وقت آن رسیده ایران به ائتلاف جدیدی فکر کند

دیپلماسی ایرانی: در واپسین روزهای هفته ای که گذشت، دو دستور کار دیپلماتیک متفاوت و موازی در جنوب و شمال خلیج فارس، در جریان بود؛ در حوزه جنوبی عربستان سعودی که در ماه های اخیر به دلیل اعدام‌های بدون محاکمه شهروندان خود، مثله کردن روزنامه نگار سعودی در ترکیه و البته ایجاد فجایع انسانی و جنایات جنگی مکرر در یمن تحت فشار است، تلاش کرد با برگزاری سه نشست عربی – اسلامی، اندکی از بار فشارها بر خود بکاهد و نوک پیکان اعتراضات و محکومیت ها را بار دیگر متوجه جمهوری اسلامی ایران کند. 

در نتیجه دو نشست فوق العاده سران شورای همکاری خلیج فارس و اتحادیه عرب روز پنج شنبه و چهاردهمین نشست سران سازمان همکاری اسلامی روز جمعه در شهر مکه برگزار شدند که هدف از برگزاری آنها در روزهای پایانی ماه رمضان و در شهر مکه ایجاد اتحاد گسترده علیه ایران به بهانه واهی دست داشتن تهران در حمله به نفتکش‌های اماراتی در بندر الفجیره و همچنین هدف قرار دادن خط لوله نفت عربستان بود. 

اهمیت ائتلاف سازی علیه ایران در مقطع کنونی تا جایی بود که پادشاه سعودی حاضر شد مواضع سرسختانه علیه قطر را نیز کنار بگذارد و از امیر این کشور هم دعوت کرد تا بعد از آن همه تحریم ها و میانجیگری های بدون نتیجه کشورهای مختلف در این نشست ضد ایرانی حضور داشته باشد. 

نتایج نشست های سه گانه مکه در برخی موارد همچون بیانیه کنفرانس فوق‌العاده کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و اتحادیه عرب تا حد زیادی مطابق میل عربستان سعودی پیش رفت؛ چرا که کشورهای شرکت کننده (البته به جز عراق) خواهان اقدامات قاطع جامعه جهانی علیه نظام ایران شدند و اقدامات انجام‌شده توسط آمریکا برای مقابله با ایران را مورد تمجید قرار دادند. با این وجود نشست سازمان همکاری های اسلامی چندان انتظارات عربستان را تأمین نکرد، چرا که نمایندگان بسیاری از کشورهای اسلامی کوشیدند از اشاره به نام ایران در سخنرانی های خود اجتناب کرده و بی توجه به اغراض سیاسی عربستان علیه ایران به مسأله فلسطین بپردازند؛ در نتیجه در بیانیه پایانی این نشست تنها به وظیفه جامعه جهانی در ایجاد صلح و امنیت در خلیج فارس اشاره شد.

با این وجود در حالی که عربستان و تعدادی از کشورهای همسو با آن تلاش کردند در نشست های سه گانه مکه به  پخت و پز سیاستی ایران هراسانه بپردازند، در شمال خلیج فارس دستور کار دیپلماتیک متفاوتی در جریان بود که «اعتماد سازی» و «بازگشت به هدف و آرمان مشترک جهان اسلام» در محوریت آن قرار داشت. بدین ترتیب از یک سو وزیر امور خارجه کشورمان پیشنهاد امضای یک «معاهده عدم تجاوز با کشور‌های حاشیه خلیج فارس» را ارائه کرد و از سوی دیگر ملت ایران که این روزها در اثر فشارهای و تحریم های ظالمانه آمریکا شرایط اقتصادی و اجتماعی سخت و پر فشاری را تحمل می کند، در روز قدس باز هم به میدان آمد و یکصدا فریاد زد که فلسطین و آزادی قدس باید همچنان هدف اصلی جهان اسلام باقی بماند. تلاش هایی که همچون گذشته مورد بی توجهی کشورهای عربی به ویژه عربستان قرار گرفت و نتوانست حس برتری جویی، تجاوزگری و منفعت طلبی هیات حاکمه این کشور را مهار کند. 

بنابراین، بروز چنین صداهای متناقضی از دو سوی شمال و جنوب خلیج فارس نشان می دهد سیاست هایی که در پی ایجاد اختلاف بین کشورهای اسلامی برای ایجاد آشوب، ناامنی و در نتیجه فروش تسلیحات بیشتر در این منطقه بوده اند، تا حد زیادی به بار نشسته اند و تعدادی از رهبران کشورهای عربی به سرکردگی عربستان که بقای خود را در ایجاد یک دشمن خارجی جدید می بینند،  بنایی برای بهبود روابط با ایران و ایجاد یک سیستم امنیتی جمعی با حضور همه کشورهای منطقه ندارند. 

در چنین شرایطی جمهوری اسلامی ایران چه می تواند بکند؟ «تقویت دیپلماسی منطقه ای و فرا منطقه ای» و «ائتلاف سازی های جدید» می توانند برخی از راهکارهای موجود باشند. قدرت دیپلماسی ایران در عراق، لبنان، ترکیه، سوریه و حتی پاکستان سبب شده است تا مقامات این کشورها در شرایط کنونی مواضع دوستانه ای در قبال کشورمان در پیش بگیرند و حتی کشوری مثل عراق که به دلیل سیاست های ملی گرایانه عرب به شدت تحت فشار قرار دارد، در جمع کشورهای عربی به امضای بیانیه ای خصمانه علیه ایران حاضر نشود. بنابراین تقویت مناسبات و چانه زنی های دیپلماتیک، افزایش مناسبات و وابستگی های تجاری و بازرگانی و گسترش مناسبات سیاسی و مذهبی می تواند به تدریج کشورهای همسایه را از موضع دشمنی و ایران هراسی به سمت همکاری و دوستی سوق دهد. 

نکته دیگر اینکه ایران باید فکری برای تقویت موضع استراتژیک خود در حلقه کشورهای عربی بکند و ضمن اینکه باب گفت و گوهای دیپلماتیک با این کشورها را باز نگه می دارد، به فکر ائتلاف سازی با کشورهای اسلامی به نسبت بی طرف تر از جمله ترکیه، مالزی، پاکستان و برخی کشورهای فرامنطقه ای از جمله هند، روسیه، چین و ... باشد. جمهوری اسلامی ایران در موقعیت کنونی و خصوصاً با رویکردهای خصمانه اخیر برخی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و دولت آمریکا، نیازمند داشتن متحدان راهبردی هر چه بیشتر است تا  در مواقع لزوم بتواند از حمایت های آنها سود برده و  فشارهای وارده از سوی کشورهای متخاصم را با کمک آنها تعدیل کند. بنابراین نشست های ضد ایرانی مکه می تواند تلنگری برای دستگاه دیپلماسی ایران باشد که باید هر چه سریعتر برای انجام این مهم اقدام کند.