واکاوی علل و عوامل شانس بالای «برهم صالح» برای ریاست جمهوری عراق

نویسنده: رامین حسین آبادیان

دیپلماسی ایرانی: پس از انتخاب «محمد الحلبوسی» به عنوان رئیس جدید پارلمان عراق، فرایند سیاسی در این کشور روی ریل اصلی خود قرار گرفت تا بدین‌ترتیب شرایط برای انتخاب رئیس جمهور و سپس تعیین نخست وزیر نیز مهیّا شود.

طبق توافق گروه های سیاسی عراقی که از ابتدای سال 2003 تا کنون وجود داشته است، رئیس جمهور در عراق  از میان گروه های کُردی انتخاب می شود؛ بدین ترتیب که گروه ها و احزاب مختلف کُردی نامزد مورد نظر خود را به پارلمان معرفی می کنند و این نمایندگان هستند که درباره صلاحیت وی برای تصدی پست ریاست جمهوری تصمیم می گیرند و رأی خود را در خصوص او اعلام می کنند.

طبق اعلام محمد الحلبوسی، زمان بندی قانونی برای انتخاب رئیس‌جمهور را مشخص شده است. الحلبوسی در این خصوص تأکید کرد که مهلت قانونی انتخاب رئیس جمهوری تا 2 اکتبر (10 مهرماه) خواهد بود و احزاب کُردی باید به این مسأله توجه داشته باشند.

واقعیت آن است که احزاب و جریان های مختلف کُردی تا کنون به اتفاق نظری پیرامون معرفی یک نامزد واحد برای تصدی پست ریاست جمهوری در عراق نرسیده اند. در این میان، بیشترین کارشکنی‌ها از سوی حزب دموکرات کردستان در مسیر تعیین نامزد واحد صورت گرفته است. 

یکی از مهمترین عواملی که تاکنون منجر به عدم معرفی نامزد واحد از سوی جریان های کردی برای تصدی پست ریاست جمهوری شده، سهم خواهی های سیاسی حزب دموکرات کردستان به ریاست «مسعود بارزانی» است. 

در همین ارتباط، اخیرا حزب دموکرات کردستان با صدور بیانیه ای رسما اعلام کرد که کرسی ریاست جمهوری در این دوره سهم حزب دموکرات کردستان است. این حزب «فؤاد حسین» را به عنوان نامزد خود معرفی و تأکید کرده است که با تمام توان از وی حمایت می کند.

در این میان، اتحادیه میهنی کردستان نیز «برهم صالح» را به عنوان نامزد خود برای تصدی پست ریاست جمهوری انتخاب کرده است؛ شخصیتی که با توجه به کارنامه ای که دارد و مقبولیتی نیز که از آن بهره می بَرَد، از بیشترین شانس در مقایسه با دیگر نامزدها برای ریاست جمهوری، برخوردار است.

در همین راستا، «فاضل جابر» عضو فراکسیون «الإصلاح و الإعمار» در پارلمان عراق معتقد است: «برهم صالح برای تصدی منصب ریاست جمهوری عراق دارای مقبولیت زیادی بین احزاب سیاسی در عراق است». 

برهم صالح در سال 1960 در سلیمانیه متولد شد و پس از ایجاد حزب اتحادیه میهنی کردستان به رهبری جلال طالبانی در سال 1976 به این حزب ملحق شد و رسما فعالیت سیاسی خود را آغاز کرد. وی در اوایل دهه هشتاد به عضویت شاخه اروپایی اتحادیه میهنی کردستان درآمد.
سوابق اجرایی و مدیریتی زیادی در پرونده برهم صالح به چشم می خورد؛ سوابق و تجاربی که هریک بر کارآمدی و صلاحیت وی برای تصدی پست ریاست جمهوری عراق در برهه حساس کنونی شهادت می دهند. 

برهم صالح در حکومت موقت عراق در سال 2004 معاون نخست وزیر بود و مدت کوتاهی نیز ریاست وزارت برنامه‌ریزی را بر عهده داشت. همچنین، او در سال های 2006 تا 2009 معاون نخست‌وزیر کشور عراق بود. در آخرین و مهم‌ترین منصب نیز این سیاست‌مدار کُرد به عنوان نخست‌وزیر ششمین کابینه حکومت اقلیم کردستان در سال‌های 2009 تا 2012 فعالیت کرد.

کاریزمای شخصیتی و توانمندی‌ های برهم صالح در عرصه سیاست به قدری بالا بود که موجب شد وی لقب «دکتر میهن» را به خود اختصاص دهد. همین شخصیت سیاسی پخته و همچنین توانمندی های گوناگون در عرصه های مختلف موجب شده تا امروز وی از شانس بیشتری برای تصدی پست ریاست جمهوری برخوردار باشد.

مسأله دیگری که شانس «برهم صالح» برای ریاست جمهوری عراق را بیش از پیش افزایش داده نظر مثبت دیگر احزاب و جریان های کُردی نسبت به وی است. طبق آخرین اخبار و گزارش ها، احزاب و جریان هایی نظیر گوران و جماعت اسلامی با نامزدی برهم صالح موافق هستند.

همین مسأله موجب شده تا شانس برهم صالح در مقایسه با دیگر نامزدهای تصدی پست ریاست جمهوری و به ویژه فؤاد حسین نامزد مورد تأیید حزب دموکرات کردستان، بیش از دیگران به چشم آید.

این مسأله را نیز نباید نادیده گرفت که مقبولیت حزب دموکرات کردستان به دلیل اشتباهات فاحش و استراتژیک در برگزاری همه پرسی استقلال اقلیم کردستان که تبعات و پیامدهای داخلی و خارجی آن تنها و تنها متوجه شهروندان کُرد شد، به شدت در میان کُردها کاهش پیدا کرده است. 

بدین ترتیب، پر واضح است که معرفی نامزدی مجزا از سوی حزب دموکرات کردستان برای تصدی پست ریاست جمهوری به هیچ وجه با آنچه افکار عمومی در اقلیم کردستان به دنبال آن هستند، همخوانی و همسویی ندارد.

امروز غالبیت شهروندان کُرد بر این باورند که حزب دموکرات کردستان به دنبال آن است تا دامنه مدیریت ناکارآمد خود در اقلیم کردستان را تا بخش های کلان‌تری همچون ریاست جمهوریِ کشور، بگستراند. درست به همین دلیل است که نامزد مورد تأیید این حزب مقبولیت چندانی ندارد.

از سوی دیگر، ناظران صحنه سیاسی عراق نیز بر این باورند که معرفی یک شخصیت سیاسی تجزیه‌طلب همچون فؤاد حسین توسط حزب دموکرات کردستان برای پست ریاست جمهوری، خود به تنهایی می تواند به شکست این حزب برای اشغال کرسی ریاست جمهوری بیانجامد. 

«واثق الهاشمی» تحلیلگر سیاسی عراقی ضمن تأیید مطلب فوق، تصریح می کند: «برهم صالح، نامزد اتحادیه میهنی کردستان شانس زیادی برای تصدی پست ریاست جمهوری عراق دارد. حزب دموکرات کردستان در دستیابی به این پست به دلیل معرفی شخصیتی که خواستار تجزیه عراق است، شکست خواهد خورد». 

الهاشمی همچنین ضمن صحه گذاشتن بر مقبولیت سیاسی برهم صالح، اظهار داشت: «ائتلاف الإصلاح و الإعمار  و تعداد زیادی از احزب سیاسی در نشست آینده پارلمان  عراق به برهم صالح برای تصدی ریاست جمهوری رای خواهند داد؛ صالح یک شخصیت ملی بوده و دارای مقبولیت زیادی نزد اکثر احزاب و جریان های سیاسی در کشور است.»

به دلیل این مقبولیت است که فشار بی امانی از سوی حزب دموکرات کردستان روی اتحادیه میهنی و دیگر احزاب کُرد برای سلب حمایت آنها از برهم صالح کلید خورده است. 

با این حال، تمامی نشانه ها حاکی از آن است که اتحادیه میهنی کردستان تحت هیچ شرایطی حاضر نیست تسلیم فشارهای اعمالی از سوی طرف های مخالفِ برهم صالح شده و حمایتش را از وی سلب کند. 

امروز افکار عمومی به خوبی به این مسأله واقف هستند که دشمنی های «مسعود بارزانی» به عنوان رئیس حزب دموکرات اقلیم کردستان به دیروز و امروز باز نمی گردد. بارزانی به دلیل عدم حمایت صالح از وی در زمان سر دادن بانگ جدایی و جدایی طلبی، ضربات مهلکی را متحمل شده است.
درست به همین دلیل، امروز شاهد آن هستیم که مسعود بارزانی با گذشت یک سال از فضاحت بزرگ برگزاری همه پرسی اقلیم کردستان که تنها کُردها متحمل آسیب های ناشی از آن شدند، تیر انتقام جویی‌اش را به سمت صالح شلیک می کند؛ کسی که حاضر نشد با ندای تجزیه طلبی و توسعه‌طلبی خاندان بارزانی همراهی کند. 

در خصوص بحث کرکوک نیز بارزانی بخشی از زخم های خود را ناشی از عدم حمایت برهم صالح می‌داند؛ کسی که با واگذاری اداره کرکوک به نیروهای دولتی عراق مخالفت نکرد و کنترل این نیروها بر کرکوک را قانونی دانست؛ برخلاف بارزانی که کرکوک را یک شهر اشغالی معرفی کرد. 
در هر صورت، علیرغم تمامی دشمنی ها با نامزدی برهم صالح برای تصدی پست نخست وزیری، شواهد و قرائن جملگی از موفقیت وی در این مسیر حکایت دارند. 

سبقه و سابقه درخشان در عرصه سیاست، عدم همراهی با تجزیه طلبان، برخورداری از مقبولیت در نزد احزاب سیاسی و به ویژه احزاب پیروز پارلمان عراق و همچنین بهره مندی از حمایت های طرف های ذی‌نفوذ خارجی در عراق، جملگی عواملی هستند که مسیر رسیدن صالح به کرسی ریاست جمهوری را هموار می سازند.