امانوئل مکرون خون تازه ای به دیپلماسی فرانسه داده است

نویسنده: نیفین مسعد

دیپلماسی ایرانی: سیاست خارجی ایمانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه عموما متفاوت از سیاست خارجه گذشته فرانسه است، او سیاستمداری فعال و مبتکر است. وی اخیرا به آفریقا رفت و تلاش کرد تا چارچوب جدیدی برای روابط فرانسه با آفریقایی ها ایجاد کند. بر این اساس مجموعه ای از تهدیدهای مشترک (مثل تروریسم و مهاجرت های غیرسازمان یافته و تجارت انسان و مواد مخدر) برای هر دو طرف وجود دارد که می تواند همکاری های دو جانبه میان آنها را عمیق کند. در حالی که تاریخ استعماری فرانسه بر کشورهای آفریقایی سدی روانی برای ایجاد تحول اساسی برای شراکت فرانسوی – آفریقایی محسوب می شود با این وجود مکرون ابایی ندارد که از این تاریخ خشن عذرخواهی کند. می توانیم تاثیر این کار را بر ملت های آفریقایی تصور کنیم از جمله ملت از الجزایر که همواره از فرانسه خواستار عذرخواهی بابت جنایت های 132 ساله اسعتمارش شده اند و فرانسه همچنان سرباز می زند. مکرون قبل از این که رئیس جمهور شود در گفت وگو با مجله «لوبوان» اقرار کرد که کشورش در الجزایر شکنجه می کرده و در گفت وگو با شبکه الجزایر در ژوئیه 2017 بعد از ورودش به کاخ الیزه حتی استعمار الجزایر توسط فرانسه را «جنایت علیه بشریت» توصیف کرد که عذرخواهی از مردم الجزایر را لازم می کند.

طبیعتا این عذرخواهی فرانسه از دریچه منافع این کشور است، مکرون می توانست با قدرت از تشکیل نیروی مشترک آفریقایی برای حفظ امنیت در سواحل آفریقا با استناد به روابط قوی اش با کشورهای منطقه دفاع کند بدون این که عذرخواهی کند. در حالی که چنین کاری منافاتی هم با اصول اخلاقی فرانسه (یعنی آزادی و برادری و برابری) مطابق با منافع سیاسی و اقتصادی هم نداشت. این وضعیتی است که هر کشوری می تواند در آن آسوده باشد چرا که مجبور نیست میان منافع و اصول یکی را انتخاب کند، اما این کار را نکرد برای این که برقراری چنین وضعیتی همیشگی نیست، در چنین حالتی همیشه انتخاب مبتنی بر منافع است.

وقتی که مکرون به قدرت رسید، خاورمیانه در مراحل آخر خود از عملیات تغییر کشورها بود که بیش از شش سال به طول انجامید، در چنین زمان سختی همه طرف ها و کشورهای فعال بین المللی به دنبال احیای مواضعی هستند که به سود منافعشان در سایه نقشه سیاسی – و چه بسا جغرافیای جدید منطقه ای – باشد که فرانسه هم از این بابت مستثنا نیست.

به هیچ وجه تصادفی نیست که کمتر از دو ماه بعد از این که مکرون قدرت را به دست گرفت طرحی برای حل قضیه لیبی ارائه داد و میزبان فائز السراج و خیلفه حفتر با هدف رسیدن به توافقی بر اساس اصول اساسی پایبندی به راه حل سیاسی درگیری ها شد. مکرون این کار را کرد با این امید بود که بتواند برای حل رکود حاکم بر وضعیت لیبی کمک کند، اما به نتیجه تلاش هایش اطمینان نداشت – خیلی ساده – برای این که هم سراج و هم حفتر بر همه عناصر صحنه سیاسی لیبی تحکم نمی کنند، نمایندگان اخوان المسلمین در «حزب عدالت و سازندگی» جمع شده اند، آنها از طرح فرانسه به شدت انتقاد کردند و آن را مغایر با نقش سازمان ملل دانستند. همچنین ایتالیا، کشور صاحب نفوذ نظامی و سیاسی در لیبی از دخالت فرانسه در پرونده این کشور خرسند نیست، و نگرانی خود را در این رابطه بیان کرده است. این در حالی است که مکرون دخالت نظامی در لیبی در سال 2011 را از جانب فرانسه اشتباه دانست و گفت اگر توطئه های خارجی نبود حکومت قذافی سقوط نمی کرد. مکرون به نتیجه این تلاش هایش مطمئن نیست اما این باعث نمی شود که از تلاش هایش در برابر وسوسه های نفتی و فشار بر تروریسم و مهاجرت دست بکشد.

از لیبی تا خلیج فارس و از آن جا تا سوریه و لبنان و اخیرا ایران، مکرون سیاست چند وجهی ای را دنبال می کند. بعد اول این است که او به دنبال جلب اعتماد در مناطقی است که جایگاه های سنتی نفوذ فرانسه نبوده اند. از این دریچه فرانسه با قدرت وارد خط بحران قطر شد. هم زمان نفوذ خود را در جایگاه های سنتی خود تقویت کرد، کما این که برای بازگشت سعدی حریری به لبنان میانجی گری کرد سپس به تلاش ها برای آرام کردن فضای میان روسای سه گانه لبنان ادامه داد. بعد دوم به ایجاد موازنه میان منافع مختلف فرانسه باز می گردد، به این ترتیب فرانسه با قدرت از توافق هسته ای با ایران در برابر تهدیدهای امریکا دفاع می کند، به پشتوانه آن اتحادیه اروپا نیز به دفاع از توافق هسته ای با ایران برخواسته است، اما از سوی دیگر به جبهه ایالات متحده علیه قضیه برنامه موشکی ایران پیوسته و خواستار مذاکره بر سر آن شده است. اما بعد سوم، حفظ دولت ملی با وجود چالش های درگیری های عربی است. وقتی که مکرون می گوید جایگزینی برای بشار اسد وجود ندارد همه انتقاداتی که علیه او از جانب روشنفکران داخلی فرانسه بیان می شود را تحمل می کند.

بار دیگر دیپلماسی فرانسه با وجود مشکلات بسیار فعال شده است، شاید نتواند در برابر برنامه موشکی ایران کاری از پیش ببرد و در جایگاهی نباشد که بخواهد کاری برای آن بکند اما دیپلماسی مکرون خون تازه ای به سیاست خارجی فرانسه داده است.  

فرانسه کشور مهمی نیز برای مصر است و قضایای بسیاری وجود دارد که دو کشور می توانند با یکدیگر در خصوص آنها همکاری کنند، شاید بارزترین آنها قضیه لیبی و لبنان باشد. اگر فرانسه بخواهد با قدرت به منطقه بازگردد بازگشتش می تواند موازنه ها و جهت بندی های تازه ای نیز به دنبال داشته باشد.

منبع: الاهرام / ترجمه: سید علی موسوی خلخالی

انتشار اولیه: دوشنبه 27 آذر 1396 / انتشار مجدد: دوشنبه 11 دی 1396