ائتلاف علیه ایران، یکی از محورهای دیدار ترامپ با پوتین در هلسینکی

صابر گل عنبری، کارشناس مسائل خاورمیانه

دیپلماسی ایرانی: ترامپ در طول ۱۸ ماه ریاست جمهوری خود همواره تلاش کرده که بر اساس وعده های انتخاباتی اش چه در سیاست داخلی و چه در سیاست خارجی عمل کند. در بعد خارجی دست ترامپ برای عمل به وعده هایش بازتر بوده است. در مورد مسائل داخلی به دنبال مخالفت سنا، هنوز قانون اوباماکر پابرجا است و نتوانسته آن را حذف کند. اما در مسائل خارجی ترامپ به تعداد قابل توجهی از وعده های خود عمل کرده است، از خروج از توافقنامه های تی پی پی، آب وهوایی پاریس و برجام گرفته تا انتقال سفارت آمریکا به قدس و اعمال تعرفه های جدید بر برخی کالاهای وارداتی از اروپا و چین. در این میان، یکی از وعده های برجای مانده ترامپ در سیاست خارجی بهبود روابط با روسیه است. ترامپ چند بار در جریان تبلیغات انتخاباتی وعده داد این روابط تنش زده را بهبود بخشد. قول داد در تحریم های اعمال شده علیه مسکو تجدیدنظر خواهد کرد و حتی فراتر از آن نیز رفت و تلویحا به آمادگی اش برای شناسایی حاکمیت روسیه بر جزیره کریمه اشاره کرد. اوباما که دل خوشی از روسیه و سیاست های پوتین نداشت، در روزهای آخر ریاست جمهوری اش، کار را برای ترامپ بسیار دشوار کرد. وی که می دانست ترامپ چه در سر دارد، به اتهام دخالت در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، تحریم های شدیدی علیه روسیه وضع کرد و ۳۵ دیپلمات روس را اخراج و دو مرکز روسی را پلمب کرد. این گونه اوباما مسیر حرکت ترامپ به سمت روسیه را مین گذاری کرد. ترامپ که هنوز مراسم تحلیف را به جای نیاورده بود، به شدت از این اقدام اوباما انتقاد کرد. 

وی که به نوعی در پیروزی انتخاباتی اش وامدار پوتین است، پس از به قدرت رسیدن با پرونده روسیه گیت مواجه شد و عملا نتوانست به رغبت خود برای نزدیکی به مسکو جامه عمل بپوشاند. غیر از این پرونده و مین گذاری های سیاسی اوباما، خود ساختار سیاسی آمریکا مانع جدی فراروی دونالد ترامپ برای نزدیک شدن به تزار روسیه است. همین ساختار سیاسی ترامپ را مجبور کرد که او نیز قانون تحریم های کنگره علیه روسیه در اوت ۲۰۱۷ را امضا کند. در حالی که پای قانون را امضا می کرد، از آن انتقاد و کنگره را مسئول بدتر شدن روابط با روسیه معرفی کرد.  پس از آن ترامپ در جریان مسمومیت اسکریپال، جاسوس سابق روسیه و دخترش در انگلیس و در همراهی با لندن و گویا تحت فشار همان ساختار سیاسی روسیه ستیز در آمریکا، ۶۰ دیپلمات روس را اخراج و کنسولگری مسکو در سیاتل را نیز بست. 

اکنون گویا ترامپ شرایط را برای تحقق وعده انتخاباتی اش در مورد بهبود روابط با روسیه تاحدودی مساعد می بیند. جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا را که در گذشته از مخالفان این روند بود، هفته گذشته راهی مسکو کرد تا با مقامات روس درباره آینده روابط و بررسی دیداری احتمالی میان پوتین و ترامپ دیدار و گفتگو کند. اکنون پوتین نیز بیش از هر زمانی خواهان بهتر شدن روابط با غرب به ویژه آمریکا و رفع تحریم ها علیه کشورش است تا بتواند او نیز وعده انتخاباتی مبنی بر ارتقای وضعیت معیشتی روس ها و بهبود اقتصاد روسیه را عملی کند. در نهم ژوئن، رئیس جمهوری روسیه با ستایش از ترامپ گله مندانه گفت که وعده او برای رفع تنش ها و بهبود در روابط با روسیه بر زمین مانده و عملی نشده است. امروز پوتین بیش از هر کسی چشم انتظار عینیت یافتن این وعده است.

در سایه این مسائل اکنون دو طرف توافق کرده اند تا در شانزدهم ژوئیه در پایتخت فنلاند با هم دیدار کنند. موضوعات زیادی برای همکاری میان دولت ترامپ و روسیه وجود دارد. ترامپ امیدوار است در دو مساله مهم نظر پوتین را جلب کند. یکی همکاری علیه ایران چه در بعد منطقه ای به ویژه در سوریه، چه در مساله همراهی با تحریم های آتی، دومی در قضیه معامله قرن است که به حمایت روسیه نیاز دارد. 

همچنین ترامپ که اروپا را دربحث برجام همراه خود نمی بیند، می خواهد با نزدیکی و لو صوری به روسیه به نوعی زهر چشمی هم از اروپایی ها بگیرد. دولت ترامپ به این منظور چراغ سبزهایی به پوتین نشان داده است؛ هم در مساله ماندن بشار اسد رئیس جمهور سوریه در قدرت و هم در تحولات اخیر جنوب سوریه. سیاست آمریکا در قبال سوریه در این روزها بیشتر تابع سیاست تل آویو و تفاهماتی است که میان اسرائیلی ها و روس ها شکل گرفته است. هر اندازه سیاست خاورمیانه ای روسیه به تل آویو نزد یک تر می شود، به همان اندازه نیز لابی اسرائیلی در آمریکا برای اقناع ساختار سیاسی این کشور برای بهبود روابط با مسکو تلاش می کند و پوتین هم این معادله را خوب درک کرده است. با این حال، هنوز سخن گفتن از بهبودی جدی روابط آمریکا و روسیه زود است و دیدار آتی ترامپ و پوتین احتمالا تنش ها میان دو کشور را کم رنگ کند، اما به آنها پایان نمی دهد. این مساله یک باره اتفاق نخواهد افتاد، بلکه اگر موانع فراروی ترامپ هم برداشته شود، باز سیری تدریجی را طی خواهد کرد.