شرایط سوریه توافق هسته‌ای ایران را تهدید می‌کند

نویسندگان: رضا مرعشی، تیلور کولیس

دیپلماسی ایرانی: بیست و چهار ساعت پس از شلیک موشک به سوی سوریه، تصمیم دونالد ترامپ برای تشدید بمباران در خاورمیانه بیش از آنکه با بحث های عمومی مواجه شود اسیر هیاهو شده است. فارغ از آنکه این حملات همین یک بار بوده، یا آغاز تلاشی جدی برای تغییر رژیم سوریه، و یا چیزی میان این دو، سابقه بیش از 25 سال بمباران منطقه توسط ایالات متحده از یک حقیقت تلخ سخن می گوید: هر کنشی، واکنشی به همراه دارد. یکی از عرصه هایی که محتمل است بازتاب این اقدام احساس شود سیاست در حال ظهور ترامپ در قبال ایران است. سه مورد خاص را باید برجسته کرد:

اول، ترامپ مکررا تاکید کرده است که شکست داعش و القاعده میسر نیست مگر اینکه نوعی همکاری پایدار میان ایران و ایالات متحده شکل گیرد. یافتن راه حل درگیری ها نیازمند توافق دو کشور برای همکاری و برخورداری از ظرفیت برای حل و فصل نزاع است و ایران یکی از معدود کشورها در خاورمیانه است که تعهدی همیشگی برای شکست سازمان های تروریستی از خود نشان داده است. تجربه های ایالات متحده در افغانستان و عراق می بایست در خصوص سوریه راهگشا باشد. هر قدر اقدامات نظامی ایالات متحده با عدم هماهنگی و تخاصم بیشتر همراه شود، ایران علاقه کمتری برای همکاری و پایان دادن به نزاع پیدا می کند – و منافع آمریکا صدمه بیشتری می بیند. ترامپ و ایران به همدیگر نیاز دارند، اما هیچ یک از اقداماتشان تا امروز بازتابنده این واقعیت نبوده است.

دوم، شدت گیری اقدامات نظامی ایالات متحده در سوریه، ریسک رودررویی مستقیم نظامی با ایران را افزایش می دهد. از همه فجیع تر اظهارات جیمز وولسی، رئیس سابق سی آی ای است که در سی ان ان حاضر شد تا بگوید بکارگیری سلاح شیمیایی از سوی سوریه "فرصتی به ایالات متحده داده است تا از نیروی نظامی علیه برنامه هسته ای ایران استفاده کند." برای برخی از تندروهای مخالف ایران، هر التهابی که در خاورمیانه رخ دهد بهانه ای برای بمباران تمام عیار تهران است. اما حتی اگر ترامپ آهنگ مواجهه مستقیم با ایران هم نداشته باشد، هدف قرار دادن نیروهای حکومت سوریه ممکن است باعث تلفات نیروهای ایرانی شود که در میدان نبرد حضور دارند. اگر چه افرادی در واشینگتن از چنین رخدادی استقبال کرده اند اما می بایست عواقب احتمالی را آن سوی کفه ترازو قرار داد: اقدامات تلافی جویانه ایران علیه نیروهای ایالات متحده از طریق متحدانش در سوریه و عراق، زنجیره ای از واکنش ها پدید می آورد که نتیجه کاملا محتمل آن افزایش درگیری هاست که تراژدی انسانی را گسترش می دهد و به جنگ گسترده تری در منطقه منجر می شود.

سوم، شدت گیری و طولانی شدن جنگ داخلی در سوریه همچنین مخاطرات قابل توجهی برای ثبات توافق هسته ای ایران خواهد داشت. برنامه جامع اقدام مشترک قدرتمندترین معاهده هسته ای است که تاکنون بر سر آن مذاکره شده، اما بعید است در صورت وقوع درگیری نظامی میان ایالات متحده و ایران دوام بیاورد.

ادامه جنگ سوریه همچنین به شیوه های ناملموس تر دیگری نیز قادر است بر پایداری توافق هسته ای تاثیر منفی بگذارد. در حال حاضر کنگره در حال بررسی طرح تحریم های گسترده ای علیه حکومت سوریه است، طرحی که حکم به تحریم طرف هایی می دهد که از این حکومت پشتیبانی می کنند.

با توجه به نقطه نظرهای مطرح شده از سوی کاخ سفید پس از حمله به سوریه که تاکید داشت "ایران و شبه نظامیان شیعه متحد با آن مسئول کشتار صدها هزار سوری هستند"، ایران یکی از اهداف مسلم این تحریم هاست. اگر تحریم ها بر طرف های ایرانی که تحت برجام از لیست تحریم ها خارج شده اند دوباره اعمال شود و یا به هر طریق بازگشت ایران به اقتصاد جهانی را مختل کند، ترامپ تعهدات آمریکا بر اساس برجام را نقض می کند و کل قرارداد را نادیده می گیرد.

خاورمیانه بدون توافق هسته ای با ایران ما را به سال 2013 باز می گرداند، زمانی که ایالات متحده در آستانه جنگی بزرگ با ایران قرار گرفته بود، کشوری با وسعت چهار برابر عراق.

ممکن است این حرف تیم ترامپ که می گوید بمباران سوریه تک حمله بوده و در حال حاضر برنامه ای برای گسترش حملات ندارند حقیقت داشته باشد. اما تجربه باراک اوباما (لیبی)، جورج دبلیو بوش (عراق، افغانستان)، بیل کلینتون (عراق)، جورج هربرت بوش (عراق)، و دونالد ریگان (لبنان) به ترامپ می گوید اوضاع در خاورمیانه همیشه طبق برنامه پیش نمی رود. کاخ سفید شاید به دنبال آغاز جنگ دیگری نباشد اما بمباران روز جمعه مواضع حکومت سوریه قطعا بیش از آنکه ترامپ قصدش را داشت خطر گسترش درگیری ها را بالا برده است.

منبع : لوبلاگ/ ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 33

انتشار اولیه: سه شنبه 22 فروردین 1396 / انتشار مجدد: چهارشنبه 6 اردیبهشت 1396