دلایل ناموجه ترامپ برای لغو برجام

مارک فیتزپاتریک

دیپلماسی ایرانی: دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، دلیل قانع کننده ای برای اشارات گسترده خود مبنی بر عدم تایید ایران در روز 15 اکتبر، موعد بعدی مقرر شده برای تایید پایبندی ایران به قرارداد هسته ای که دو سال پیش امضا شد، ندارد. شرایط نسبت به دوبار گذشته که دولت ترامپ، پایبندی ایران به برجام را تایید کرد تغییری نکرده است.

این قانون که ملزم می دارد هر 90 روز یک بار، تایید دوباره صورت بگیرد، چهار شرط معین کرده است. سه معیار از این چهار معیار، عینی است ولی یک معیار آن، بر اساس حکم ذهنی دولت آمریکا مبنی بر این اصل است که تعلیق تحریم ها به موجب توافقنامه "حائز اهمیت بسیار برای منافع امنیت ملی ایالات متحده است." شرط آخر، یک شرط استاندارد در متون قانونی است و برای مواقع ضروری مانند حمله تروریستی ایران به ایالات متحده، پیش بینی شده است. امروز چنین شرایطی وجود ندارد.

کاملا روشن است که حفظ برجام در راستای منافع ملی ایالات متحده است. حفظ برجام علاوه بر محدود کردن توانایی ایران برای ساختن سلاح اتمی، اعتبار دیپلماتیک آمریکا را نیز بالا می برد. همچنین چشم انداز عقد قراردادهای جدید در خصوص برنامه موشکی ایران را نیز باز می کند. در مقابل، لغو برجام این سوال را برای کره شمالی و دیگر کشورهای جهان مطرح می سازد که آمریکا تمایلی به پایبند بودن به تعهدات و قراردادهای خود دارد؟

سه معیار دیگر برای صدور تاییدیه برای ایران شامل موارد زیر است:

(الف) ایران به طور شفاف، قابل اعتماد و به طور کامل این توافقنامه را اجرا کند، از جمله تمام موافقت نامه های فنی یا اضافی؛

(ب) ایران توافقنامه را فسخ نکرده و اگر چنین کاری کرده باشد، مورد فسخ شده را جبران کرده باشد.

 (ج) ایران اقداماتی از جمله فعالیت های مخفی، که می تواند به طور قابل توجهی باعث پیشرفت برنامه تسلیحات هسته ای آن شود، انجام نداده باشد.

تا آنجا که می توان بر اساس اظهارات مقامات دولتی که شواهد را مورد بررسی قرار داده اند، قضاوت کرد، هر سه شرط برآورده شده اند. آژانس بین المللی انرژی اتمی از ژانویه 2017 تا کنون، چهار بار و اخیرا در تاریخ 31 اوت گزارش داد که ایران به تعهدات هسته ای خود پایبند بوده است. بنابراین دو شرط اول برآورده شده است. دبیر کل سازمان ملل متحد در تاریخ 20 ژوئن گزارش داد که هیچ اطلاعاتی مبنی بر نقض قطعنامه 2231 و انتقالات هسته ای به ایران وجود ندارد. بنابراین شرط سوم نیز محقق شده است. به گفته فدریکا موگرینی، رئیس سیاست خارجه اتحادیه اروپا، در جلسه طرفین امضای برجام در در روز 20 سپتامبر در نیویورک، به این نتیجه رسیده شد که تمامی طرفین تا کنون به برجام پایبند بوده اند و مورد نقضی وجود نداشته است. 

موسسه علوم و امنیت بین المللی مستقر در واشنگتن، اوائل سال جاری ادعا کرد که تعداد سانتریفیوژهای پیشرفته ایران از مقدار مورد توافق، تجاوز کرده است. طرح غنی سازی و تحقیق و توسعه که به عنوان بخشی از برجام به توافق رسیده، تعداد این سانتریفیوژها را حدود 10 عدد معین کرده است. البته ایران عقیده دارد "حدود 10 عدد" یعنی تا 15 عدد مجاز است و برخی از طرفین نیز آن را پذیرفته اند. البته ایران تاکنون از بیش از 13 سانتریفیوژ استفاده نکرده است.

اکنون، اکثر طرفین برجام معتقدند این تعداد از 11 نباید تجاوز کند و ایران نیز تعداد سانتریفیوژهای خود را به این حد رسانده است، البته اصرار دارد باید تعداد حد مجاز بالاتر به توافق برسد. موسسه علوم و امنیت بین المللی در بیانیه روز15 ژوئن خود اعلام کرد: "احتمالا ایران به این امر پایبند بوده است."

با این وجود موسسه علوم و امنیت بین المللی همچنان ادعا می کند که ایران این قرارداد را "نقض" کرده است. اما ایران تاکنون به جز دو مورد نگهداری آب سنگین کمی بیشتر از مقدار مجاز در سال 2016، تاکنون موردی را نقض نکرده است. مورد "نقض" خواندن موارد تواقنامه که بر سر آن اختلاف است، باعث انحراف اذهان عمومی شده و تصمیم رئیس جمهور را تا حدی عادی سازی می کند.

دولت ترامپ نیز اذعان می دارد که ایران از لحاظ فنی به برجام پایبند بوده اما ادعا می کند "روح برجام" را نقض کرده است. این امر یک مفهوم بسیار مبهم است و هر یک از طرفین، تعریف خاصی از روح قرارداد دارند. بنابراین این امر نمی تواند دلیل موجهی برای عدم تایید پایبندی ایران باشد.

منبع : لوبلاگ /ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33

انتشار اولیه: چهارشنبه 12 مهر 1396 / انتشار مجدد: چهارشنبه 26 مهر 1396