آیا امریکای جدید رو در روی ایران خواهد ایستاد؟

نویسنده: ولیامز مک لین

دیپلماسی ایرانی: کشورهای عربی حوزه خلیج فارس هر چند می دانند که مواضع و توییت های تندوتیز ترامپ به افزایش تنش ها درخاورمیانه منجر خواهد شد اما باز هم از ورود وی به کاخ سفید بسیار خوشحال و خرسند هستند چرا که می دانند وی یکی از مخالفان و منتقدان سرسخت ایران است. درحالی که بسیاری از کشورها در سراسر جهان با نگرانی سخنرانی مراسم تحلیف ترامپ را دنبال می کردند، مقامات کشورهای عربی حوزه خلیج فارس خوش بینانه به این اظهارات گوش می دادند.

عربستان سعودی خود یکی از کشورهایی است که از پایان دوران اوباما احساس آرامش می کند؛ دورانی که در آن مقامات ریاض احساس می کردند که اتحاد آنها با واشنگتن در برابر مذاکرات هسته ای ایران در سال 2015 از اهمیت بسیار کمتری برخوردار است.

رونالد ریگانی دیگر

زمانی که اوباما اصرار کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس برای ارائه کمک های بیشتر به شورشیان سوری را رد کرد، تنش های بسیاری بر سوریه حکم فرما بود اما به لطف حمایت های ایران و روسیه از حکومت بشار اسد، وی در قدرت باقی ماند.

«عبدالرحمان راشد»، مفسر قدیمی و کهنه کار عربستانی در این خصوص می گوید: «بینش و ادراک مهم است: ترامپ از آن دست آدم هایی نیست که در برابر ایران یا هر کسی دیگر سر خم کند. اگر او همان طور که می گوید رفتار کند ما شاهد ظهور رونالد ریگان دیگری خواهیم بود؛ کسی که از سوی تمام نیروهای منطقه جدی گرفته خواهد شد و این چیزی است که متاسفانه در طول هشت سال گذشته از آن بی بهره بودیم». برخی نگرانند که اظهارات توییتری سریع و صریح ترامپ و پیام های سرشار از ستایش و سرزنش او نشان دهنده آن است که وی فرد مناسب برای مدیریت نوسانات و بی ثباتی های خاورمیانه نیست.

«فیصل الیفایی»، مقاله نویس روزنامه ملی «ابوظبی» معتقد است در حالی که استفاده ترامپ از رسانه های اجتماعی می تواند مشکل ساز باشد اما بعید است که او تغییر کند. وی می افزاید: «برخی مواقع اتفاقاتی می افتد که نیاز به واکنشی دقیق و سیاستی حساب شده دارد اما ترامپ همواره در برخورد با این مسائل احساسی برخورد می کند. این موضوع نگران کننده است اما این نگرش و ذات اوست. کسانی که به ترامپ علاقه دارند این ویژگی شخصیتی او را دوست دارند».

برخی از مفسران عرب شباهتی سیاسی بین ترامپ و ریگان می بینند چراکه شعار انتخاباتی هر دوی آنها به اوج رساندن دوباره آمریکا بود. اگرچه دوران ریاست جمهوری ریگان بین سال های 1981 تا 1989 خاورمیانه همواره با بحران های طولانی در رابطه با ایران، لبنان و لیبی دست به گریبان بود اما با این حال وی یک حامیان بزرگ اقدامات نظامی و استفاده از زور بود.

عده اندکی در خلیج فارس انتظار دارند که ترامپ با وجود همه تهدیدهایش، اقدامی را در خصوص توافق هسته ای ایران صورت ندهد اما با این حال بسیاری از کشورهای منطقه به دنبال آن هستند تا تهران تحت فشار قرار گرفته و از اقدامات خود برای براندازی کشورهای عربی و جایگزینی این حکومت ها با یک حکومت دینی انقلابی دست بردارد.

سیاست خارجی

وبسایت کاخ سفید، لحظاتی پس از سخنرانی ترامپ نوشت که شکست دادن گروه های افراطی و تروریستی در راس اهداف سیاست خارجی دولت ترامپ قرار دارد و دولت جدید بر آن است تا برای محافظت در برابر حملات احتمالی ایران و کره شمالی سیستم دفاع موشکی خود را توسعه و گسترش دهد. به نظر می رسد که این تصمیم دولت ترامپ را باید عوامل و افرادی همچون «جیمز متیس»، وزیر دفاع آمریکا، «رکس تیلرسون»، وزیر امور خارجه آمریکا و «مایک پومپئو»، رئیس سازمان سیا اجرایی کنند؛ چهره هایی که همگی برای مقامات عربستان سعودی شناخته شده هستند.

در این میان، جیمز ماتیس، ژنرال بازنشسته نیروی دریایی آمریکا به خاطر بی اعتمادی نسبت به ایران، یکی از چهره های آشنا برای حاکمان خلیج فارس به شمار می رود. ماتیس فرمانده سابق مرکز فرماندهی ایالات متحده آمریکا فردی که بر عملیات نظامی این کشور در خاورمیانه و جنوب آسیا نظارت داشت در جلسات اخذ رای اعتماد سنا گفت: «ایران بزرگترین نیروی بی ثبات کننده در منطقه خاورمیانه است و سیاست های آنها بر خلاف منافع ماست.» چنین دیدگاهی مورد علاقه اعراب خلیج فارس است. الراشد در این باره می گوید: «ما امیدواریم که ترامپ بتواند سیاست های اوباما را اصلاح کند. به نظر می رسد گزینه های مورد نظر وی برای تشکیل کابینه و اداره دولت همگی از افراد با تجربه و کاردان هستند».

تقویت قدرت نظامی

اوباما در سوریه، یمن، عراق و بحرین که عرصه هایی برای کشمکش بین ریاض و تهران تلقی می شوند، به انجام گفت و گو و مذاکره تمایل داشت و این تمایل و گرایش وی به شیوه های دیپلماتیک از نظر برخی اعراب خلیج فارس نشانه ضعف بود. اما نگرش و رویکرد ترامپ، رویکرد «برقراری صلح از طریق قدرت» است که می تواند تصور کشورهای دیگر را نسبت به انفعال واشنگتن تغییر داده و اعراب خلیج فارس را تشویق کند تا به تقویت بخش های نظامی خود بپردازند؛ بخش هایی که وابستگی شدیدی به شرکت های دفاعی ایالات متحده و اروپا دارند.

با این حال مسائلی نظیر بیت المقدس، سیاست نفتی، تعصبات ضد اسلامی و دادخواهی ایالات متحده علیه ریاض در خصوص حادثه 11سپتامبر از جمله مسائلی است که می تواند در رابط میان واشنگتن و ریاض اخلال ایجاد کند. یکی از بزرگترین این مشکلات، وعده ترامپ برای تغییر محل سفارت ایالات متحده از تلاویو به بیت المقدس است که می تواند چند دهه سیاست های ایالات متحده در این زمینه را بی اثر کند. همچنین انتخاب ترامپ در مورد انتخاب سفیر در اسرائیل مشکل بزرگی محسوب می شود.

زبان دو قطبی

یکی از منابع آگاه در حوزه خلیج فارس معتقد است که انتفاضه جدید می تواند هرج و مرج بسیار زیادی را ایجاد کند. وی درباره نقش و جایگاه ترامپ در این شرایط می افزاید: «ترامپ باید پیش از انجام هر حرکتی تأمل کند چراکه هر حرکت اشتباهی می تواند فشاری زیاد بر روند صلح وارد آورد». یکی دیگر از چالش های پیش روی ترامپ موضوع نابودی داعش است. کشورهای خلیج فارس با هدف او موافق هستند اما استفاده از زبانی دو قطبی برای اهریمن جلوه دادن مسلمانان و تکیه صرف بر نیروی نظامی، قطعاً موجب افزایش اعتراضات در این زمینه خواهد شد.

چنین زبانی می تواند با جلوگیری از تلاش های مورد نیاز برای مقابله با تفکر پشت خشونت، آتش ستیزه جویی را شعله ور کند. «دحالم القحطانی»، تحلیلگر سیاسی از کویت در توییتر خود نوشت: «بدترین قسمت سخنرانی ترامپ این بود که او به نام مبارزه با تروریسم و افراط گرایی اسلامی، مذهب اسلام را مورد هدف قرار داد. برچسبی توخالی و بی معنی». الیفایی نیز در این خصوص می گوید: «اگر به دوران بوش بازگشته و ایده دو قطبی وی مبنی بر این که «یا با ما هستید یا با تروریست ها» را بپذیریم و یا این گونه تصور کنیم که نیروهای نظامی می توانند این مشکل را حل کنند، به نظر من در موقعیت سختی گرفتار خواهیم شد و نهایتاً در جنگی درگیر خواهیم شد که غیرقابل پیروزی است».

منبع: رویترز / مترجم: زهره شهریاری