توکیو با درخواست اتحاد اقتصادی و سیاسی تهران موافق نیست

نویسنده: تیسانکا سیریپالا

دیپلماسی ایرانی: آبه شینزو اخیرا برای یازدهمین نشست اجلاس سران ژاپن و ایران با هدف تقویت روابط دیپلماتیک و اقتصادی میزبان حسن روحانی بود. سفر دو روزه رئیس جمهوری ایران به ژاپن از سال 2000 تاکنون بی سابقه بود. در جریان این دیدار نودمین سالگرد آغاز روابط دیپلماتیک دو کشور نیز جشن گرفته شد. ژاپن و ایران توافق کردند که روابط دوستانه خود را حفظ کنند و روحانی امید دارد که بتواند از این روابط برای دور زدن تحریم های فلج کننده اقتصادی ایالات متحده استفاده کند. ژاپن به عنوان یک متحد دیرینه امنیتی ایالات متحده موفق شده روابط صمیمانه خود را با دولت دونالد ترامپ حفظ کند؛ اما اکنون، توکیو در میانه افزایش تنش ها بین واشنگتن و تهران گیر افتاده است.

ایران پس از خروج یکجانبه ایالات متحده از توافق هسته ای برجام در ماه مه سال 2018 و سقوط در ورطه اقتصادی، شریکی مناسب و قابل توجه برای متحدان دیرینه خود مانده است. ترامپ از توافق هسته ای ایران به عنوان توافقی «یک طرفه» انتقاد و در تلاش برای وادار کردن ایران به مذاکره مجدد درباره مفاد توافق، تحریم های شدید اقتصادی علیه این کشور اعمال کرد و جرقه یک جنگ سیاسی تلخ را روشن کرد. روحانی در گذشته مجازات های تحمیل شده از سوی ایالات متحده را «یک طرفه و غیرمنطقی» و اقدام در جهت «تروریسم اقتصادی» خوانده است.

سفر روحانی به ژاپن نشان می دهد که ایران در حال انجام ماموریت برای از سرگیری معاملات نفتی با کشورهایی است که به دلیل تشدید تحریم های ایالات متحده خریدهای خود را از ایران به تعلیق درآورده اند. روحانی در حال حاضر به دنبال یافتن فرصت های اقتصادی برای فروش نفت خام در میانه تشدید تحریم هاست. او روز جمعه در توئیتی نوشت: «ما از هر پیشنهادی برای افزایش صادرات و تجارت نفت استقبال می کنیم.» گفته می شود که ایران برای دست کم 60درصد از درآمد خود به فروش نفت خام وابسته است. تحریم های ایالات متحده صادرات نفت خام ایران را از حدود 2.6 میلیون بشکه در روز پیش از خروج ترامپ از برجام، در ماه ژوئن به کمتر از یک دهم آن رساند.

در همین حال، ژاپن که از نظر منابع فقیر است، برای واردات نفت خام به خاورمیانه متکی است؛ اما تهدیدهای ایالات متحده به اعمال تحریم علیه کشورهایی که از ایران نفت خریداری می کنند، ژاپن را مجبور به عقب نشینی کرده است. توکیو در مقابل، توجه خود را به امنیت ناوبری کشتی های ژاپنی در آب های خاورمیانه معطوف کرده است. سفر آبه به تهران در ماه ژوئن برای دهمین اجلاس ژاپن و ایران که اولین سفر نخست وزیر ژاپن در 40 سال گذشته بود، به طور غیرمنتظره ای تحت تاثیر حمله به یک نفتکش ژاپنی در تنگه هرمز قرار گرفت. آبه در آن دیدار حمایت ایران برای اجرای برنامه استقرار هواپیماهای گشتی ضد زیردریایی و ضد رزمناو در آب های عمان و یمن در تلاش برای «بهبود جمع آوری اطلاعات و اطمینان از عملیات حمل و نقل تجاری آزادانه» را دریافت کرد.

عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه ایران، که روحانی را در سفر به ژاپن همراهی کرد، ابراز امیدواری کرد که دولت و تجارت های ژاپنی خرید نفت خام ایران و معاملات مالی با این کشور را از سر بگیرند. با این حال، یک مقام ارشد ژاپنی گفت که دولت این کشور از ترس مواجهه با مجازات اقتصادی ایالات متحده، علیه تحریم های این کشور عمل نمی کند: «تا آنجا که ما می دانیم، هیچ کدام از خریداران نفت در ژاپن از ماه مه امسال نفت خام از ایران خریداری نکرده اند.»

آبه در آغاز صحبت های خود گفت: «ژاپن تا حد امکان  نقش خود را برای کاهش تنش ها در خاورمیانه ایفا خواهد کرد.» اما او همچنین از ایران خواست که در ایجاد صلح و ثبات در منطقه همکاری کند و برای اجرای کامل تعهدات هسته ای ایران گام های سازنده بردارد.» روحانی در پاسخ گفت: «ما امیدواریم که جهانیان از جمله ژاپن برای حفظ توافق هسته ای هر کاری می توانند انجام دهند.»

دولت ژاپن در تلاش برای دستیابی به موضع سیاسی بی طرف در خاورمیانه، دعوت ایالات متحده به شرکت در «اتحاد برای ابتکارعمل داوطلبانه» با هدف نظارت بر نیروهای نظامی ایران را رد کرد و در مقابل، تصمیم گرفت که برای جمع آوری اطلاعات امنیتی در خاورمیانه، یک واحد مستقل «دفاع از خود ژاپن» را به منطقه اعزام کند.

با این حال، عراقچی گفت که اگرچه ابتکارعمل ژاپن برای کمک به صلح و ثبات در منطقه را درک و از شفافیت ژاپن استقبال می کند، اما دخالت های خارجی را راه حل مناسبی نمی داند و معتقد است که نیروهای خارجی به صلح کمکی نمی کنند.

منبع: دیپلمات / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34