جهان در تسخیر شبح تروریسم است

نویسنده: آرمان سلیمی، پژوهشگر مسائل خاورمیانه

دیپلماسی ایرانی: در ماه های اخیر هر اندازه به پایان حیات دولت اسلامی (داعش) نزدیک می شویم، به همان اندازه شاهد فراگیر شدن عملیات انتحاری و تروریسم در عرصه گیتی هستیم. اکنون دیگر می توان با قاطعیت اظهار کرد تروریسم هیچ حد و مرزی را به رسمیت نمی شناسد و بیش از هر زمان دیگری حیات بشری را تهدید می کند. اکنون بر خلاف سابق، تروریسم و افراط گرایی تنها مختص خاورمیانه نیست و این پدیده در قلب اروپا و آمریکای توسعه یافته نیز شهروندان هراس عملیات شوم آنها را در وجود خود احساس می کنند.

اکنون دیگر نمادهای تروریسم فقط در مرکز تجارت جهانی در نیویوریک خلاصه نمی شوند، بلکه پاریس، بروکسل، لندن، مادرید، منچستر و اکنون نیز تهران قربانیان این پدیده نامیمون هستند. اگر در سال های گذشته پایتخت های امن کشورهای اروپایی و تهران در قلب خاورمیانه مصون از حملات تروریستی نگریسته می شدند؛ حال «شبح تروریسم» بر قلب و جان مردمانی که با این نوع حوادث آشنا نبودند سنگینی می کند.

پارادوکس پایان داعش و آغاز حیات تروریسم

در دو هفته گذشته و در شرایطی که به نظر می رسید داعش آخرین نفس های خود را در قامت دولت خودخوانده اسلامی می کشد، زنجیره ای از عملیات انتحاری در نقاط مختلف جهان اتفاق افتاد. منچستر، کابل، لندن و در نهایت دیروز چهارشنبه (17 اردیبهشت) تهران شهرهایی بودند که قربانی افراط گرایان شدند و اندوهی بزرگ را در قلب انسان های آزاده، فرا از نژاد و مذهب بر جای گذاشت. اکنون به نظر می رسد دیگر زمان آن به پایان رسیده که وقوع حوادث تروریستی در پایتخت های خاورمیانه ای همچون بغداد، دمشق، آنکارا، کابل، استانبول، بیروت و. . . را خاص جهان متوحش و غیر غربی قلمداد کرد یا آن را همچون قاعده ای فراگیر وروزمره برای جوامع مسلمان بازنمایی کرد که شاید در گوشه ای از اخبار روزنامه ها و رسانه ها به آن پرداخته شود.

تاریخ این موضوع را به یاد می آورد در همان دورانی که اروپاییان در سوگ جان باختن شهروندان خود بودند در بغداد، قندهار، اسلام آباد و دمشق صدها انسان در کمال بی توجهی رسانه ای و سیاسی جان می باختند؛ اما اکنون دیگر پدیده تروریسم از استثناء بودن برای جوامع غربی بیرون آمده و در صورت تداوم وضعیت موجود در آینده ای نزدیک می تواند به قاعده ای روزمره در حیات شهروندان کشورهای غربی نیز تبدیل شود. در حقیقت، داعش در قامت دولت به پایان کار خود نزدیک می شود و تروریست ها دیگر در قامت نظام خلافت نمی توانند به حیات خود ادامه دهند. لذا انتخاب نوعی جدید از فعالیت برای آنها به ضرورتی حیاتی تبدیل شده است.

بر اساس همین ضرورت داعش روش جدید و نوعی جدید از تروریسم را پیگیری می کند که دو ویژگی بارز دارد: یکی این که دیگر تکرار عملیات انتحاری در کشورها و مناطق همیشه در دسترس همانند عراق، افغانستان و پاکستان نمی تواند زمینه ای برای جلب توجهات و تداوم حیات عملی و فکری آنان باشد. آنها (داعش) برای تداوم حیات خود نیازمند ارائه خشونت در عریان ترین و شدیدترین شکل آن هستند و ارائه خشونت در بغداد یا حتی قاهره نمی تواند این خواست آنها را محقق کند. در نتیجه باید تروریسم و خشونت را در مناطقی ارائه کرد که تا کنون از قواعد بازی رادیکال ها خارج بوده اند. روش دوم نوین داعش این است که روش های قدیمی انجام عملیات تروریستی را دگرگون کنند و با بهر ه گیری از اقدامات ساده ای همانند زیر گرفتن شهروندان با ماشین و حتی بهره گیری از سلاح سرد همچون چاقو به دو هدف اصلی خود یعنی ترویج خشونت و ایجاد رعب و وحشت دست پیدا کنند. بر همین اساس به نظر می رسد اگر چه به پایان داعش نزدیک می شویم، اما داعش در قالبی نوین و گسترده تر در حال ظهور است که پیام اصلی آن فراگیر شدن شبح تروریسم بر کل گیتی است.

حادثه تروریستی تهران؛ عریان شدن شبح تروریسم بر جهان

«شبح تروریسم» به واسطه عدم وحدت نظام جهانی در برابر این پدیده در حال تسخیر نقاط مختلف جهان است. بدون تردید کسی وقوع عملیات تروریستی در کنسرت باتاکلان در پاریس، ایستگاه مترو مسکو و بروکسل یا حمله مهاجمان با ماشین به مردم حاضر در عابرهای پیاده شهر منچستر را پیش بینی نمی کرد. در همین راستا، به ذهن کسی خطور نمی کرد که تهران و ایران به عنوان «جزیره امن» در قلب منطقه ناآرام خاورمیانه مورد آماج حملات مهاجمان قرار گیرد.

با تمام این اوصاف، دیروز تهران با حمله تروریست ها غرق در بهت و حیرت شد. حمله همزمان مهاجمان به مجلس شورای اسلامی و حرم امام خمینی حادثه ای دردناک و شوم بود که جهان را اندوهگین کرد. در همان ابتدای عملیات، تشکیلات داعش در لیبی با انتشار بیانیه ای مسئولیت حوادث تهران را بر عهده گرفت. در این حادثه ناگوار بر اساس گزارش های منتشر شده (تا کنون) 17 نفر جان باخته و بیش از 52 نفر زخمی شده اند. وقوع این حادثه توسط داعش نشان داد اکنون جهان در برابر یک دشمن مشترک قرار دارد که هدف اصلی آن ایجاد فضای ناامنی بر مناطق مستثنا از پدیده تروریسم است.

اگر در گذشته غربی ها در برابر وقوع حوادثی همانند کشتارهای دسته جمعی، بهره گیری از سلاح های شیمایی در کشتار شهروندان غیرمسلح، بریدن سرها و تجاوز به زنان محصور در دست تروریست ها بی تفاوت بودند و با سیاست های دوگانه خود در مبارزه با تروریسم، زمینه بقا و توقیت آن را فراهم می کردند، اقدامات اخیر تروریست ها نشان می دهد که دیگر «شبح تروریسم» بخشی از زندگی روزمره مردمان خارومیانه نیست، بلکه در مرزهای اروپا و آمریکا نیز از حالت استثنا در حال تبدیل شدن به قاعده و امری معمول است. از این رو ضروری است که اجماعی جهانی برای حراست از صلح و حفظ جهان از پدیده خشونت و ترور، با همکاری همگانی کشورها و نهادهای بین المللی شکل گیرد. حادثه تروریستی تهران نشان داد که رادیکالیسم برای تداوم حیات خود راهبرد نفوذ در جهان امن و پایتخت های مصون از تروریسم را در پیش گرفته است. عدم هم گرایی و بازی ها دوگانه با این پدیده نه تنها در راستای منافع یک طرف نیست، بلکه تداوم فعالیت عملی و فکری گروه های تروریستی با شارژ مالی و نظامی برخی از کشورها، تهدیدی جمعی برای همگان است. در واقع، در شرایط اضطراری جدید دیگر کشورهای غربی و به ویژه آمریکا نمی توانند هم سیاست ترویج بی ثباتی در خاورمیانه را در پیش گیرند و هم امنیت داخلی خود را تضمین شده تلقی کنند.