میراث احمدی نژاد برای روحانی

جواد صالحی اصفهانی

دیپلماسی ایرانی: مانند بسیاری از روسای جمهور پیشین ایران، حسن روحانی نیز دوره دوم یاست جمهوری بدی داشته است. تنها شش ماه پس از انتخاب مجدد در انتخابات، معترضان در خیابان ها شعارهای تندی علیه او سر دادند. پس از آن افت شدید ارزش ریال، 10٪ در دو هفته، که دستاوردهای اقتصادی نخستین دوره خود را، کاهش نرخ سود بانکی و کاهش تورم، تهدید می کند. این مشکلات در عصر روحانی، که وعده های انتخاباتی او احیای اقتصاد بوده، بسیار مخاطره انگیز است.

هر آنچه و یا هر کسی که اعتراضات را آغاز کرد، نارضایتی گسترده اقتصادی علت آن بود. هرچند نسبت به 5 سال گذشته، امروز اقتصاد ایران بهتر شده است. روحانی باید تعجب کند که چرا اعتراضات در حال حاضر پس از دو سال رشد اقتصادی رخ می دهد، و در زمانی که تحریم ها و رکود اقتصادی در حال کم شدن است.

بعد از اجرای توافق هسته ای در سال 2016، ایران رشد اقتصادی سریع را تجربه کرد. تولید ناخالص داخلی در سال 2016، 11 درصد افزایش یافت و انتظار می رود که با رشد 6 درصدی در سال جاری رشد کند. بر اساس آمار و بررسی های انجام شده از مرکز آمار ایران، درآمد سرانه واقعی در سال 2016 به میزان 6.2 درصد افزایش یافت. هر چند این رقم در شهرها نابرابر است، 9.6 درصد در تهران، 5.9 درصد در سایر مناطق شهری و 3.4 درصد در مناطق روستایی.

این واقعیت را باید اضافه کرد که که در رکود اقتصادی، تهران کمتر از سایر شهرها تاثیر پذیرفت و شاید به این دلیل اعتراضات در تهران بسیار کمرنگ بود. همان طور که گفته شد، در سال 2016، مزایای افزایش درآمدهای نفتی (و بازگشت دارایی های مسدود شده به اقتصاد) از تهران آغاز شد. ممکن است یک یا دو سال طول بکشد تا مزایا به شهرهای کوچک و مناطق روستایی برسد.

حمایت مردم از روحانی بیشتر در شهرهای بزرگ متمرکز شده است و سهم آرا در این مناطق بین انتخابات سال های 2013 تا 2017 افزایش می یابد. در ثروتمندترین بخش پایتخت، شمیرانات، از 49 درصد به 79 درصد افزایش یافته است.

افزایش فقر یکی از مشکلاتی است که رییس جمهور روحانی مقصر آن است. پس از سال 2010، و قانون اصلاح یارانه نقدی احمدی نژاد، پول بین همه ی شهروندان ایرانی تقسیم شد و فقر کاهش یافت. آرامش در بدترین سالهای تحریم برقرار بود. روحانی حتی قبل از رییس جمهوری اش، به شدت از این برنامه انتقاد کرد و در سال اول کار خود، قیمت انرژی را بدون اضافه کردن یارانه نقدی،  افزایش داد. در نتیجه در این دوره فقر افزایش یافت. سپس، در ماه دسامبر بودجه پیشنهادی خود برای سال 2018 را اعلام کرد. او قصد دارد یارانه نقدی را به طور کامل از بین ببرد و آنها را با برنامه های رفاهی جایگزین کند. همچنین قیمت بنزین را 50 درصد افزایش دهد.

کشورهای کمی هستند که می توانند افزایش قیمت سوخت را بدون وجود اعترضات مردمی ببینند. در پاسخ به ناآرامی ها، مجلس ایران اعلام کرده است که قیمت بنزین تغییر نخواد کرد.

در زمان رییس جمهوری احمدی نژاد، مردم افزایش در آمد و کمی اشتغال زایی به خاطر درآمد نفتی زیاد، تجربه کردند. برعکس، بهبود اقتصادی روحانی باعث شد به طور غیر مستقیم، در هر سال  به طور متوسط 700،000 شغل جدید به وجود آید. هرچند به خاطر رشد سریع کارجویان که مدرک دانشگاهی دارند، نرخ بیکاری کاهش نیافته است.

رشد بی رویه دانشگاه ها در دوره احمدی نژاد باعث شد میلیون ها دانشجو از بازار کار وخیم فرار کنند و دولت روحانی اکنون با این فارغ التحصیلان مواجه شده است. با توجه به سرشماری ملی جمعیت 2016، 42 درصد فارغ التحصیلان دانشگاه (36 درصد برای مردان و 50 درصد برای زنان) بیکار هستند.

در انتها، هیچ کدام از نارضایتی ها بیشتر از ورشکستگی بانکها معترضان را به خیابانها نکشاند. در دوران رونق نفتی، موسسات مالی رسمی و غیر رسمی، سپرده گذاران را با نرخ بهره نجومی جذب کردند. زمانی که تحریم ها تاثیر خود را گذاشت و این حباب از بین رفت، بیشتر این موسسات ورشکست شدند و نتوانستند سود سپرده گذاران را بازپرداخت کنند. اما همچنان برای ادامه ی فعالیت خود، مجبور به جذب سرمایه و ادامه ی پرداخت سود بانکی بالا شدند. روندی که سرمایه را از سرمایه گذارانی که می توانستند ایجاد شغل کنند، دور کرد.

منبع : لوبلاگ / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33