وضع تحریم‌های اروپایی برای حفظ ترامپ در برجام منطقی نیست

عبدالرحمن فتح الهی – سه کشور اروپای عضو 1+5 اکنون در فکر دور تازه ای از تحریم های غیربرجامی هستند که توان موشکی و نقش ایران در منطقه را نشانه رفته است. بسیاری بر این باورند که پیشنهاد تحریم های اروپایی جدید، پس از هفته ها گفت وگو میان وزارت امور خارجه آمریکا و قدرت های اروپایی و در قالب تلاش طرف اروپایی برای تعدیل مواضع کاخ سفید و متعاقبش عدم خروج از برجام آن هم پس از وعده 120 روزه ترامپ ارائه شده است. از این رو جمعه هفته گذشته پس از برگزاری نشست کمیسیون مشترک برجام در وین، برایان هوک، فرستاده آمریکا به این نشست از مذاکره با سه قدرت اروپایی حاضر در توافق هسته ای ایران، در مورد وعده 120 روزه ترامپ برای اصلاح معایب برجام و نیز به موازاتش پیشنهاد ارائه بسته تحریمی اروپایی ها علیه ایران ابراز رضایت کرده بود. به نظر می رسد که این بسته تحریمی از جانب تروئیکای قدرت در قاره سبز پیشنهاد می کند که تحریم هایی جدید بر فهرست تحریم های اروپایی موجود در ارتباط با سوریه وضع شود که شامل ممنوعیت سفر و مسدود کردن دارایی ها برای افراد حقیقی و میز منع معامله و تأمین مالی برای شرکت های خصوصی و عمومی است. در ادامه این بسته در انتقاد از برنامه موشکی ایران لحن تندی را پیش گرفته که قبل تر هم در ادبیات اروپایی ها در این خصوص دیده شده بود. حال شرایط دیپلماسی برجامی و غیر برجامی کشور در روزهای پایانی سال نقطه حساسی را تجربه می کند که آوردگاه سختی را برای سال پیش فراهم آورده است. از همین رو دیپلماسی ایرانی بررسی رفتار و منطق پشت بسته تحریمی و نیز تاثیرات آن بر شرایط دیپلماتیک ایران با سه کشور اروپایی را در گفت وگو با علی نجفی خوشرودی، نماینده مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی پی گرفته است که در ادامه می خوانید:

سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه وانگلستان در سایه پیشنهاد بسته تحریمی خود خاطر نشان کرده اند که تحریم های پیشنهادی آنها علیه ایران موجه بوده، چرا که تهران در قابل تعهدات برجام اقدامات بیشتری برای توقف برنامه موشکی و فعالیت های بی ثبات کننده اش انجام نداده است، مضافا این که این تروئیکای اروپایی منطق دیپلماتیک این بسته را تعدیل مواضع کاخ سفید و عدم خروج آمریکا ار برجام عنوان کرده اند. تا چه اندازه این منطق می تواند رفتارهای اروپا را در قبال ایران توجیه کند؟

شرایط و منطق این تحریم ها نمی تواند از جانب هیچ کشوری درک شود، چرا که اساسا توان دفاعی و موشکی کشور و نیز سیاست های منطقه ای ایران کوچک ترین ارتباطی با برجام ندارد. در هیچ بند و جمله ای از توافق اشاره ای به سایر فعالیت های غیر هسته ای نشده است. همان طور که همه می دانند برجام توافقی هسته ای میان ایران با 1+5 است که از مجرای شورای امنیت سازمان ملل با قطعنامه 2231 به تضمین و تعهد همه طرف ها رسیده، لذا انجام کلیه تعهدات آن برای همه کشورهای جهان و به خصوص کشورهای نام برده در توافق لازم الاجراء است. حال این که اروپایی ها ادعا دارند برای تعدیل مواضع واشنگتن و یا ترامپ بخواهند فشاری را از مجرای غیر برجامی بر ایران برای تعهد همه به برجام داشته باشند، منطقی غیر قابل دفاع است. چرا که اساسا منطقی نیست تهران هزینه پایبندی آمریکا به برجام را بدهد. از آن سو خود ترامپ هم به خوبی آگاه است که هزینه لغو و یا خروج از برجام برای وجهه آمریکا بسیار سنگین و گران خواهد بود. شما شاهدید که ترامپ به سادگی تمامی تعهدات و قراردادهای جهانی را لغو کرده و از بسیاری از پیمان های جهانی به راحتی خارج شده، اما پس از گذشت بیش از 14 ماه تا کنون ترامپ جرات خروج از برجام را نداشته است. از این رو کاخ سفید تلاش دارد که با به حاشیه بردن برجام و مطرح کردن بهانه های دیگری مانند برنامه توان دفاعی کشور یا سیاست های منطقه ای تهران بتواند ائتلافی را علیه کشور سامان دهد. از سوی دیگر واشنگتن به دنبال بی خاصیت کردن برجام و نیز از میان بردن انتفاع اقتصادی آن برای ایران است. از این رو رفتار اروپا به هیچ وجه قابل دفاع نیست و باید رفتار مستقل دیپلماتیک خود را داشته باشند.

اما این پیشنهاد اروپا برای تعدیل مواضع ترامپ عملی خواهد بود؟

من بعید می دانم. آمریکا در دشمنی با ملت ایران شهره است. لذا حتی اگر تحریم های اروپا علیه برنامه موشکی و سیاست های منطقه ای کشور ما وضع شود، باز هم آمریکا به دنبال بهانه های جدید علیه کشور خواهد بود. اروپا هم باید بداند که دشمنی آمریکا با ایران با چند تحریم تمام نخواهد شد و تعدیلی در مواضع کاخ سفید در خصوص توافق هسته ای نخواهد داشت. اگر هم داشته باشد موقتی است و بعد از مدتی دشمنی با ایران در بهانه های دیگر پی گرفته می شود. لذا منطق اروپایی ها در کمک به حفظ برجام از طریق تحریم علیه ایران کارگر نخواهد بود.  

اما نقش تل آویو و ریاض را در کنار واشنگتن برای ارائه بسته تحریمی اروپا چگونه می بینید، به خصوص که بعد از دست خالی باز گشتن ژان ایو لوردیان؛ وزیر امور خارجه فرانسه از ایران انگیزه اروپا برای وضع تحریم غیربرجامی شکل گرفته و تنها نیاز به یک بهانه مانند سفر لودریان داشت؛ آیا رفتار دیپلماتیک تهران هم قابل دفاع است؟

در خصوص نقش ریاض و تل آویو چند هفته پیش شاهد سفر بن سلمان به اروپا و مواضع ایران هراسی او در این قاره بودیم. یقینا این مسائل هم در ارائه بسته تحریم های اروپا ضد ایران بی تاثیر نیست. رژیم صهیونیستی هم هم در خود آمریکا و هم از مجرای فشار بر اروپا در راستای سیاست های ریاض ایران هراسی و نقش تهران در خاورمیانه را به شدت برجسته کرد. یقینا عربستان و صهیونیست ها هم در فشار به آمریکا و هم در فشار به اروپایی ها برنامه جامع و مفصلی داشته و دارند. اما در خصوص نکته شما دال بر رفتار دیپلمتیک تهران در خصوص انگیزه دادن به اروپایی ها باید گفت که سیاست خارجی کشور در واقع مجموعه ای پیچیده و به هم پیوسته است که بر اساس منافع، امنیت و مصالح خود عمل می کند. لذا نمی توان برای هیچ کشوری دستور دیپلماتیک و رفتار مشخصی در سیاست خارجی آن کشور صادر کرد. ایران هم در کمال حفظ عزت خود بر اساس آن چه منفعت، سربلندی و امنیت کشور را تضمین کند عمل خواهد کرد. سیاست های منطقه ای جمهوری اسلامی ایران از روز نخست تا به اکنون کمک به کشورهای منطقه و حفظ صلح ثبات در خاورمیانه بوده است. به ویژه طی سال های اخیر ایران نقش بسیار برجسته ای را در مبارزه با تروریسم داشته به گونه ای که تهران پرچمدار مبارزه با تروریسم در منطقه است. پس سفر لودریان با دستور کار مشخص برای ایران معنایی ندارد. ایران کشوری نیست که بخواهد با فشار کشور یا کشورهایی عمل کند. تمامی این رفتارهای اخیر در راستای همان رقابت های منطقه ای عربستان و اسرائیل با ایران صورت گرفته است. ریاض و تل آویو همواره سعی در محدود کردن سیاست های ایران داشته است، حال به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم؛ اما ایران در مقابل بر اساس منافع خود و بدون پذیرفتن کوچک ترین شرط و فشاری عمل می کند. البته پیشتر هم گفتم سیاست و دیپلماسی ما ناظر بر گسترش صلح و امنیت و توسعه روابط با همه کشورهای منطقه و جهان است.

اما تحولات دیپلماتیک در روزهای پایانی سال چه اقتضائاتی را برای سیاست خارجی کشور در سال آتی خواهد داشت؟

یقینا سال آتی سالی پر چالش برای کشور در حوزه سیاست خارجی و دیپلماسی خواهد بود. البته این چالش ها و مشکلات مساله تازه ای در سیاست خارجی کشور نیست. از همان روزهای اول پیرزوی انقلاب اسلامی تا به امروز سیاست خارجی جمهوری اسلامی با مشکلات و چالش های متعددی روبه رو بوده است. چه در دوران جنگ تحمیلی و چه در دوران تحریم های بسیار سخت و ظالمانه جامعه جهانی علیه ایران؛ گاهی این چالش ها به گونه ای بوده است که به طور همزمان دامن سیاست خارجی جمهوری اسلامی را گرفته بود. امروز هم ایران به نقطه ای از پختگی در دیپلماسی رسیده که یقینا خود را برای هر برنامه و سناریویی در سال آتی آماده کرده است. لذا برای هر چالشی در سال پیش رو برنامه و راهکاری در نظر گرفته شده است. یقینا باید هموشمندی سیاست خارجی و تحرک دیپلماتیک در وزارت امورخارجه در سال آتی بسیار افزایش یابد تا بتواند در مقابل هر نقشه جامعه جهانی برای ایران بتوان رفتار و عکس العمل درست و مناسب را پیش گرفت. از سوی دیگر پشتوانه مردمی نظام هم بهترین محکم ترین دلگرمی برای مسئولین در این خصوص خواهد بود. البته در آن سو نمی توان چالش های سیاسی، امنیتی و به خصوص اقتصادی را برای سال آینده نادیده گرفت و باید برای هر کدام راهکار جداگانه ای در پیش گرفت که تاثیرات سوء آن به حداقل کاهش یابد. در خصوص برجام و واکنش آمریکا و ترامپ و نیز رفتار اروپایی ها ما به کرات ثابت کرده ایم که به تعهدات خود پایبند بوده و هستیم. گزارش های مکرر آژانس بین المللی انرژی اتمی گواه این صداقت ایران است. آن چه امروز شاهدیم یقینا بدعهدی طرف های دیگر است. سیاست خارجی کشور هم همواره ثابت کرده که اهل گفت وگو و تعامل البته بر اساس حفظ عزت کشور است. لذا دیپلماسی مذاکره با هر طرفی را برای رسیدن به شرایط مطلوب خواهد داشت.

به حساسیت های چالش اقتصادی در سال آتی اشاره کردید؛ تدابیر لازم سیاست خارجی و دیپلماسی کشور به ویژه نقش کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی برای تعدیل شرایط سوء اقتصادی کشور در سال آتی چیست؟

ببینید بعد از روی کار آمدن مجدد دکتر ظریف به عنوان وزیر امور خارجه ایشان اولویت دیپلماسی اقتصادی را در صدر برنامه ها و فعالیت های سیاست خارجی دولت دوازدهم قرار دادند. مجلس شورای اسلامی و به خصوص کمیسیون امنیت ملی در راستای همان نقش نظارتی خود جلسات متعددی را هم در این خصوص با وزارت امور خارجه داشته است که یقینا این جلسات در سال آتی به مراتب بیشتر هم خواهد شد. لذا کمیسیون امنیت ملی در قالب نظارت سعی در پیش برد سیاست های اقتصادی دولت دوازدهم به ویژه در باره دیپلمسی اقتصادی برای سال آینده خواهد داشت. در طول سال 96 جلسات ما با دستگاه سیاست خارجی پیگیری همین برنامه دیپلماسی اقتصادی و کمک به وزارت امور خارجه در انجام وظایف محوله برای پیش برد اهداف اقتصادی بود. نهایتا هم در ساختار جدید وزارت امور خارجه این مساله به صورت جد در دستور کار قرار گرفت و معاونت اقتصادی را شکل داد. البته بخشی از این تغییرات در ساختار امور خارجه هم ناشی از تاکید مجلس شورای اسلامی و به خصوص کمیسیون امنیت ملی در راستای نقش و جایگاه دیپلماسی در به اقتصاد بود؛ هر چند در ماه های اخیر این ساختار جدید روی کار آمد اما ان شاءالله در سال جدید شاهد ثمرات ساختار جدید خواهیم بود. در این راستا هم کمیسیون امنیت ملی مجلس هم از هیچ کمکی به دستگاه سیاست خارجی دریغ نخواهد کرد. مضافا این که مساله توسعه روابط تجاری با همسایگان منطقه ای برای سال آتی به جد در دستور کار دیپلماسی و سیاست خارجی است. یقینا این همسایگان حوزه بلافصل امنیت و اقتصاد ایران را در دیپلماسی کشور شکل داده اند. مساله دیگر استفاده از سرمایه و موقعیت ایرانیان خارج از کشور است. به خصوص کشورهای اقتصادی و نوظهور در آسیای شرقی وجنوب شرقی است. افزون بر این موارد هم برنامه سیاست خارجی برای توسعه همکاری با سازمان های تجاری بین الملی در سال آتی است که در مجموع می تواند افق روشنی را برای دیپلماسی اقتصادی برای کشور داشته باشد. به هر حال اقتصاد مقاومتی درون زا است و برون نگر، یقینا در این راستا ظرفیت های بین الملی در سال پیش رو در نظر گرفته خواهد شد. مجلس نیز در این راستا و کمک به بهبود وضعیت اقتصادی قوانین لازمه را برای همراهی با دولت خواهد داشت.

انتشار اولیه: دوشنبه 28 اسفند 1396 / انتشار مجدد: پنج شنبه 9 فروردین 1397