مساله بقاء، هویت و ژئوپولیتیک ایران

علیرضا اکبری، معاون اسبق وزیر دفاع و دانش آموخه صلح و امنیت سازی

دیپلماسی ایرانی: در جریان تحولات سریع، پرچالش و دامنه دار جهانی، و به خصوص شرایط بغرنج منطقه پیرامون ایران، مساله "آینده ایران  و هویت و ژئوپولیتیک منطقه و ایران"، از همه موضوعات مهمتر است، زیرا بقاء ایران را شامل می شود. موضوع مهمی که "مساله چالش بقاء" را بسیار حساس کرده، هدف قرار دادن نقاط قوت ما است:

روحیه تاریخ گرا

اتکا به گذشته 

ماهیت فرهنگی

هویت ملی و 

ژئوپولیتیک ما (ایران خود یک قاره است )

برنامه "خاورمیانه جدید"، که هدف محوری آن، شخم زدن منطقه و تحول ریشه ای در مزیت های ژئوپولیتیک منطقه و به خصوص "ما" است، اگرچه توسط نومحافظه کاران آمریکا کلید خورده است، اما سهمی برای دیگر قدرت های رقیب آمریکا، در آن لحاظ شده است. مخالفت روسیه و چین - و تا حدودی اروپا - با بنیان گذاری "خاورمیانه جدید“ قابل مذاکره و معامله است. زمانی که ژئوپولیتیک منطقه تغییر کند، و زمانی که مزیت های ژئوپولیتیک ایران دستخوش تغییر شود، آن گاه دنیا با پدیده های بدیع و ناشناخته ای در منطقه ما مواجه خواهد شد. مقدمات این تغییر ژئوپولیتیک تا حدودی مهیا شده و طرح در حال پیشروی است.

ایالات متحده، بیش از دو دهه، بلکه نزدیک به سه دهه است که پای این ایده، صبوری کرده و گام به گام در حال پیشروی است. آنچه به "ما" مربوط می شود، تخطئه هویت ملی و هویت فرهنگی ما است.  مشاهدات "سیکوئنسیک" و پیوسته و دامنه دار از اوضاع و احوال "هویتی - فرهنگی" ما، نشانه های خوبی را ارائه نمی دهد.

برای آماده کردن یک ملت برای پذیرفتن سرنوشت تیره خود  کافی است که هویت و فرهنگ و اخلاق آن ملت را دست خوش تغییر ژنتیک کرد. رواج مفاهیمی همچون "ژن برتر“ آن هم در تأیید و حمایت از نابرابری طبقاتی و ناکامی اکثریت قاطبه جامعه در مواهب اجتماعی و مادی آن هم توسط نسل سوم - چهارم انقلاب، خود نشانه ای جدی در "دستکاری ژنتیک هویت و فرهنگ" جامعه است.

پرده دیگر، آنچه از نابسامانی ها و ناهنجاری های فرهنگی-اجتماعی-اخلاقی- و امنیتی (فردی و گروهی) در جامعه سراغ می رود و در ذهن فرهیخته جامعه نیز به آن پرداخته می شود، خود نشانه دیگری از فروکاستی هویتی و فرهنگی یا آسیب های محیط ملی ما است. نمونه دیگر، تمایز و تفاوت اساسی میان فهرست "مسایل حیاتی ملت“ با "مسایل حیاتی حاکمیت" است. این آخری، خود اندیکس بسیار مهمی در شاخص های "گپ درون ملی" است. اضافه شود، فهرست تهدیدهای هفت گانه ما، شامل:

- تهدیدهای زیست محیطی و اقلیمی

- تهدیدهای اجتماعی، حاشیه و متن، و نابرابری 

- تهدیدهای اقتصادی درون زا و برون زا

- تهدیدهای امنیتی ناشی از سه تهدید بالادستی

- تهدیدهای فرهنگی، هویتی و تهدیدهای نرم افزاری 

- تهدیدهای محیط سیاسی و امنیتی منطقه و فرامنطقه ای

و در نهایت تهدیدهای محتمل نظامی 

که این فهرست خود شرح مبسوط می طلبد، و سازوکار رشد و توسعه این تهدیدها، در نهایت "هویت، ژئوپولیتیک و بقاء" ایران را هدف قرار داده است.

بنابراین همه این نشانه ها، به افراد "مثبت نگر و امیدوار" نیز می گوید: "هشدار، مساله بقاء از ناحیه هویت و ژئوپولیتیک" بسیار جدی است. اگر این مساله آن گونه که هست، جدی تلقی نشود و راهکارهای ضروری بلندمدت تا فوری، برای کنترل و مهار و مدیریت آن لحاظ نشود، آن گاه، دور از انتظار نیست که نزدیک به دو دهه آینده، "مساله ایران"، مساله غریبی باشد. به نظر می رسد که چاره کار، اولاً به رسمیت شناختن شرایط بغرنج یاده شده است و سپس، انطباق سریع، دقیق و کامل سیاست های ملی، در محیط داخلی و خارجی کشور با مقتضیات مهار و مدیریت فهرست بحرانی فوق.

گام نخست، وفاق و وحدت ملی و رسیدن به یک فهرست واحد از "مسایل و رویکردهای" سیاست داخلی و خارجی کشور است. بازیابی هویتی و اصلاح و تربیت فرهنگی، و اهتمام ملی به "هویت ملی و مقتضیات آن" از مقدمات ضروری برنامه مهار تهدیدها محسوب می شود. همه آحاد ملت، در این مهم مسئولیم، اما آنان که به کانون های قدرت نزدیکترند، مسئولترند.