دستورالعمل ترامپ برای هرج و مرج در خاورمیانه

دیپلماسی ایرانی: تصمیم رئیس جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، مبنی بر خروج از توافق هسته ای ایران و تغییر رویکرد به سمت اعمال مجدد تحریم ها و مقابله با ایران، آینده خاورمیانه را بیش از پیش متزلزل خواهد کرد. از زمان اعلام این تصمیم، اوضاع، دلگرم کننده به نظر نمی رسد.
ایران هیچ نقض تعهدی نداشته است که بتوان آن را بهانه تصمیم ترامپ دانست. این تصمیم، بازگشتی به سیاست نه چندان موفق و قدیمی آمریکا، مقابله با ایران، است. تنها تفاوتی که این بار دارد این است که دولت ترامپ مصمم است که تا سرحد جنگ ، و یا حتی فراتر، پیش برود تا به هر قیمتی شده به خواسته اش برسد.
اگر دولت، حالا که از توافق خارج شده است، طرحی برای تحت نظارت گرفتن برنامه هسته ای ایران داشته باشد، احتمالا آن را مثل یک راز نگه داشته است. با توجه به لفاظی های دولت، به نظر می رسد گزینه حمله هوایی به تاسیسات هسته ای ایران، روی میز است. اما حملات هوایی فقط برنامه هسته ای را به تاخیر می اندازد و آن را متوقف نمی کند. آیا پس از آن، ترامپ جنگ زمینی گسترده ای را علیه ایران برای سرنگونی رژیم آغاز خواهد کرد؟ همه به خوبی می دانیم که این استراتژی، آخرین باری که به کار گرفته شد، چه نتیجه ای به همراه داشت.
هدف برجام، که ایران، آمریکا، بریتانیا، فرانسه، روسیه، چین و آلمان و اتحادیه اروپا آن را منعقد کردند، فقط جلوگیری از رقابت تسلیحات اتمی و یا درگیری نظامی نبود بلکه قرار بود، برجام، اولین قدم به سمت ایجاد یک نظم منطقه ای جدید و پایدار، با حضور ایران، باشد.
نظم قدیمی، در زمان جنگ جهانی اول و توسط توافق سایکس-پیکو (موافقت نامه آسیای صغیر) بین انگلیس و فرانسه، شکل گرفته بود. بر اساس این توافق، مرز های بین المللی، که اکنون در منطقه وجود دارند، شکل گرفت. حالا پس از گذشت یک قرن، مشخص است که آن نظم قدیمی منسوخ شده است، چون دیگر نمی تواند ثبات را در منطقه ایجاد کند.
در عوض، کشورهای اصلی در منطقه- اسرائیل، ایران، عربستان و ترکیه- همه برای نفوذ در جنگ سوریه با هم رقابت می کنند و به طور کلی، به سوی یک درگیری ناامیدکننده برای تسلط بر کل منطقه، پیش می روند. زیرا هیچ کدام از این کشورها به تنهایی آنقدر قدرت ندارد که دیگران را از سر راهش بردارد که نتیجه آن، سال ها جنگ خواهد بود.
حمله آمریکا به عراق و اشغال آن در سال 2003، عامل بی ثباتی در منطقه بود. با سرنگونی رژیم صدام، ناگهان این فرصت برای ایران به وجود آمد تا سعی کند بر منطقه مسلط شود. ابتدا نیز از کشور های همسایه که اکثرا شیعه هستند شروع کرد. پس از اشتباهات غرب در سوریه، ایران توانست حضوری بدون محدودیت، حتی تا مدیترانه، برای خود ایجاد کند.
همین دلیل، زمینه را برای مذاکره بر سر برجام، آماده کرد. قرار بود توافق، ایران را وارد نظم بین المللی کند و به واسطه آن، نقش مهم تری را در منطقه بازی کند. اما تصمیم ترامپ، این امکان را از بین برد و نقش ایران در آینده منطقه را، با ابهام روبرو کرد. اگرچه، به هر طریق، ایران بخشی جدایی ناپذیر از خاورمیانه باقی خواهد ماند. ایران تمدنی باستانی است که نمی توان به راحتی آن را کنار گذاشت یا نادیده گرفت مگر اینکه کسی به دنبال هرج و مرج بیشتری باشد.
با از دست دادن امکان تاثیرگذاری بر ایران از طریق اقدامات اقتصادی و دیپلماتیک، تنها گزینه جایگزین دولت ترامپ اکنون، تغییر رژیم است. جنگ طلبان کاخ سفید از جمله، جان بولتون، مشاور امنیت ملی، به نظر می رسد از سرنگونی رژیم در عراق، هیچ درسی نگرفته اند.
در حال حاضر اروپا باید دیگران را مجبور به برخورد منطقی کند و تمام تمرکزش بر ایده نظم مجدد صلح آمیز در خاورمیانه باشد – بدون توجه به اینکه این کار چقدر می تواند دشوار باشد. اروپایی ها به خوبی از عواقب نزاع بی پایان بر سر برتری حکومتی، خبر دارند. تاسیس اتحادیه اروپا، واکنشی بود به یک قرن جنگ و ترور که داشت اروپا را از درون نابود می کرد. درس عبرتی که می توان از آن دوران گرفت روشن است: تنها با مصالحه و همکاری، می توان نظم منطقه ای صلح آمیز را تضمین کرد. شیوه ترامپ – برتری جویی- به معنای هرج و مرج است.

منبع : پراجکت سیندیکت / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی/ ۳۳

انتشار اولیه: چهارشنبه 16 خرداد 1397 / انتشار مجدد: شنبه 2 تیر 1397