حاجی دلیگانی: نباید همه تخم مرغ های خود را در سبد روابط با قاره سبز بگذاریم/FATF لوایح ذلت باری است که مثل قلاده ما را در بند خواهد کرد

گفت‌وگو از عبدالرحمن فتح الهی، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی

دیپلماسی ایرانی – حواشی که میان وزارت امور خارجه و مجلس شورای اسلامی در طول سال گذشته به وقوع پیوست یکی از بسترهای ایجاد حواشی برای دستگاه سیاست خارجی و شخص وزیر امور خارجه بود که تا مرز جمع آوری امضا به منظور استیضاح او هم پیش رفت و این علاوه بر حضور های مکرر آقای ظریف در جلسات علنی، غیرعلنی و کمیسیون های مربوطه در خصوص دیگر مسائل، به ویژه تبیین و تشریح لوایح موسوم به FATF بود که آن هم تا تحصن معنادار عده ای در برابر مجلس شورای اسلامی پیش رفت. دیپلماسی ایرانی برای بررسی این حواشی و مناسباتی که میان وزارت امور خارجه و مجلس شورای اسلامی در سال 1397 وجود داشت و تاثیر آن بر عملکرد دستگاه سیاست خارجی کشور، گفت و گویی را با حسینعلی حاجی دلیگانی، نماینده مجلس شورای اسلامی و یکی از چهره‌های کلیدی این تقابل صورت داده است که در ادامه از نظر می‌گذرانید:

با توجه به این که سال گذشته شمسی در خصوص برخی از مواضع محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه حواشی بسیاری شکل گرفت که بخشی از آن هم از جانب مجلس شورای اسلامی و شخص شما تا مرز جمع آوری امضاء برای استیضاح ایشان پیش رفت، ارزیابی تان از عملکرد دستگاه سیاست خارجی چیست؛ به نظر شما این دست حاشیه‌سازی‌ها از جانب دیگر قوا و نهادها برای شخص وزیر تا چه اندازه بر عملکرد و کارنامه ایشان در سال ۱۳۹۷ اثرگذار بوده است؟

اگر منظور شما مواضع آقای ظریف در مورد پولشویی است که من در مصاحبه اختصاصی که با دیپلماسی ایرانی در خصوص این مسئله داشتم به صراحت اعلام کردم که اگر وزیر امور خارجه به صورت صریح، روشن، شفاف و با مصداق در آن مصاحبه از کسانی یا گروه‌هایی که اقدام به پولشویی در کشور می کنند، اسم می برد ما با ایشان کاری نداشتیم. اما زمانی که سخنان آقای ظریف، آن هم در مقام وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در یک کلی گویی به گونه ای سخن می گویند که همه نهادها و ارگان‌های کشور را در بر می‌گیرد، یقینا نمی‌توان در قبال این مواضع سکوت اختیار کرد. از طرف دیگر ما به عنوان نمایندگان مجلس شورای اسلامی علاوه بر وظیفه قانون گذاری، باید نظارت دقیق و جدی خود را بر همه ارکان دولت مانند وزارت امور خارجه داشته باشیم. شاید در درون کابینه برخی از اشخاص و افراد مانع از تصمیم گیری های صریح و قاطع و یا اعلام مواضع روشن و شفاف آقای ظریف شوند، اما ما با اختلاف درون دولتی کار نداریم. خروجی کابینه برای ما مهم است. شاید آقای ظریف در یک فضای مجرد بخواهند مصداق‌هایی برای سخنان خود داشته باشند، اما به واسطه برخی فشارها آزادی عمل چندانی ندارد، همین مسئله سبب شده است که ایشان یک کلی گویی داشته باشند ولی باید توجه داشت که این مواضع چه تبعات و حواشی برای کشور در پی دارد. به خصوص اگر این سخنان از زبان کسی مانند وزیر امور خارجه بیرون آید. ما هم با توجه به وظیفه نظارت بر دولت باید این نکات را ببینیم. 
پس در مجموع می توان گفت که عملکرد آقای ظریف با این حواشی که در سال 1397 خودشان برای دستگاه سیاست خارجی درست کردند تا حد بسیار زیادی کاهش پیدا می کند، در صورتی که ایشان می‌توانستند این میزان از انرژی را در حوزه دیپلماسی خرج کنند و با مواضعی سنجیده تر و پخته تر که مانع از موج سورای دشمنان این آب و خاک شود، شرایط را به گونه بهتری مدیریت می کردند. به هر حال چه بخواهیم چه نخواهیم آقای محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران است و همه مواضع کشور در خصوص سیاست خارجی و دیپلماسی پای ایشان نوشته می‌شود. اگر معذوریت و یا محدودیتی از جانب برخی اشخاص، افراد و یا نهادها در این رابطه دارند، آن را به صورت شفاف و صریح با نمایندگان مردم و ملت مطرح کنند. اگر برخی دوست دارند که اقای ظریف تنها و تنها وزیر تشریفات دیپلماتیک باشد، باید آن را به صورت روشن برای همه روشن کنند، نه این که مدام با کلی گویی، شرایط و حواشی برای جمهوری اسلامی رقم بزنند و به تبعش کل نظام آسیب ببیند.

نکته بسیار مهم اینجاست که اگر آقای ظریف به صورت شفاف آن چه باعث محدودیت و یا معذوریت وی در مواضع و عملکردشان می شود را مطرح کنند و یا به قول شما مصداق هایی را برای سخنانش بیاورند، به عنوان وَهن جمهوری اسلامی ایران تعبیر و تفسیر نمی شود؟ آیا آن زمان هم ایشان به چوب لای چرخ گذاشتن، همراهی با دشمن، تهمت پراکنی و افترا علیه مقامات و سران کشور متهم نمی شوند؟

اتفاقاً شرایطی که اکنون آقای ظریف به وجود آورده اند و در سایه رفتارها و اقداماتی که سال گذشته از طرف دستگاه سیاست خارجی پی گرفته شده این وهن و حتی تحقیر را برای جمهوری اسلامی ایران رقم زده است. شرایطی که اکنون برای ایران رقم خورده و تا اندازه ای هم آقای ظریف در آن موثر بوده اند، بیشتر به ضرر کشور و مردم تمام شده است. لذا در واقع از آقای محمدجواد ظریف که دیپلمات پخته ای است انتظار می رود بر اساس سه اصل حکمت، مصلحت و البته عزت، مواضع و عملکرد خود را متناسب با راهبرد و منافع جمهوری اسلامی ایران تنظیم کنند و از این دست مواضع و عملکردهایی که سال گذشته داشتند، دوری کنند. پس اگر آقای ظریف می خواهند مواضعی را مطرح ‌کنند حتما سنجیده، دقیق و با مصداق باشد؛ اگر هم به هر دلیلی نمی‌توانند، آن را مطرح نکنند که خدایی ناکرده برای نظام جمهوری اسلامی ایران حواشی شکل نگیرد. تا کنون هیچ کس از شفاف سازی ضربه نخورده است. پس تمام این کم کاری ها و شرایطی که برای دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران رقم خورده است پای آقای محمدجواد ظریف نوشته می شود، چه ایشان خود را مسئول دستگاه سیاست خارجی بدانند و یا ندانند. البته ما هیچ گاه به دنبال مانع تراشی و حواشی برای کسانی که به دنبال خدمت به مردم هستند، نبوده و نیستیم. اگر می‌بینید سال گذشته این دست اتفاقات شکل گرفته یا تلاش هایی برای استیضاح آقای ظریف به وقوع پیوست، یقین بدانید مسبب آن اتفاقات خود آقای ظریف بوده اند.

شما اشاره داشتید که به دنبال حاشیه سازی و یا مانع تراشی برای دولت و وزارت امور خارجه نبودید، اما شرایط دوقطبی که در طول سال گذشته برای مجلس شورای اسلامی در خصوص لوایح FATF شکل گرفت و تا مرز تحصن، شعار نویسی و حتی توهین به شخص وزیر در برابر مجلس شورای اسلامی هم پیش رفت را نمی توان مانع تراشی دانست؟ آیا شما و برخی از نمایندگان همسو در قبال این دو قطبی سازی مجلس می توانید عنوان کنید که این رفتار، حواشی و مانعی برای انجام وظیفه وزارت امور خارجه و دیگر اجزای دولت نبوده است؟

شما بحث را به جای ارزیابی کارنامه آقای ظریف به سمت دیگری منحرف می کنید. موضوع گفت وگو، بررسی اقدامات دستگاه سیاست خارجی است، نه کارنامه مجلس در سال 1397. 

خیر. به هر حال شرایط دوقطبی که در طول سال 1397 برای مجلس شورای اسلامی در خصوص لوایح FATF شکل گرفت بر عملکرد و آزاد بودن دست دولت و دستگاه سیاست خارجی تاثیرات خود را داشته است؛ نمی توان بدون توجه به این حواشی که در مجلس برای آقای ظریف شکل گرفت، کارنامه ایشان را بررسی کرد؟

یقین بدانید مسئله  FATF و لوایح چهارگانه آن چیزی جز یک فشار مضاعف بر کشور و ایجاد بستری برای خودتحریمی ما نیست. این لوایح، لوایح ذلت باری است که به عنوان قلاده ما را در بند خواهد کرد و به این وسیله اروپایی ها نیز در کنار آمریکا فشارها را بر ایران افزایش خواهند داد. جالب اینجاست که ما اشتیاق داریم با دستان خود این تحریم‌ها را برای خود شکل دهیم. از طرف دیگر نمایندگان مجلس بنا به دیدگاه شان، تحلیل خود را در قبال مسائل دارند. اگر می بینید که در قبال این لوایح، مجلس به دو دسته تقسیم شده است چندان عجیب نیست. این امر یک رویه کاملاً طبیعی است. ما در خصوص تمام قوانین، طرح ها و لوایح شاهد این اختلاف نظرها میان نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی هستیم. گروهی موافق و گروهی هم مخالف هستند. این مسئله اساسا به هیچ وجه مانع تراشی برای دولت تعبیر نمی شود. سال گذشته جلسات مکرری در صحنه علنی و غیرعلنی تشکیل شد و در کنار آن جلسات کارشناسی متعددی با کمیسیون ها در این رابطه شکل گرفت و هر کدام از نمایندگان هم در این خصوص تحلیل های خود را ارائه کردند.

با توجه به این که تمام کشورهای دنیا به جز ایران و کره شمالی اکنون عضو این گروه اقدام مالی هستند و تمامی بازیگران من جمله همسایگانمان حتی عراق و افغانستان نیز به عنوان اعضای این گروه مالی برای بهبود شرایط همکاری تجاری با ایران به عضویت تهران نیاز دارند، آیا دو قطبی سازی های نمایندگان، تحصن در مقابل مجلس و پاسکاری های چند ماهه این لوایح در میان دیگر ارگان ها مانع تراشی برای انجام وظایف دولت نیست؟ 

نکاتی که شما اشاره داشتید اتفاقاً همان موج سواری رسانه های بیگانه و دشمنان جمهوری اسلامی ایران است که سعی دارند به مردم القا کنند در صورت نپذیرفتن این لوایح و عدم عضویت در این گروه اقدام مالی، شرایط برای کشور بسیار سخت تر خواهد شد و عملا تحریم‌های بیشتری بر ایران تحمیل می شود، درصورتی که یقین بدانید هیچ کدام از این مسائل صورت واقعی ندارند. در همین شرایط کنونی ما بیش از ۱۰ میلیارد دلار مناسبات تجاری با کشور عراق داریم و نزدیک به همین رقم با کمی بالا وپایین با کشور همسایه مان ترکیه داریم و این در صورتی است که ایران هیچ کدام از این لوایح را نپذیرفته است.

اما جناب جاجی دلیگانی اکنون ایران در لیست خاکستری قرار دارد و از طرف دیگر آیا برای مناسبات میلیارد دلاری تهران با همسایگان چیزی شبیه به تجارت چمدانی و وانتی در شان ایران است، چرا که در صورت نبود این لوایح ما باید به این شیوه شبه قاچاق مناسبات خود را برای دور زدن تحریم ها با همسایگان و دیگر کشورها پیش ببریم؟ 

به هیچ وجه اینگونه نیست. شما به بیانیه گام دوم رهبر معظم انقلاب اسلامی دقت کنید. زمانی که مقام معظم رهبری در آن سند بسیار مهم عنوان می کنند که اگر فکر کنیم بوسه بر پنجه گرگ باعث کاهش مشکلات و فشارها خواهد شد، بسیار اشتباه است. تنها راه برون رفت کشور از این مشکلات توجه به ظرفیت‌های داخل، حمایت از تولیدکنندگان داخلی، بخش خصوص و تعاونی های کشور، تلاش مجاهدانه و ایجاد بستر برای رونق تولید داخلی از طریق شرکت های دانش بنیانی است که توان تولید همه کالاها و مواد مصرفی ما را دارند. اگر این شرایط شکل بگیرد یقین بدانید که مناسبات تجاری ایران با همسایگان و دیگر بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای خارج از این گروه اقدام مالی حل خواهد شد و برای انتقال پول و جابجایی ارز می‌توان از طریق مناسبات دوجانبه بانکی با کشورها، شرایط را به نحو احسن برای تقابل با تحریم های ظالمانه امریکا پیش برد.

ولی رهبری هم در سخنرانی آغاز سال در مشهد بر ادامه روابط کشور با اروپا، علیرغم عدم اعتماد به آنها تاکید داشتند.

ما هم نگفتیم که روابط خود را با کشورهای اروپایی قطع کنیم. فقط نباید همه شرایط این کشورها را بپذیریم؛ نباید همه چیز خود را به این روابط گره بزنیم. نباید همه تخم مرغ های خود را در سبد روابط با قاره سبز قرار دهیم. شرایط مناسباتی اروپا برای ما هیچ گاه خوب نبوده است. شرایطی که بیشتر به نظر می‌رسد مانند یک زنجیر دست و پای کشور را برای تحرک اقتصادی و تجاری می بندد. در این راستا اگر عملیاتی شدن اینستکس سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلستان با پیش شرط تصویب لوایح FATF و عضویت ایران در این گروه است، یقین بدانید تمام این تلاش ها از ابتدا در راستای برنامه های آمریکا بوده است. ما چیزی به جز منفعت جمهوری اسلامی ایران نمی خواهیم و مطمئناً این اقدام اشتباه ما (تصویب لوایح) می‌تواند منافع کشور را تحت الشعاع قرار دهد، به خصوص که مقام معظم رهبری در همان سخنرانی مشهد اینستکس را به یک شوخی تلخ تعبیر کردند.