محدودیت دیپلماسی ورزشی در روابط ایران و آمریکا

نویسنده: نادر انتصار

دیپلماسی ایرانی: روابط ایران و آمریکا از سال 1979 دوره ای طولانی از دشمنی و خصومت را تجربه کرده و تنها لحظات زودگذری از آرامش در میان این تنش ها وجود داشته است. در دوران ریاست جمهوری ترامپ، ایالات متحده به گفتار و رفتاری ضد ایرانی رسیده است که به باور برخی از تحلیلگران می تواند به یک رویارویی نظامی میان دو کشور منجر شود. با وجود تنش میان ایران و آمریکا و فقدان روابط دیپلماتیک رسمی بین دو کشور، انواع مختلفی از تعاملات میان مردم این دو کشور و مبادلات اندک فرهنگی بین دو طرف دیده می شود. رویدادهای ورزشی نقشی اصلی در بهبود دیپلماسی عمومی میان ایران و آمریکا بازی می کنند.

در سال های 1990، محمد خاتمی رئیس جمهور اصلاح طلب ایران برای شکستن «دیوار بی اعتمادی» میان ایران و ایالات متحده از طریق ورزش و اشکال دیگر دیپلماسی شهروندی، شناخته شد. در فوریه 1998، تیم ملی کشتی آمریکا با دعوت نامه رسمی فدراسیون کشتی ایران برای شرکت در مسابقات مهم جام تختی وارد ایران شد. محبوبیت کشتی در ایران به مانند محبوبیت فوتبال در ایالات متحده است. اگرچه این رویداد پوشش خبری اندکی در رسانه های آمریکایی، حداقل در بخش ورزشی، داشت اما رویدادی مهم در ایران به حساب می آمد که عده زیادی را در مجموعه ورزشی آزادی جمع کرد. مردمی که تیم کشتی آمریکا را به اندازه تیم کشور خود تشویق می کردند. پرچم امریکا در استادیوم آزادی دیده شد همان طور که زیک جونز، ستاره تیم ملی کشتی آمریکا پرچم ایران را تکان داد. پس از مسابقه، کشتی گیران ایرانی و آمریکایی یکدیگر را در آغوش گرفتند تا با نشان دادن روحیه ورزشکاری، چیزی را به نمایش بگذارند که سیاستمدارانشان از تقلید آن ناتوان بودند. آنها همچنین مدلی سازنده ارائه دادند که چگونه ورزش می تواند بر دیوار بی اعتمادی مصنوعی ساخته شده در برابر رهبران کشورها، غلبه کند.

فرصت بزرگ بعدی برای نشان دادن دیپلماسی ورزشی بین ایران و آمریکا در ژوئن 1998 به وجود آمد. زمانی که تیم های فوتبال ایالات متحده و ایران در جام جهانی فرانسه هم گروه شدند. اهمیت این بازی در پیروزی 2-1 ایران نبود، بلکه در رفاقت و روحیه ای بود که بازیکنان هر دو طرف در زمین مسابقه به نمایش گذاشتند. رسانه های جریان اصلی در ایالات متحده این بار این رویداد را به خوبی پوشش دادند. این مسابقه به نمادی در برابر کلیشه های سیاسی تبدیل شد که سال ها درباره ایران وجود داشت.

این رویدادها و دیپلماسی ورزشی علاوه بر کشتی و فوتبال، در ورزش های کمتر محبوب دیگر نیز پیگیری شدند. به عنوان مثال پس از قرار گرفتن ایران در رده چهل و نهم رده بندی جهانی تنیس در سال 2008 تیم ایران با پیشنهادی از فدراسیون ایالات متحده برای برگزاری دوره های آموزشی مشترک در لاس وگاس مواجه شد. اواخر همان سال، تیم ایران برای بازی در تورنمنت لاس وگاس به آمریکا دعوت شد.

دیپلماسی عمومی در دوران اوباما

در دوران اوباما، روابط بین مردم دو کشور تقویت شد و دیپلماسی ورزشی به خصوص در کشتی، نقشی محوری داشت. آن چه کشتی را به مساله ای تاثیرگذار در دیپلماسی عمومی تبدیل می کند، حضور این ورزش در سطحی گسترده در میان عموم مردم ایران است. برخلاف هنر، بخش دانشگاهی و تبادلات فرهنگی مشابه، کشتی در میان محافظه کاران و لیبرال های ایران محبوب است. همچنین لحظه ای نادر از همکاری میان دشمنان یعنی ایران، ایالات متحده و روسیه در کشتی دیده می شود. زمانی که این سه کشور برای موفقیت در برابر کمیته بین المللی المپیک با یکدیگر متحد شدند تا از خروج قریب الوقوع این ورزش از رقابت های المپیک جلوگیری کنند. در یک سری مسابقات پرسروصدا با لقب «هیاهو بر روی ریل» این سه کشور مسابقات زیبایی در ایستگاه بزرگ مرکزی نیویورک در سال 2013 به نمایش گذاشتند. این صحنه ها بود که کمیته بین المللی المپیک را به باقی نگه داشتن این ورزش باستانی در تقویم المپیک مجاب کرد.

یک سال بعد ایران میزبان جام جهانی کشتی فرنگی شد که فرصت دیگری برای ایجاد روابط حسنه میان ایران و آمریکا فراهم آورد. در میان تعجب ایرانیان، سرپرست تیم ایالات متحده، کریستینا کلی بود. برخی این دلهره را داشتند که حضور یک زن در میان جمعیت تماشاگران مرد در ورزشی منحصرا مردانه، مشکلاتی به وجود آورد. اما او با تشویق شدید حاضران مواجه شد. اگرچه ایالات متحده این رقابت ها را با نهم شدن در بین 10 تیم به پایان رساند اما ورزشکاران این کشور به اندازه ایرانی ها تشویق شدند. پس از بازی ها تیم کشتی ایالات متحده به توری در بازار تهران دعوت شد و تاجران فرش با اصرار به هر کشتی گیر آمریکایی، فرشی به رایگان هدیه دادند.

در سال 2014 نیز تیم ملی والیبال مردان ایران برای شرکت در بازی های جهانی به ایالات متحده رفت و در برابر تیم ملی این کشور قرار گرفت. تلویزیون ایران این مسابقه را پخش کرد در حالی که تخمین زده می شد 50میلیون ایرانی این دیدار را تماشا می کردند.

دستور اجرایی ترامپ

دیپلماسی ورزشی ایران و آمریکا ممکن است قربانی سیاست تندروانه ترامپ نسبت به ایران شود. فرمان اجرایی ترامپ برای ممنوعیت سفر موقت ایرانی ها به امریکا در حال حاضر تاثیری مخرب بر مسابقات قهرمانی جهان که سال جاری در کرمانشاه برگزار می شود، گذاشته است. تصمیم ترامپ تاثیری فوری بر تیم های ورزشی ایران گذاشت و تیم تیراندازی با کمان ایران از رقابت های وگاس که بزرگترین و معتبرترین مسابقات تیراندازی با کمان جهان بود، بازماند.

بخشی به دلیل فرمان اجرایی ترامپ و تا حدودی به دلیل لغو شدن ویزای تیم تیروکمان ایران، وزارت امور خارجه ایران در تاریخ 4 فوریه 2017 اعلام کرد که به تیم کشتی امریکا برای سفر به ایران و شرکت در رقابت های جام جهانی ویزا نخواهد داد. با وجود سیاست های ترامپ، تیم کشتی آمریکا تمایل زیادی برای سفر به ایران دارد و رسول خادم، کشتی گیر مشهور و دارنده مدال طلای المپیک و رئیس فدراسیون کشتی ایران، طی نامه ای به وزیر ورزش و جوانان، خواست که این مشکل حل شود. او در این نامه استدلال کرد که با حل مشکل ویزای آمریکایی ها، ایران می تواند دیپلماسی ورزشی خود را در صحنه جهانی تقویت کند. در روز 5 فوریه، وزارت امور خارجه ایران در اطلاعیه ای کوتاه اعلام کرد با توجه به تصمیم یک قاضی فدرال آمریکا در رد دستور اجرایی ترامپ و بر اساس درخواست های فدراسیون کشتی ایران، ویزای کشتی گیران آمریکایی را صادر خواهد کرد.

اگرچه دیپلماسی ورزشی این پتانسیل را دارد که روابط بین ایران و ایالات متحده را بهبود ببخشد، اما محدودیت های مجزایی برای تکیه بر دیپلماسی عمومی وجود دارد که دیوار خصمانه بی اعتمادی میان واشنگتن و تهران را تقویت می کند. «دیپلماسی پینگ پنگ» بین ایالات متحده و چین در سال 1971، ممکن است مثال خوبی در مورد روابط ایران و آمریکا نباشد. اگرچه دیپلماسی ورزشی ابزاری در ایجاد روابط حسنه بین پکن و واشنگتن بود، اما در محیطی سیاسی به دست آمد که هر دو طرف مایل به برقراری نهایی روابط دیپلماتیک بودند. اما هیچ نشانه ای بین تهران و واشنگتن برای علاقمندی در ایجاد روابط دیپلماتیک عادی دیده نمی شود. در واقع در دوران ترامپ، درک متواضعانه ای که بین واشنگتن و تهران در چند سال گذشته ایجاد شده بود، به احتمال فراوان ناپدید خواهد شد.

منبع: لوب لاگ/ مترجم: روزبه آرش