جانشینی قدرت، آغاز دوره‌ای تازه در تاریخ آفریقا

دیپلماسی ایرانی: با وجود حرکت آنگولا از کشوری که در دوران جنگ سرد همراه شوروی سابق بود به سمت کشوری که با میلیاردرهای نفتی ثروتمندش شناخته می شود، تنها یک اصل ثابت باقی مانده است: رئیس جمهور ژوزه ادورادو دوس سانتوس 74ساله که از سال 1979 بر این کشور حکمرانی می کند.

آنگولا روز چهارشنبه، اولین انتخابات ریاست جمهوری خود در تاریخ 38 ساله اخیر این کشور را برگزار کرد که دوس سانتوس در این انتخابات جزء کاندیداها نبود. یک لحظه مهم در تاریخ قاره ای که هفت نفر از 10رهبر طولانی مدت جهان، در کشورهای مختلف این قاره حضور دارند. اعلام نتایج زودتر از انتظارات انجام شد اما تقریبا همه از نتایج مطمئن بودند. حزب دوس سانتوس یعنی حزب جنبش مردم برای آزادی آنگولا(MPLA)  با کاندیدای جدید خود یعنی ژائو مانوئل گونسالو لوورنسو 62 ساله و وزیردفاع سابق به پیروزی رسید. فرزندان دوس سانتوس در پست های کلیدی باقی ماندند. دختر او رئیس شرکت نفت دولتی است و پسرش مدیرت صندوق دارایی ملی که حدود 5 میلیارد دلار در آن ذخیره است را برعهده دارد.

اما حتی اگر نفوذ سیاسی دوس سانتوس ادامه پیدا کند، همین قصد او برای ترک ریاست جمهوری می تواند پایانی بر دوره ای از تاریخ باشد که در آن جانشینی قدرت در کشورهای آفریقایی معنایی نداشت. در شرق آنگولا، زیمبابوه ریاست جمهوری رابرت موگابه 92 ساله را می بیند که 30 سال است قدرت را به دست دارد. در شمال، گینه استوایی دیده می شود. تئودور اوبیانگ 75 ساله، 38 سال است که سمت ریاست جمهوری را در اختیار دارد. در کامرون پائول بیا روزهای 84 سالگی را سپری می کند و 35 سال است که ریاست دولت را برعهده دارد. اوگاندا سی ویکمین سال رهبری یوری موسونی 73 ساله را به خود می بیند. در هریک از این کشورها، بحث درباره جانشینی قدرت مورد توجه قرار گرفته است. در زیمبابوه جنجالی در قدرت ایجاد شد که نام همسر 52 ساله موگابه در مرکز آن بود. تحلیلگران نگران سناریوی سیاسی هرج و مرج بعد از مرگ بیا در کامرون هستند.

دوس سانتوس اخیرا در سفر به اسپانیا برای درمان وضعیت پزشکی نامطلوبش اقدام کرد. زمانی که در سال جاری او اعلام کرد به زودی بازنشسته خواهد شد شایعات زیادی در مورد جانشینی او ایجاد شد. به نظر می رسید که دختر او، ایزابل دوس سانتوس به عنوان ثروتمندترین زن آفریقا جای او را خواهد گرفت. اما در نهایت حزب MPLA که سعی داشت گزاره های اصلاح طلبی خود را نیز به رخ بکشد به لورنسو رسید. حتی زمانی که شایعات و انتقادهای سازمان نظارتی درباره اتهام فساد عظیم او در درآمدهای نفتی هم به ایجاد شد، این گزینه کنار گذاشته نشد. بخش بزرگی از مردم آنگولا بدون مراقبت های بهداشتی اولیه و حتی الکتریسیته زندگی می کنند. در سال 2015، نیکی میناژ، رپر معروف آمریکایی با دریافت دستمزدی هنگفت برای اجرای کنسرت برای ثروتمندان آنگولا به این کشور رفت درحالی که حدود نیمی از مردم این کشور با درآمد کمتر از 2 دلار در روز زندگی می کنند.

روز چهارشنبه، لورنسو در برابر ایسیا ساماکووا 71ساله، نامزد اتحاد ملی برای آزادی آنگولا (UNITA) قرار گرفت. این حزب 27 سال است که در برابر MPLA می جنگد. رهبر مخالفان اعتبار این انتخابات را زیر سوال برد. ناظرین انتخاباتی از اتحادیه اروپا نیز در همه نقاط دسترسی کامل به صندوق های رای را نداشتند. بسیاری از تحلیلگران معتقدند که کوتاه آمدن دوس سانتوس از جنگ قدرت و شکل گرفتن حزب حول محور لورنسو می تواند از آشفتگی های طولانی مدت در آینده این کشور جلوگیری کند. سورن کریک جنسن، تحلیلیگر مسائل آفریقا در انستیتو سیاست لندن معتقد است: «انتقال قدرت صلح آمیز از سوی دوس سانتوس می تواند از ایجاد خلاء قدرت جلوگیری کند و این مساله ریسک درگیری های سیاسی را از بین می برد.» اگرچه دوس سانتوس همچنان تاثیرگذار خواهد بود و حضور او می تواند باعث شود که آنگولا مسیر عبور از یک کشور مارکسیستی به یک کشور سرمایه داری را طی کند. ژوزه ولوسو، پرفسور دانشگاه مستقل آنگولا دراین رابطه می گوید: «خروج این چنینی دوس سانتوس به معنای واقعیت هایی جدید برای آنگولاست.»

دوس سانتوس فرزند یک آجرپز است که در محله زاغه نشین لوندا در نزدیکی های پایتخت زندگی می کرد. در زمان کودکی او، آنگولا جزء مستعمرات پرتغال بود. او در رشته مهندسی نفت از آذربایجان مدرک دانشگاهی دریافت کرد و پس از اعلام استقلال کشور در سال 1975 و اعلام همراهی با اتحاد جماهیر شوروی او وزیر امور خارجه کشور شد.

زمانی که در سال 1979 او رئیس جمهور کشور شد، آنگولا متحد آفریقایی شوروی بود. مسکو از MPLA در جنگ داخلی در برابر جنگجویان مورد حمایت ایالات متحده، پشتیبانی کرد. عکس هایی در اوایل دهه 1980 نشان می دهد که دوس سانتوس با مقامات آلمان شرقی در کنار دروازه براندنبورگ ایستاده است. او در کنگره حزب کمونیست در مسکو شرکت کرد و در هاوانا با مقامات کوبا دیدار کرد. اولین ازدواج او هم با زنی روسی بود.

او در سال 1991 با بریدن از مارکسیسم به سمت ایجاد روابط دیپلماتیک با ایالات متحده حرکت کرد. پس از پایان جنگ در سال 2002، تولید نفت در این کشور افزایش یافت و نخبگان ثروتمند آنگولایی در فقیرترین کشور جهان با بدترین شاخص های سلامت ظهور کردند. اقتصاد این کشور در سال های اخیر با کاهش قیمت نفت بدتر شدن خدمات دولتی را مشاهده کرده است. تب زرد سال گذشته در این کشور شیوع پیدا کرد و به علت سیستم نادرست جمع آوری زباله، بیماری های اپیدمی حاصل از پشه ها در این کشور افزایش پیدا کرده است.

لورنسو در مصاحبه با واشنگتن پست درباره تفاوت های دولت او با دولت دوس سانتوس گفت: «ما قصد داریم همه تلاش خود برای شفاف کردن مدیریت کشور را به کار ببریم. ما درحال مبارزه با فساد هستیم.» هفته گذشته دوس سانتوس در سخنرانی کوتاهی اعلام کرد که حزب او حتی پس از از افتادن شخص خودش باید یک میراث پایدار باشد. او گفته بود: «هیچ شکی ندارم که MPLA در این انتخابات پیروز خواهد شد.»   

منبع: واشنگتن پست/ مترجم: روزبه آرش

انتشار اولیه: شنبه 4 شهریور 1396 / انتشار مجدد: چهارشنبه 22 شهریور 1396