تاملی چند درباره رئیس مجلس جدید عراق

نویسنده: سید علی موسوی خلخالی، سردبیر دیپلماسی ایرانی

دیپلماسی ایرانی: محمد الحلبوسی، 37 ساله، استاندار سابق الانبار بعد از پاکسازی آن از لوث داعش، هفته گذشته رئیس پارلمان عراق شد. نامزدی که کمتر کسی گمان می کرد با وجود چهره های مطرحی همچون اسامه النجیفی، رئیس اسبق مجلس، صالح المطلک، معاون سابق نخست وزیر، سلیم الجبوری، رئیس سابق مجلس و خالد العبیدی، وزیر سابق دفاع بتواند به کرسی ریاست مجلس عراق برسد. انتخاب حلبوسی در ایران با استقبال مواجه شد. چهره ای کمتر شناخته شده برای ایرانی ها که در مقابل گزینه های دیگری که روابط چندان خوبی با ایران ندارند و احیانا روابط میان دو کشور را به تمایلات طایفه ای خود گره می زنند، گزینه مطلوب تری محسوب می شود. اما محمد الحلبوسی کیست و تا چه اندازه می توان روی او به عنوان فردی که بتواند روابط تهران و بغداد را گرم تر کند، حساب کرد؟ البته از آن جا که وی جوان است و سابقه سیاسی چندان طولانی ای ندارد نمی توان او را یکی از یاران دیرینه ایران دانست. 

حلبوسی در نخستین مصاحبه تلویزیونی خود که با شبکه العراقیه انجام داد بر لزوم توسعه روابط با تمامی همسایگان عراق از جمله ایران تاکید کرد و گفت که باید به فکر تعریف روابطی پایدار مبتنی بر حسن هم جواری با ایران باشیم. اما در عین حال در همین مصاحبه تاکید کرد که باید روابط بغداد با ریاض گسترش یابد و بیش از روابط فعلی که به گفته او حسنه است، توسعه داده شود. وی گفت روابط عراق با عربستان به عنوان یکی از کشورهای مهم جهان عرب بسیار مهم است و باید تا سطح یک رابطه برادرانه و اخوت برسد. حلبوسی در همین مصاحبه نزدیک به سه دقیقه به انتقاد از حضور ایران در سوریه پرداخت و گفت که باید عوامل همه کشورهای خارجی از جمله ایران از سوریه خارج شوند.   

حلبوسی با حمایت خمیس الخنجر، کارپرداز حزب بعث و شریک تجاری پسران صدام حسین، عدی و قصی، به ریاست مجلس رسید. خمیس الخنجر از افراد مرموز عراقی است که با انجام داد و ستدهای کلان از جمله قاچاق کلان سیگار در عراق از زمان صدام حسین تا کنون توانسته است ثروت کلانی به جیب بزند. وی از سوی ترکیه و به ویژه قطر به طور مستقیم پشتیبانی می شود و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و ناظران امور عراق مهره آنکارا و دوحه و همچنین سازمان جهانی اخوان المسلمین که با آنها نیز روابط تنگاتنگی دارد، برای پیشبرد اهدافشان در عراق محسوب می شود. خنجر همچنین متهم است که بعد از سقوط صدام حسین، دیکتاتور مخلوع عراق، نزدیک به 700 میلیون دلار از پول هایی که از سوی خانواده صدام حسین برای پیشبرد کارهای آنها به او به امانت گذاشته شده بود را به بانک الاتحاد در اردن که خود ریاست آن را بر عهده داشت، منتقل کرد و هیچ گاه به خزانه باز نگردانده است. وی همچنین روابط بسیار نزدیکی با خانواده های حاکم بر کشورهای عربی از جمله اردن و قطر دارد که البته از سال 2014 و پس از اختلاسی کلان از اردن فرار کرده و تا کنون در این کشور تحت پیگرد است. خنجر همچنین کسی بود که ورود داعش به موصل را ورود انقلابیون آزادیخواه توصیف کرده و از آنها حمایت کرده بود و ابوبکر بغدادی، سرکرده داعش را رهبر امت اسلامی توصیف کرده بود. وی با وجود این که ورودش به عراق برای سال ها ممنوع بود اما نامزد انتخابات مجلس عراق شد اما بعد انصراف داد. خنجر بعد از انتخابات عراق ورود و خروج های مرموزی به عراق داشته و در کنار اسامه النجیفی، رئیس اسبق مجلس و اثیل النجیفی، استاندار اسبق موصل تاثیرات بسیاری بر صف بندی های سیاسی اهل تسنن عراق داشته است. خنجر از مدافعان سرسخت ایجاد اقلیم برای اهل تسنن همانند کردها در عراق است. حلبوسی که در سال 2014 نیز نماینده مجلس بوده و اکنون دومین دوره نمایندگی خود را می گذراند، با حمایت مستقیم این فرد به مقام ریاست مجلس عراق رسیده است. 

حلبوسی از خانواده متمول کربولی ها در استان الانبار است. کربولی ها از عشایر بزرگ عراقی هستند که شاخه ای از آنها در عربستان سعودی به سر می برد و با یکدیگر روابط تنگاتنگی دارند. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان حلبوسی دست پنهان عربستان سعودی در عراق است. ثامر السبهان، سفیر سابق عربستان در عراق و وزیر امور کشورهای عربی شورای همکاری خلیج فارس که بر پرونده عراق نیز نظارت دارد، با حلبوسی ارتباط نزدیک دارد. سبهان همان کسی است که وزارت امور خارجه عراق به دلیل دخالت های طایفه گرانه او و تلاش برای ایجاد ناامنی در عراق او را عنصر نامطلوب خواند و از ریاض خواست که او را فرابخواند که همین طور هم شد، از بغداد رفت و دیگر به عنوان سفیر بازنگشت. برخی منابع آگاه عراقی می گویند که سبهان برای رسیدن حلبوسی به مقام ریاست مجلس عراق بسیار تلاش کرده است. به گفته این منابع به هنگام رای گیری برای انتخاب رئیس مجلس، سبهان با کردها تماس گرفت و به آنها گوشزد کرد که اگر خواهان حمایت عربستان سعودی از اقلیم کردستان هستند باید به حلبوسی رای دهند. برای همین هم انتخاب حلبوسی با رای مستقیم کردها صورت گرفت. در حالی که بسیاری از نمایندگان شیعه مجلس از جمله ائتلاف سائرون، جریان حکمت و ائتلاف نصر از رای دادن به او خودداری کردند. 

شیوه انتخاب حلبوسی هم شگفت انگیز است. شبکه الشرقیه که توسط ثروتمند عراقی، سعد بزاز، رئیس تشریفات دوران صدام حسین، اداره می شود در گزارشی ادعا کرد که حلبوسی دست کم 30 میلیون دلار برای رسیدن به سمت ریاست مجلس صرف کرده است. الشرقیه در گزارش خود از معاملات عجیب و غریب حلبوسی و پول هایی که رد و بدل می شد تا وی به این سمت برسد پرده برداشت و گزارش داد که به طور بی سابقه ای در مجلس عراق پول برای خرید کرسی ها صرف شده است. الشرقیه از مزایده ای که نامزدهای ریاست مجلس از 15 میلیون دلار آغاز کردند تا در نهایت به پرداخت 30 میلیون دلاری حلبوسی ختم شد، پرده برداشت. خانم ماجده التمیمی، نماینده مجلس عراق از استان بغداد از فهرست سائرون به رهبری مقتدی صدر که به کشف و افشاگری پرونده های فساد مالی شهرت دارد و در افکار عمومی صاحب اعتبار است در گفت وگو با رادیو تایم اسکوئر بصره گفت: «به روشنی می دیدم که نمایندگان مجلس نزد احمد الجبوری (ابو مازن) نماینده معتمد حلبوسی می رفتند و رای خود را به او می فروختند و در مقابل از او رسید پول دریافت می کردند.»

ایران از انتخاب حلبوسی استقبال کرده است. فارغ از این که چه کسی با چه شیوه ای ریاست مجلس یک کشور همسایه را بر عهده می گیرد مساله کاملا داخلی آن کشور است که ایران به درستی لزومی برای حساسیت نسبت به آن نمی بیند. برای همین ایران بر اساس اصل حسن هم جواری انتخاب رئیس مجلس جدید عراق را به او و عراقی ها تبریک گفت. در روابط بین کشورها هر گونه مساله داخلی کشورها به آنها مربوط می شود و به کشور همسایه دیگر ارتباطی ندارد. اما باید به هوش باشیم و گمان نکنیم که افرادی از این دست با این سابقه می توانند دوستان معتمد و نزدیک ما باشند. البته واضح و روشن است که دست اندر کاران امور عراق به این مساله واقف هستند و دوستان خود را با این وسعت نظر انتخاب می کنند./وقایع اتفاقیه