خصومت‌ورزی‌های ترامپ این بار با لغو معاهده مودت

نویسنده: دابلیو. جی. هنیگان

دیپلماسی ایرانی: چند ساعت پس از آنکه دیوان عالی دادگستری بین المللی اعلام کرد که ایالات متحده توافق دوجانبه با ایران متعلق به چند دهه گذشته را نقض کرده است، دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا به طور کلی از این معاهده خارج شد.

این تصمیم مقابله جویانه برای پاره کردن معاهده 1955 روابط آمریکا و ایران، جدیدترین اقدام کاخ سفید در راستای مواجهه با تهران محسوب می شود. مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا روز چهارشنبه در اشاره به انقلاب اسلامی ایران در سال 1979 که حکومت محمد رضا پهلوی را سرنگون کرد، گفت: «این تصمیمی بود که حقیقتا می بایست 39 سال پیش گرفته می شد.»

این اقدام کاخ سفید پس از صدور حکم متفق القول دیوان دادگستری بین المللی مبنی بر آن بود که ایالات متحده بایستی هرگونه تحریمی را که به قطع وارد شدن مواد غذایی، دارو و دیگر محصولات انسانی به ایران منجر می شود و می تواند تاثیرات شدیدی بر سلامت و زندگی افراد ساکن در ایران بگذارد، متوقف کند. این در حالی است که آمریکا در ماه مه پس از خروج از توافق هسته ای ایران از برنامه اعلام تحریم های فلج کننده علیه ایران خبر داده و دور اول این تحریم ها را در ماه اوت اجرایی کرده است. این تصمیم ایران را برآن داشت تا در ماه جولای شکایتی را در دادگاه لاهه علیه آمریکا تنظیم کند مبنی بر آنکه تحریم های اعمالی نقض عهدنامه مودت است.

حکم دیوان دادگستری بین المللی در لاهه یک پیروزی جزئی برای ایران بود. پومپئو ایران را به تلاش برای نقض تمامیت ارضی ایالات متحده متهم کرده و گفته: «ایران از دیوان دادگستری بین المللی برای اهداف سیاسی و تبلیغاتی خود سوءاستفاده می کند و همانطور که از تصمیم گرفته شده مشخص است، پرونده آنها، هیچ ارزشی ندارد.»

تصمیم دیوان لاهه تنها یک ماه پیش از اجرایی شدن تصمیم ترامپ برای جدا کردن ایران از اقتصاد جهانی از طریق اعمال دور دیگری از تحریم ها، گرفته شده است. ایالات متحده در چهار نوامبر تدابیری را اعمال می کند که فروش نفت و مبادلات بانکی ایران را هدف می گیرند.

برجام، برنامه هسته ای ایران را تحت کنترل شدید بین المللی قرار داده و در مقابل، این کشور را از تحریم های سنگین آزاد کرده است. تهران به رغم خروج واشنگتن از توافق هسته ای، همچنان به آن پایبند مانده و سعی دارد با کمک دیگر امضاکنندگان توافق یعنی روسیه، چین، آلمان، بریتانیا و فرانسه، آن را حفظ کند.

پیمان دوستی یکی از آخرین ابزارهای باقی مانده بود که ایالات متحده می توانست از آن طریق روابطی عادی با ایران داشته باشد. اما دولت ترامپ در روند اجرای استراتژی مواجهه در خاورمیانه، همه توافقنامه های پایدار را به طور سیستماتیک از بین می برد. اخیرا پومپئو در پی چند حادثه خشونت آمیز در نزدیکی کنسولگری آمریکا در بصره در عراق، دیپلمات های ایالات متحده را از آنجا خارج کرده است. اگرچه هیچ آمریکایی در این حوادت آسیب ندیده، اما دولت ترامپ شبه نظامیان تحت حمایت ایران را مقصر دانسته است. پومپئو گفت: «ایران منشاء تهدید موجود علیه آمریکایی ها در عراق است. اطلاعات ما در این زمینه دقیق و قابل اتکا هستند.» اما آمریکا تاکنون هیچ شواهد و مدارکی دال بر این ادعا منتشر نکرده است. ایران این اتهام را رد و به این حقیقت اشاره کرده که به کنسولگری خودش در تظاهرات در بصره در تایخ 7 سپتامبر حمله شده است.

در همین حال، وزارت امور خارجه آمریکا درصدد آن بر آمده تا با انتشار یک گزارش 48 صفحه ای موسوم به «نظام شورشی: گاهشمار فعالیت های مخرب ایران»، حمایت عمومی را از اقدام علیه ایران به دست آورد. ایالات متحده همچنین اخیرا از برنامه خود برای ایجاد یک کانال فارسی زبان 24 ساعته خبر داده که پروپاگاند غربی را در تلویزیون، ادیو و رسانه های اجتماعی ترویج می دهد.

مخالفان ایران در دولت ترامپ از جمله پومپئو و جان بولتون مشاور امنیت ملی تهران را در پی پیشبرد فناوری موشک بالستیک، حمایت از گروه های شبه نظامی در کشورهای جنگ زده همچون عراق، سوریه و یمن، محکوم می کند. هیچ یک از این مسائل در برجام نیامده اند و ترامپ هم به همین دلیل از این توافق خارج شده است. از زمانی که ترامپ از برجام خارج شده، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران بارها ایالات متحده را به نقض قوانین بین المللی متهم کرده و دیگر کشورها را تحت فشار گذاشته است تا تجارت با ایران را متوقف کنند.

منبع: تایم / مترجم: طلا تسلیمی