ایتالیا الگوی همکاری

عبدالرحمن فتح الهی – دوشنبه هفته گذشته فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از تصویب و به روز رسانی قانون مسدود کننده برای حفظ برجام از سوی شورای وزیران امور خارجه اتحادیه اروپا خبر داد. قوانینی که 20 روز پیش پارلمان اروپا مجوز آن را صادر کرده بود. هر چند که موگرینی اذعان داشت: "روند پیش رو برای حفظ و تداوم برجام بسیار دشوار است. چرا که وزن ایالات متحده آمریکا در اقتصاد بین الملل بسیار بالا است و این نکته بر این موضوع تاثیر گذار است. اما اتحادیه اروپا مصمم است تا توافق هسته ای با ایران را حفظ کند". حال در این شرایط که در کمتر از 15 روز دیگر شاهد بازگشت دور اول تحریم های آمریکا خواهیم بود، باید دید می توان به چنین اقداماتی از جانب مسئولان قاره سبز حداکثر تا زمان بازگشت تحریم های ثانویه در آبان ماه برای مقابله با فشارهای آمریکا نگاه داشت. نکته ای که بارها مورد تاکید و خواست وزیر امور خارجه کشور هم بوده است. از این رو دیپلماسی ایرانی برای تحلیل این شرایط گفت وگویی را با محمد جواد جمالی نوبندگانی، دبیر کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی صورت داده است که در ادامه می خوانید: 

دوشنبه هفته گذشته خانم موگرینی از تصویب و به روز رسانی قانون مسدود کننده برای حفظ برجام از سوی شورای وزیران امور خارجه اتحادیه اروپا خبر داد. از دیدگاه شما چنین اقداماتی از سوی اتحادیه اروپا را می توان گام های مثبت و همان تضمین های عملی اروپا در قبال برجام تصور کرد؟

من در ابتدا باید به این نکته تاکید کنم که جمهوری اسلامی ایران از آغاز ثابت کرده که اهل تعامل و گفت وگو است. در این راستا حتی از بسیاری از منافع مشروع خود چشم پوشی کردیم تا تهران چهره یک کشور عهدشکن را به خود نگیرد. پس از خروج یک جانبه آمریکا از توافق هسته ای هم بیش از حد لازمه از خود خویشتن داری نشان دادیم. اما در خصوص اروپا هم باید گفت که اگر چه رفتار قاره سبز در قبال توافق هسته ای مانند آمریکا تند و رادیکال نبود اما از آن جدیت لازمه هم برای ادامه برجام برخوردار نبود. تا کنون هم که فقط اروپایی ها به بیانیه و برخی اقدامات نمادین بسنده کرده اند. آن چیزی که مد نظر ایران است فشار لازمه اروپا بر آمریکا برای حفظ برجام و نیز یافتن راهکاری برای تداوم روابط و مراودات تجاری ایران در عرصه بین الملل است. پس به واقع اگر چه اقدام روز دوشنبه شورای وزاری خارجه اتحادیه اروپا می تواند گام مثبتی از جانب این اتحادیه باشد، اما نمی تواند آن چیزی که مد نظر ما است را برای دادن تضمین های حفظ برجام تامین کند.

اما مواضع دوگانه اروپا در خصوص حفظ برجام و نیز فشار بر تهران در خصوص دیگر مسائل نظیر توان دفاعی و دیپلماسی منطقه ای می تواند خللی در شرایط آتی حداکثر تا بازگشت تحریم های ثانویه ایجاد کند؟

ما هنوز هم برخی از اعضای اتحادیه اروپا را پلیس بد می دانیم. همان طوری که پاریس در زمان انعقاد برجام نقش مخرب خود را داشت. اکنون هم به همان رویه ادامه می دهد. همین چند روز اخیر پاریس به صراحت اعلام داشت که نمی توانیم زمان بندی خاصی را برای دادن تضمین به ایران داشته باشیم. خوب این رفتارها نمی تواند گام موثری برای ایجاد اعتماد بین طرفین باشد. مضافا این که هر از گاهی هم مسائل غیر برجامی را به توافق هسته ای گره می زنند. ایران تنها در خصوص فعالیت های مشروع و قانونی صلح آمیز هسته ای خود با 1+5 مذاکره کرده است. تا کنون هم در خصوص هیچ موضوع دیگری حاضر به مذاکره نیست. لذا این رفتارهای دوگانه یقینا جز تخریب فضای گفت وگو چیز دیگری در بر ندارد. اروپا باید تکلیف خود را با برجام روشن کند. نیاز اروپایی ها به توافق هسته ای نیاز اقتصادی نیست، بلکه نیاز امنیتی و سیاسی است. اگر قرار است برجام این نیاز اروپایی ها را تامین کند یقینا باید هزینه آن را پراخت کنند. این هزینه همان توافقات صریح، روشن و در عین حال زمان بندی شده ای است که باید اروپایی ها برای انجام تعهداتشان بدهند؛ نمی شود که تهران در سایه برجام متعهد باقی بماند. اما از آن سو طرفین نه تنها خود را متعهد نمی دانند که حتی شرایط و بستر را برای فشار بر ایران در حوزه های دیگری مانند توان دفاعی و دیپلماسی منطقه ای ایران داشته باشند.

از دیدگاه شما اقداماتی نظیر تصویب و به روزرسانی قانون مسدود کننده برای حفظ برجام از سوی شورای وزیران امور خارجه اتحادیه اروپا پیگیری پروسه مذاکره برای مذاکره به منظور خرید زمان است؟

نمی خواهم دیدگاه بدبینانه ای در این رابطه داشته باشم. اما به نظر نمی توان روی کمک اروپایی ها چندان حساب جدی باز کرد. اگر چه اروپا به واقع به دنبال حفظ و تداوم برجام است، اما واقعیت این است که توان آن را ندارد. اما اگر اروپا با این اقدامات به فکر منحرف کردن ایران و خرید زمان در بستر مذاکره برای مذاکره برای مشغول کردن جمهوری اسلامی است؛ باید گفت که اگر ما به این یقین برسیم مطمئن باشید رفتار تهران تغییر خواهد کرد. لذا با توجه به سخنان دوشنبه هفته پیش که خانم موگرینی داشتند، من آن را یک گام مثبت و رو به جلو می دانم. اما باید اقدامات جدی تر و سازنده تری انجام گیرد تا بتوان به آینده همکاری های برجامی امیدوارتر بود. در ابن راستا چهارشنبه هفته گذشته نیز رایزن اقتصادی و تجاری دولت انگلستان هم در مواضعی خواستار ادامه روابط تجاری با ایران بود. این دست از مواضع اگر چه مثبت است اما باید روی عملی شدن هم به خود بگیرد.

در این رابطه علاوه بر کشورهای آلمان، فرانسه و انگلستان می توان به دیگر کشورهای اروپایی نظیر ایتالیا، اتریش و سوئیس در خصوص مراودات تجاری خود در آینده نگاه داشت؟

اتفاقا این اعضای اتحادیه اروپا که در برجام هم حضور ندارند، بیشتر از اعضای اروپایی حاضر در برجام تلاش جدی خود را برای حفظ برجام را دارند. ایتالیا اکنون به فکر رفع مشکلات جدی ما است. مشکلاتی نظیر مشکلات پولی و بانکی؛ در این رابطه ایتالیا به فکر تاسیس و راه اندازی بانک هایی است که می تواند به عنوان سپر دفاعی در مقابل تحریم ها به خصوص تحریم های ثانویه آمریکا عمل کند. به نظر من ایتالیا می تواند الگوی مناسبی برای دیگر کشورها در خصوص حفظ و تداوم برجام  قلمداد شود.

رفتار دوگانه ما در خصوص برخی از کنوانسیون ها مانند FATF، C.F.T و معاهده پالرمو را در به وجود آمدن مشکلات پولی و بانکی کشور تا چه اندازه موثر می دانید؛ چرا که از یک سو به دنبال پذیرش مشروط این کنوانسیون ها و معاهدات هستیم تا از نتایج سوء آن در امان باشیم و از طرف دیگر هم به دنبال برخورداری از مزایای پذیرش آنها در سیستم گردش پولی مانند سوئیفت و یا اوفک هستیم؟

FATF که با مواضع مجمع محترم تشخیص مصلحت نظام عملا منتقی شد. لذا باید اروپا این اقتضائات ایران را در نظر بگیرد و با این شرایط خارج از FATF با ایران مراودات خود را انجام دهد.  

در این راستا مساله قطع سوئیفت ارزی و یا اوفک را چگونه باید حل کرد؟

ببینید از همان ابتدا نه سوئیفت و نه اوفک همکاری های چندان خوبی را با ایران نداشته و اکنون هم ندارند. لذا چه سوئیفت باشد چه نباشد، شرایط برای کشور یکسان خواهد بود. پس نه منطقی و عقلانی است و نه شدنی که کشور هزینه حضور پذیرش این معاهدات و کنوانسیون ها را پرداخت کند، اما باز شاهد بدعهدی و عدم همکاری سوئیفت و اوفک باشیم. از این رو نگاه ما برای آینده همکاری با بانک ها و شرکت هایی است که خارج از سوئیفت و اوفک فعالیت دارند.