب ناپذیر می کند. ساختار فعلی قدرت عراق، با حمایت ایران، ترکیبی از سرکوب، و اعطای امتیازات محدود برای تضعیف اعتراضات را به کار گرفته است. موقعیت ایالات متحده در عراق ضعیف است، و واشنگتن حتی در صورت تمایل، نفوذ محدودی بر اوضاع جاری خواهد اداشت.

ناآرامی ها، طیف گسترده ای از عراق را در بر گرفته است. فساد دولتی، نفوذ ایران، و کنار گذاشتن عبدالوهاب الساعدی رهبر مبارزه با تروریسم، همگی از عوامل خشم مردمی است. حداقل 400 عراقی کشته و چندین هزار نفر مجروح شده اند. حتی آیت الله سیستانی هم خواستار تغیر دولت و عدم دخالت نیروهای خارجی شد.

سیستم سیاسی عراق از گروه های سیاسی مختلف و متضادی تشکیل شده که به آنها اجازه می دهد منابع دولت را بین خود تقسیم کرده و با توزیع آن از طریق کانال های هواداری، نفوذ خود را حفظ کنند. نخبگان سیاسی از دادگاه ها، رسانه ها و دیگر اشکال قدرت برای تقویت قدرت خود استفاده می کنند. چنین پیمان نامه ای بین نخبگان و توزیع منابع دولتی بین قومیت ها و گروه های رقیب، باعث می شود تا از هر گونه جنگ داخلی جلوگیری به عمل آید. با این حال می بینیم که  معترضان در اعتراضات اخیر چنین سیستمی را زیر سوال بردند.

رهبران رژیم با حمایت ایران، احتمالا تلاش می کنند تا چهره های کلیدی اپوزوسیون ها را برای تضمین وفاداری شناسایی و با آنها وارد معامله شوند.

برای برقراری توازن بین دادن امتیاز و سرکوب، نخبگان سیاسی احتمالا تغییراتی اعمال می کنند و به ندای معترضان پاسخ می دهند. استعفای عادل عبدلمهدی یک مثال از این دست است. رهبران همچنین ممکن است تغییراتی در انتخابات اعمال کنند تا مثلا جناح گرایی را کاهش دهند، مجازات چند نفر به خاطر فساد هم می تواند از جمله این اقدامات سطحی باشد. با این حال انتظار می رود با گذشت زمان و فروکش کردن اعتراضات بازهم روز از نو روزی از نو.

احتمالا تهران نقش مهمی در تقویت ساختار عراق ایفا خواهد کرد. تهران برای حذف برخی رهبران و ایجاد تغییراتی در جهت حفظ کل سیستم فشار خواهد آورد. تهران همچنین برای حفظ اولویت هایش در عراق تشخیص داده که باید یک سری عقب نشینی های تاکتیکی داشته باشد و تغییرات ظاهری دلخواه مردم عراق را لحاظ کند.

از سوی دیگر درست است که مخالفان از قشرهای مختلفی از مردم هستند، اما از نظر رهبری ضعیف، و گسسته اند. اختلافات فرقه ای و منطقه ای هم ضعف مخالفان را تشدید می کند. بنابراین بعید به نظر می رسد که مخالفان یک جبهه متحد را تشکیل دهند.
اگر رهبران سیاسی فعلی با موفقیت اعتراضات را از سر بگذارند، عراق یک کشور ضعیف و تحت سلطه ایران باقی خواهد ماند. البته با چهره هایی جدید. احتمال دیگر این است که شاهد عراقی مشوش تر و ناآرام تر باشیم که حتی دخالت های بیشتری را از جانب همسایگان فرصت طلب علاوه بر ایران و همچنین افزایش حمایت کردها برای استقلال بیشتر یا حتی خودمختاری را شاهد باشیم.

نفوذ ایالات متحده بر سیاست عراق ضعیف است. جالب است که این موقعیت ضعیف می تواند فرصتی برای ایالات متحده باشد تا از تغییرات سیاسی بیشتر حمایت کند و در کنار نسل جدید بایستد. ایالات متحده باید دستکاری و دخالت ایران در نظام سیاسی عراق را تا حد ممکن برملا کند. چنین تلاش هایی اوضاع را تغییر نمی دهد، اما درک مردم از ایالات متحده را بهبود می بخشد.

منبع: بروکینگز / تحریریه دیپلماسی ایرانی

این یادداشت مورد تایید دیپلماسی ایرانی نیست و تنها برای آگاهی خوانندگان دیپلماسی ایرانی از اندیشه های موجود در خارج از ایران منتشر شده است.