دیوارهایی که پا نمی‌گیرند

نویسنده: روزبه  آرش  

«ما اینجا را تغییر می دهیم برای چیزهای بهتری که در انتظارمان هستند.» این پیامی است که هزاران آلمانی هنگام فروریختن دیوار برلین به جهان مخابره کردند؛ پیامی از دهه 80 میلادی که در گوش های تاریخ معاصر سنگین آمد و کسی به آن بهایی نداد تا دیوارها همچنان گرد جهان و بین انسان ها حائل شوند. سه دهه بعد از فرو ریختن دیوار برلین، مردی به ریاست جمهوری آمریکا رسید که شعار اصلی اش کشیدن دیواری بین آمریکا و مکزیک بود؛ دونالد ترامپ، تاجری دیوانه که در اولین روز آغاز دوران حکومت بر دفتر بیضی کاخ سفید، فرمان ساخت دیوار را امضا کرد و گفت صورت حساب ساخت این دیوار را نیز برای همسایه اش خواهد فرستاد. تصمیم ترامپ، اولین و آخرین تصمیم غریبی نیست که انسان ها برای جهان کوچکشان گرفته اند، اینجا سرنوشت دیوارهایی را بررسی می کنیم که در جهان بالا رفتند تا بین انسان ها مرزبندی کنند؛ مرزهایی که در ذهن و قلب بسیاری از انسان ها شکسته شدند: 

نشانه های جدایی

حدود 60 سال پیش، منطقه ای غیرنظامی بین شمال و جنوب کره تأسیس شد؛ برای محافظت از مرز دو طرف که با ایدئولوژی های سیاسی حسابی داغ بود. این حصار که با سیم های خاردار بالا رفت، 150 مایل طول و 2,5 مایل عرض دارد تا از عبورومرور شهروندان دو کشور که بسیاری از آنها خویشاوند هم هستند، جلوگیری کند. «نشانه های جدایی» نامی بوده که گذر ایام روی این دیوار گذاشته است، مردم عادی از شمال و جنوب پای این دیوار آمده و نشانه ها، پارچه ها و نوشته هایی به آن وصل کردند تا دلتنگی خود برای یادگاران آن سوی مرز ابراز کنند. این دیوار، حالا جاذبه ای توریستی به حساب می آید، هرچند هنوز شمال و جنوب درگیر روزهای تلخ گذشته هستند

 نقاشی برای یورو

قبرس، ترکیه و یونان تا سال ها مرزی پرتنش داشتند. سازمان ملل در سال 1974 با ایجاد یک منطقه حائل، دستور ساخت دیواری را داد. دعوای میان یونان و ترکیه، جزیره قبرس را به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم کرد. بخش جنوبی تحت کنترل یونان، از بخش شمالی که استقلال خود را از ترکیه به دست آورده بود، جدا شد. حالا سال ها پس از ساخت این دیوار، جمهوری قبرس استقلال رسمی خود را حفظ کرده و این دیوار تبدیل به تابلویی نقاشی بین دو فرهنگ متفاوت یونانی و ترکی شده است. این اتحاد، قبرسی ها را در سال 2008 به اتحادیه اروپا و دستیابی به حوزه یورو هم رساند. 

 حائل بلند آفریقا و اروپا

مرز ملیلا در مراکش، آخرین دیوار برای مهاجران آفریقایی و اولین دیواری است که اروپایی ها برای جلوگیری از مهاجرت آنها بنا کرده اند؛ حصاری بلند که مهاجران خود را از آن آویزان می کنند تا خویش را به مرزهای آزاد اسپانیا برسانند. در سال 2014، در هر 24 ساعت، 200 پناهجوی آفریقایی از این مرز عبور کردند که فقط پنج نفر از آنها موفق شدند خود را به خاک اسپانیا برسانند. مقامات محلی می گویند توانی برای مقابله با مهاجران ندارند و پلیس دیگر نمی تواند بیشتر از این، مهاجر دستگیر کند؛ مهاجرانی که بسیاری از آنها طعمه موج های دریا می شوند یا سقوط از حصار بلند، جان آنها را می گیرد. 

 تحصن پای دیوار

هند و بنگلادش دو هزار و 500 مایل مرز دارند. سال 1986، پارلمان هند، ساخت حصاری مرزی برای جلوگیری از ورود مهاجران غیرقانونی را تصویب کرد. ساخت این دیوار در سال 1993 آغاز شد. مرز بین دو کشور را مسیری گیج کننده، رودخانه ای و باتلاقی تشکیل می دهد که با هر بارش سیل آسای باران تغییر می کند. تلاش برای عبور از این حصار هشت فوتی در بین سال های 2000 تا 2007، بیش از 700 کشته برجا گذاشت. همگی بنگلادشی هایی بودند که به امید زندگی بهتر، خود را در باتلاق های مرزی گرفتار دیدند. اعتراض های گسترده، از جمله تحصن روستایی های بنگلادشی که بسیاری از عزیزان خود را از دست داده بودند، عاملی شد که در سال های بعد کارکرد این دیوار برچیده شود.  

دیوارهای دیگر جهان

بلفاست در ایرلند شمالی یکی از بزرگ ترین دیوارهای جهان را دارد؛ «دیوار صلح» که بخش کاتولیک نشین و جمعیت پروتستان این کشور را جدا کرده است. سال 2007، دولت عراق برای جدا کردن همسایه های شیعه و سنی، دیواری کشید؛ دیواری به طول سه مایل تا فعالیت های تروریستی را کاهش دهد. این دیوار تا به امروز پابرجاست اما نقاشی های روی آن از صلح صحبت می کنند. حدود 14 سال پیش، اسرائیل ساخت دیواری به طول 420 مایل را در سرزمین های اشغالی و از کرانه های غربی نوار غزه آغاز کرد؛ دیواری بتنی و مسلح به سیم های خاردار که پنج تا هشت متر ارتفاع دارد؛ دیواری که ساخت و سازش، اعتراض های فراوان جهانی را در پی داشت. صحرای غربی، سرزمینی مورد مناقشه در شمال آفریقا ست. مراکش، ساخت دیواری از شن و ماسه را در سال 1987 در آنجا آغاز کرد تا از حملات نیروهای جدایی طلب جلوگیری کند. مین ها و سیم های خاردار و تعداد زیادی سرباز، این دیوار شن و ماسه ای را تشکیل می دادند. سال ها باد و طوفان، حالا این شن ها را هموار کرده و چیزی جز برجک های دیده بانی خالی سربازان باقی نمانده است؛ سرنوشتی که گذشت زمان تقریبا برای تمام دیوارهای ساخته شده در زمین رقم خواهد زد؛ دیوارهایی که خرابه هایشان باقی می مانند تا برای آیندگان شهادت دهند که بین انسانیت هرگز هیچ مرزی، حتی محکم ترین و مجهزترین هایش، پا نخواهد گرفت.