یمن جنوبی به سمت استقلال پیش می رود؟

دیپلماسی ایرانی: شهر عدن در جنوب یمن از سال 2015 صحنه چندین درگیری شدید بین نیروهای وابسته به دولت عبدربه منصور هادی و شورای انتقالی جنوبی بوده است؛ اما درگیری اخیر میان شرکای ائتلافی که تا چندی پیش علیه حوثی های تحت حمایت ایران می جنگیدند، رخ داد و توانایی این گروه جدایی طلب در گرفتن زمین از دولت یمن را به نمایش گذاشت.

شورای انتقالی که سال ها از پشتیبانی نظامی، اقتصادی و سیاسی امارات متحده عربی برخوردار بوده، اکنون فرصت ایجاد نهادهای در سایه و قابلیت های حکومت بر عدن را به دست آورده و این مساله، جدایی طلبان را به هدف غایی خود که همان استقلال یمن جنوبی است، نزدیک می کند. اما چنین کاری به معنای فراخواندن منابع گسترده ائتلاف تحت رهبری سعودی در جنگ علیه حوثی ها و گروه های جهادگرای افراطی به منطقه و دعوت بالقوه دیگر گروه ها در جنوب یمن به تلاش برای به دست آوردن قدرت در این کشور جنگ زده است.

رویای دیرینه استقلال

اول ماه آگوست یک موشک شلیک شده توسط حوثی ها به رژه نظامی نیروهای ائتلافی در بندر عدن اصابت کرد و به کشته شدن یکی از فرماندهان شورای انتقالی جنوبی و 46 نفر دیگر منجر شد، اما شورای انتقالی به جای انتقام از حوثی ها، دولت هادی را مقصر دانست و ادعا کرد که جنبش الاصلاح اخوان المسلمین که متحد اسمی هادی به شمار می رود، در این حمله دست داشته است. از آن زمان بود که شورای انتقالی کمپین خود را علیه نیروهای هادی آغاز کرد و حتی حامیان اماراتی آن 29 آگوست در حملات هوایی نیروهای متحد هادی را هدف گرفتند. پس از آرام شدن نسبی اوضاع، شورای انتقالی کنترل عدن را در دست گرفت و سبب شد نیروهای هادی نفوذ خود را در استراتژیک ترین شهر در جنوب یمن از دست بدهند.

شورای انتقالی با تحت کنترل درآوردن یمن به در برابر نیروهای هادی به مزیتی دست یافته که پیشتر از آن برخوردار نبوده است. اما این گروه هنوز هم در دستیابی به رویای دیرینه استقلال یمن جنوبی موانع زیادی پیش رو دارد. برای نمونه، دیپلماسی بین المللی درباره یمن تا حد زیادی بر درگیری هادی و حوثی ها تمرکز دارد. پشتیبانان اصلی ائتلاف علیه حوثی ها یعنی ایالات متحده، سازمان ملل متحد و عربستان سعودی تغییری در رویکرد خود ایجاد نکرده اند چرا که معتقدند جنوب و شورای انتقالی جنوبی در دولت یکپارچه یمن نقش کوچکی خواهند داشت. شورای انتقال جنوبی تا زمانی که کنترل کامل را در جنوب به دست نیاورده باشد، همچنان برای ورود به مذاکرات بین المللی به یک اهرم فشار نیاز خواهد داشت و با توجه به اینکه این گروه به هیچ وجه نماینده گروه ها و جناح های مختلف در منطقه به شمار نمی رود، دستیابی به چنین نفوذی برایش به شدت دشوار خواهد بود.

از این رو، استقلال یمن جنوبی یک رویای دوردست است. اما شورای انتقالی می تواند تا زمان تحقق آن با کنترل بزرگ ترین شهر منطقه، حکومتی را برای خود ایجاد کند و به تدریج قابلیت های دولت داری به دست آورد تا بتواند از عدن به عنوان پایگاهی برای گسترش قدرت خود در سرزمین های جدید تحت کنترل نیروهای وابسته به هادی استفاده کند. شورای انتقالی همچنین می تواند از کنترل عدن به عنوان اهرم فشاری برای مشارکت بیشتر در مذاکرات دولت ملی متحد استفاده کند.

جدایی عربستان و امارات

موفقیت اخیر شورای انتقالی در عدن را می توان بعضا ناشی از اختلافات دیرینه امارات و عربستان در یمن دانست. اماراتی ها و سعودی ها هنوز هم به ظاهر در مبارزه با شورشیان حوثی برای بازگرداندن قدرت به هادی با یکدیگر متحد هستند، اما ابوظبی در حال به روز رسانی استراتژی منطقه ای خود با تمرکز کمتر بر تهدید حوثی ها و توجه بیشتر به تثبیت دستاوردها از طریق گروه های نیابتی همچون شورای انتقالی است. این تغییر و تحولات به طبع چندان به مذاق سعودی ها خوش نیامده است. در حالی که عربستان همچنان به اعمال فشار بر حوثی ها ادامه می دهد، اماراتی ها به طور یکجانبه تصمیم گرفته اند که بر حفظ نفوذ خود در جنوب یمن به ویژه در شهرهای مهم بندری مانند عدن متمرکز شوند.

ریاض و ابوظبی سعی دارند به رغم اختلافات فزاینده خود، در ظاهر وحدت در سیاست گذاری را در قبال یمن حفظ کنند؛ اما اقدامات ابوظبی داستان متفاوتی را روایت می کند. اماراتی ها آشکارا مسئولیت حمله 29 آگوست به نیروهای متحد هادی را بر عهده گرفتند و این نشان داد که برای ابوظبی در حال حاضر حمایت از شورای انتقالی از حفظ وجهه در اتحاد با ریاض اهمیت بیشتری دارد.

در این تغییر استراتژی امارات متحده عربی چندین عامل تاثیر داشته اند: تهدید روزافزون درگیری ایالات متحده و ایران است که مخاطره پذیری امارات را در منطقه خلیج فارس کاهش داده؛ در همین حال، شرایط نظامی با حوثی ها از سال 2018 که امارات رهبری حمله ای در شهر حدیده را بر عهده داشت، تغییر کرده و از این رو، دستاوردهای نیرو داشتن در خط مقدم را به شدت کاهش داده و این در حالی است که حوثی ها توانایی های خود برای حمله به امارت را افزایش داده اند؛ متحدان کلیدی همچون ایالات متحده، بریتانیا و فرانسه هم هنوز نتوانسته اند نیروهای محلی یمنی که به دنبال مجازات امارات و عربستان هستند را تحت کنترل درآورند. بدین ترتیب، مخاطرات درگیری در کمپین علیه حوثی ها از مزایای آن بیشتر شده است. اما این بدان معنا نیست که امارات یمن را به کلی رها می کند و دستاوردهایی که آنجا داشته را نادیده می گیرد. حمایت امارات از شورای انتقالی نشان می دهد که امارات دست کم برای مدتی دیگر در یمن حضور خواهد داشت.

گسترش جنگ یمن

اما تغییر جهت امارات به سمت جنوب هم یک سری مخاطرات مختص خود را دارد چرا که سبب می شود حوثی ها در شمال از اختلافات در کمپ حامی هادی در جنوب به نفع خود استفاده کنند. با توجه به اینکه عربستان سعودی و نیروهای هادی اکنون تا اندازه ای روی چالش جدید شورای انتقالی جنوبی متمرکز شده اند، منابع کمتری برای مواجهه با حملات حوثی ها خواهند داشت. اما حوثی ها تنها گروهی نیستند که از شرایط موجود سود می برند. درگیری ائتلاف علیه حوثی ها با شورای انتقالی جنوبی به این معناست که منابع کمتری به مقابله با گروه های افراطی از جمله القاعده و داعش اختصاص داده خواهد شد. حتی تشدید درگیری های داخلی می تواند خطر وسوسه شدن یمنی های سرخورده به گروه های افراطی را در پی داشته باشد. شاید مخاطرات قدرت گرفتن بیشتر حوثی ها و احیای گروه های افراطی نهایتا امارات را به پایان دادن به حمایت ها از شورای انتقالی ترغیب کند، اما شورای انتقالی همانند هر گروه نیابتی دیگری دستورکار مختص خود را دارد. از این رو، هر گونه توافقی که ابوظبی به آن بیندیشد، درمانی موقت و ظاهری برای تنش های شمال و جنوب یمن خواهد بود و طولی نخواهد کشید تا فرصت دیگری برای شورای انتقالی فراهم شود تا آینده یمن را از پیشروی به سمت یک کشور واحد به سمت دو کشور سوق دهد.

منبع: استرتفور / مترجم: طلا تسلیمی