درگیری شخصی ناشی از تحقیر، علت اصلی تحریم رهبری و وزیر امور خارجه

گفت وگو از عبدالرحمن فتح الهی، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی

دیپلماسی ایرانی – استیون منوچین، وزیر خزانه داری آمریکا در تشریح برخی از جزئیات تحریم‌های دیروز خود علیه ایران عنوان داشت که طی چند روز آینده محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران نیز تحریم خواهد شد. این نخستین بار است که ایالات متحده عالی ترین مقام دیپلماتیک یک کشور را مورد تحریم قرار می دهد. دیپلماسی ایرانی برای بررسی این مسئله، گفت وگویی را با محسن جلیلوند، کارشناس و پژوهشگر مسائل بین الملل ترتیب داده است که در ادامه می خوانید: 

اساسا دلیل و هدف کاخ سفید از تحریم مقام معظم رهبری و محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه در شرایطی که دونالد ترامپ مدام دم از مذاکره می زند چیست؟ واشنگتن در این دوگانگی تلاش برای مذاکره و تحریم رئیس دستگاه دیپلماسی به دنبال ایجاد چه شرایطی برای تهران است؟

ببینید تحریم های جدید اعلامی کاخ سفید علیه مقام معظم رهبری و وزیر امور خارجه بیشتر یک موضوع و تسویه حساب شخصی دونالد ترامپ با این مقامات در جمهوری اسلامی ایران است تا یک سیاسیت و راهبرد منظم در چارچوب فشارهای ایالات متحده بر ایران؛ چون در جریان سفر آبه شنیزو، نخست وزیر ژاپن به ایران، مقام معظم رهبری به صراحت عنوان داشتند که دونالد ترامپ را حتی لایق انتقال و ارسال پیام هم نمی دانند. همین سخنان تحقیر جدی رئیس جمهوری آمریکا را در جهان به دنبال داشت، به خصوص بعد از مواضع و اقدامات وی پس از ساقط شدن پهپاد آمریکایی در پنج شنبه هفته گذشته، افکار عمومی جهانی، چه در سطح داخلی آمریکا و چه در سطح منطقه ای در غرب آسیا اکنون وی را شخصیتی ترسو و بزدل تلقی می کنند که خواری کاخ سفید را در برابر ایران رقم زد؛ آن هم در شرایطی که آمریکا خود را برای انتخابات ریاست جمهوری 2020 آماده می کند. چون در آمریکا هیچ مسئله ای برای رئیس جمهوری کشنده تر از این نیست که در میان افکار عمومی به بزدلی شناخته شود. از این رو دونالد ترامپ اکنون یک درگیری شخصی با مقام معظم رهبری و وزیر امور خارجه پیدا کرده است. پیرو این نکته هم تحریم دیروز کاخ سفید در این راستا قابل تحلیل و ارزیابی است. 

آیا تحریم وزیر امور خارجه می تواند اثر سوء و خللی در کار محمد جواد ظریف ایجاد کند؟

خیر. ببینید آمریکا می تواند هر شخصیت و مقام جمهوری اسلامی ایران را که بخواهد تحریم کند، مسئله مهم به این باز می گردد که تحریم ها دیگر اثر و کارایی ندارند. اکنون پس از یک سال از خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم در این مدت نزدیک به 80 درصد اقتصاد ایران زیر تحریم است؛ دیگر تحریمی باقی نمانده که بر کشور اعمال شود. لذا تمامی این اقدامات اثری بر دستگاه سیاست خارجی ندارد. یعنی نمی توان با تحریم مانع از سفر و کارهای دیپلماتیک وزیر اور خارجه ایران شد. قبل تر اشاره کردم تحریم مقام معظم رهبری و وزیر امور خارجه ایران یک درگیری شخصی ترامپ با این مقامات است، نه چیزی بیشتر. ولی نکته جالب اینجا است که تحریم ها زمانی علیه وزیر امور خارجه ایران مطرح شده که کاخ سفید و خود ترامپ مرتب از مذاکره بدون پیش شرط و اعزام هیات های میانجیگر سخن می گوید. این دوگانگی نشان از این دارد که ترامپ فقط می خواهد با تحریم این مقامات خود را از بار سنگین ترسو و بزدل بودن خلاص کند.     

اما برخی معتقدند که اقدام شب گذشته وزارت خزانه داری آمریکا در تحریم وزیر امور خارجه در راستای افزایش فشار برای کشاندن ایران پای میز مذاکره است؛ اررزیابی شما در این خصوص چیست؟

من بر این باورم که با در نظر داشتن تحولات منطقه و نیز شرایطی که بعد از قدام تهران در ساقط کردن پهپاد آمریکایی شکل گرفته است، وضعیت و اقتضائات در مناسبات تهران – واشنگتن به سمت تصاعد تنش پیش می رود. اگر طی روزهای آتی هم ایران به سمت وسوی عملیاتی کردن گام دوم خود در کاهش سطح تعهدات هسته ایش، به خصوص افزایش سطح غنی سازی برود، این روند تصاعد تنش را به اوج می رساند و دیگر موج سینوسی جنگ و مذاکره وجود نخواهد داشت. چون شرایط تنها به سمت افزایش تنش پیش می رود. اتفاقا مسئله ساقط شدن پهپاد و سکوت آمریکا و نیز دیگر اقدامات می تواند با بسترسازی افزایش تنش، شرایط را به یک نقطه حساس بکشاند. البته هنوز به نقطه بحرانی نرسیده ایم. اما انتظار افزایش تنش وجود دارد. در این رابطه آمریکا و اروپا سعی دارند ایران را به تنش زایی متهم کرده و در مقابل با پیش کشیدن مواضعی مانند مذاکره بدون پیش شرط و ارسال هیات های دیپلماتیک اروپایی، خود را تنش زدا نشان دهند. بیانیه اخیر آمریکا، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و انگلستان ضد ایران و اتهاماتی که در آن مطرح شده در همین راستا قابل تحلیل است.      

با این وصف تحریم مقام معظم رهبری و وزیر امور خارجه تنش را به نقطه بحرانی خواهد کشاند؟

خیر. من گفتم اقدام ترامپ در تحریم مقام معظم رهبری و وزیر امور خارجه بیشتر درگیری شخصی است و شرایط تنش را به نقط بحرانی نمی برد، اما در عین حال این تحریم می تواند در چارچوب تشدید روند تصاعدی تنش موثر واقع شود. البته واکنش تهران هم در این راستا بسیار تعیین کننده است.