سیاست خارجی کشور در معرض آزمونی بزرگ

نویسنده: سید احمد حسینی، کار شناس و تحلیلگر ارشد سیاسی و بین المللی

دیپلماسی ایرانی:

مقدمه:

سرعت شتابان تحولات، سیال بودن شرایط و تغییر در تصورات کشورها و بازیگران از ویژگی های شرایط سیاسی و بین المللی دوره معاصر است. این ویژگی ها در منطقه خاورمیانه حساسیت مضاعفی دارد چرا که علاوه بر کشورهای منطقه، منافع قدرتهای دیگر نیز در میان است و هر یک از بازیگران با اندیشه تغییر در جایگاه خود درصدد بهره گیری از شرایط و موقعیت های پیش رو هستند.

در میان رخدادها، ایران در کانون تحولات بلکه موضوع اصلی جابجائی ها و تغییرهاست و همه در این اندیشه هستند که چگونه راهبرد خود در قبال این کشور را تنظیم و خواسته ها و امیال خود را پیش ببرند.

در چنین وضعی، دقت و مراقبت از رویدادها و رصد تحولات، ماموریتی بسیار مهم برای صاحبان فکر و مراکز تحلیلی کشور است تا تصویری واقعی از صحنه ترسیم و تصمیم گیران کشور را در مسیر انتخاب درست و تامین حداکثری منافع ملی، یاری دهند.

سخن در این زمینه بسیار و عناصر و مولفه های متعددی اثرگذار است اما قبل از ورود به بحث لازم است در اهمیت و جایگاه ایران در این تحولات نظری افکنیم.

ایران و بازی بزرگ:

ایران به دلائلی چون: موقعیت ژئوپلتیک، ظرفیتهای بسیار مادی و معنوی، عقبه راهبردی در محیط پیرامونی، ملتی با استعداد، تغییر پارادایم ناشی از انقلاب اسلامی و اصول مترقی در سیاست خارجی، تشخیص صحیح روندهای جاری و مقاومت اسطوره ای در برابر سیاستهای تحمیلی همراه با ایثارها و از خود گذشتگی ها، به کشوری اثرگذار و الهام بخش در منطقه تبدیل شده است. البته مسیری که تاکنون پیموده ایم سهل و آسان نبوده و علاوه بر مجاهدت ها و سختی ها، هزینه های بسیاری مصروف شده است.

در کنار سختی ها و دشواری ها، دستاوردها، امیدواری ها و البته تجارب گرانبهائی نیز بدست آمده است که آخرین آنها در مذاکرات هسته ای منتهی به برجام تبلور یافت. انتخاب راهبرد نرمش قهرمانانه در موضوع هسته ای یک آزمون بزرگ برای ملت ایران بود که واقعیت های بسیاری از پشت پرده دشمنی ها و بدخواهی ها را نمایان ساخت.

اکنون به نقطه ای رسیده ایم که دشمن نه تنها به عهدی که بسته، وفادار نیست بلکه تمامیت و امنیت ملی ایران را نشانه گرفته است. ساده انگاری نباید کرد ما با ترامپ مواجه نیستیم بلکه با نیروئی مواجهیم که ماهیت شیطانی دارد و دنبال بسیج دنیا حول بهانه جدیدی با عنون تهدید و قدرت مخرب ایران است و اهداف غائی خود دائر بر براندازی اصل نظام را کتمان نمی کند. با این شرایط به نقطه مهمی برای انتخاب مسیر پیش رو رسیده ایم.

زمان تصمیم:

با شرایط موجود، دو انتخاب بزرگ فراروی ما قرار گرفته است: تداوم مسیر پیشرفت و تثبیت نقش منطقه ای و جایگاه شایسته ملت بزرگ ایران برای سالهای طولانی و یا رها کردن اهداف و آرمانها و اصول منطبق بر منابع ملی کشور و عقب نشستن از جایگاه شایسته و قبول نقش یک کشور حاشیه ای و فرو دست و کنار افتادن از موقعیت اثرگذار در تحولات و رخدادهای پیش روی.

طبیعی است که باید برای تشخیص درست رویکرد منطبق با واقعیت ها، هوش و خرد جمعی را به کار بست و از همه دیدگاه ها و نظرات بهره جست اما بدون تردید روح ایرانی و چشم انداز تحولاتی که با آن مواجهیم، تردیدی در درستی ادامه مسیری که پیموده ایم باقی نمی گذرد و البته این امر، اقتضائات و الزامات خود را دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می شود:

بهره گیری از همه ظرفیت ها:

تصمیم بر رویکرد واقع بینانه و ادامه مسیر پیموده شده مستلزم یک طراحی بزرگ و سهیم کردن همه ظرفیتها و توان مادی و معنوی کشور است. مناسب است با تشریح دقیق شرایط و اعتمادآفرینی، آحاد جامعه را به شرکای منافع ملی کشور تبدیل و اجازه دهیم هر ایرانی در داخل و خارج، با هر سلیقه و گرایشی، کنشگری فعال در صیانت از منافع و امنیت ملی کشور باشد.

تجربه موفقی از نقش آفرینی و اثرگذاری جامعه ایرانی در مواقع حساس در گذشته بوده و در روزهای اخیر نیز نمونه هائی از فعال شدن این نیروها مشاهده می شود که نشان از هوشمندی و قدرت تشخیص شهروندان در مواقع ضرورت و نیاز دارد.

پیشبرد نقطه به نقطه:

شرایط پیش روی و طراحی و منویات دشمنان دلالت بر آن دارد که نیازها و درخواست های ایران بصورت یکجا و کامل از سوی هیچ مجموعه ای برآورده نخواهد شد. حتی اگر شرایط عادی نیز فراهم شود و پول نقد نیز در جیب داشته باشیم طرفی نیست که معامله ای متعارف نظیر آنچه با عربستان و امارات صورت می گیرد با ما انجام دهد. به این خاطر ما باید جهت گیری خود را به گونه ای انجام دهیم که مطالبات و خواسته های خود را به اجزای کوچکتری تقسیم و آنها را دنبال کنیم و در این راه خلاقیت ها و ابتکارهای خود را بکار گیریم.     

ارائه بسته های ابتکاری:

یکی از دستاوردهای کشور در مقطع کنونی که حاصل یک فرآیند، ثبات رفتاری و صداقت در عمل است، همراه داشتن طیف قابل توجهی از کشورها با خود و تنها گذاشتن جبهه مقابل با محوریت ایالات متحده آمریکاست. این وضع در معرض دشمن ها، تحریک و چالش هاست و باید با درایت و البته حفظ اصول و چارچوب ها رعایت شود چرا که سرمایه ای برای مسیر آینده نظام و سیاست خارجی کشور است.

علاوه بر این نباید صرفا منتظر پیشنهادی از طرف مقابل از جمله اروپا بود بلکه باید کمک کرد که اراده سیاسی آنها برای صیانت از استقلال و هویت خود چهره عملی و واقعی به خود گیرد. باید با ذهن پویا و خلاق، ایده ها و پیشنهادهای راهگشا به طرف های مقابل ارائه داد و آنها را در پیمودن تجربه جدیدی که در پیش گرفته اند یاری رسانیم و البته ذهن و درایت ایرانی در این قبیل کارها دارای مزیت ها و نقاط برتر است.

افکار عمومی و ذهنیت ها:

یکی از مسائل کلیدی در مواجهه و دشمنی ائتلاف سه گانه با محوریت آمریکا، هدف گیری شرایط داخلی و ایجاد گسست و تردید در عزم و اراده ملت بزرگ ایران است.

نگاهی به رخدادها حکایت از بهره گیری این مجموعه از همه تکنیک ها، ابزارها و خدعه ها برای در هم شکستن وحدت و یکپارچگی ملت ایران با عبور از همه خطوط قرمزها و بکارگیری عناصری مانند منافقین است که دستشان به خون اقشار مختلف مردم ایران آغشته است.

متاسفانه باید اذعان کرد به دلیل برتری های رسانه ای، تکنیکی و بهره گیری از نقط ضعف و آسیب از یک طرف و کم کاری و مشکلات ناشی از مدیریت های ضعف در برخی بخش ها، دشمن توانسته است در برخی سنگرها رخنه و موفقیت به دست آورد و ذهنیت ها و افکار عمومی را تا مراتبی تحت تاثیر قرار دهد. نبرد در این جبهه در آغاز راه است و باید تدابیر جدی برای آن اندیشیده شده و اقدامات جبران کننده به عمل آید تا موازنه بر اساس حقائق و منافع ملی کشور برقرار شود.

خطر تخلیه ظرفیتهای راهبردی:

ژئوپلتیک و موقعیت ایران در اتصال کریدورهای حمل و نقل و ارتباطات و خطوط انتقال انرژی، شرایط و موقعیت ممتازی را برای کشور در منطقه فراهم ساخته و در صورت برنامه ریزی و برداشتن گامهای عملی می تواند سرمایه ای عظیم برای رشد و توسعه و قدرت ایفای نقش کشور فراهم شود.

برغم این مزیت ها، متاسفانه طراحی های خصمانه و هدفمندی برای جلوگیری از ظهور و بروز این توانمندیها شده و حتی برنامه هائی برای تخلیه ظرفیتهای راهبردی ایران در جریان است که شاید بتوان ریشه اقدامات کنونی آمریکا را با انگیزه جلوگیری از به فعلیت رساندن این ظرفیتها و حفظ تهدیدی به نام ایران برای اهداف راهبردی خود در منطقه دانست.

جمع بندی:

تحولات بزرگی که در منطقه و جهان حول موضوع ایران در حال رخ دادن است در نوع خود کم نظیر و حاکی از ورود کشور به مرحله بسیار مهمی از حیات سیاسی و بین المللی خود است.

روندهای جاری، در شکل گیری جایگاه کشور در منطقه و جهان، تاثیر بنیادین خواهد داشت و عبور موفقیت آمیز از آن، مستلزم مدیریتی همه جانبه و هوشمندانه  است تا قدرت، مقاومت و ایستادگی جامعه متناسب با شرایط و الزماتی که در پیش دارد تامین شود بخصوص اینکه دشمن روی از بین بردن نقاط قوت و انسجام داخلی ایران، سرمایه گذاری بسیاری انجام داده است.  

طبعا با عزم جدی و گامهای عملی و تغییرات و چیدمان انسانی و مدیریتی منطبق با ضرورتها، جمهوری اسلام ایران خواهد توانست این بار نیز از سد دشمنی ها عبور کرده و گام مهمی در دستیابی به اهداف بلند پیش رو بردارد.