نگاه روسیه به انتخابات ریاست جمهوری ایران چیست؟

انتخابات 2017 ایران بیش از انتخابات های قبلی این کشور برای مسکو اهمیت دارد؛ چرا که سیاست های خارجی دو کشور به ویژه در سوریه، بیش از پیش به هم گره خورده است.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، پایگاه المانیتور در گزارشی به قلم «جولیا اسوشنیوکوف» تحلیلگر روس نوشت: در تاریخ 29 نوامبر «حسن روحانی» رئیس جمهور ایران و «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه با یکدیگر مکالمه تلفنی داشتند که طی آن روحانی خواستار همکاری میان تهران و مسکو برای مبارزه با تروریسم در سوریه در جهت تامین ثبات منطقه شد. این مکالمه تنها چند روز پس از صدور این اطلاعیه صورت گرفت که تهران امکان استفاده مسکو از پایگاه هوایی همدان - که منجر به تقویت هرچه بیشتر همکاری های دو کشور می شود - را بررسی خواهد کرد.

درعین حال با توجه به رابطه تاریخی، ژئوپولیتیک و شرایط فعلی روابط دو کشور، روسیه نگاه ویژه ای به انتخابات ریاست جمهوری پیش رو در ایران دارد. این انتخابات پیامدهای قابل توجهی برای خاورمیانه و ورای منطقه خواهد داشت. به هیچ وجه اغراق آمیز نیست اگر که بگوییم انتخابات 2017 ایران بیش از انتخابات های قبلی این کشور برای مسکو اهمیت دارد؛ چرا که سیاست های خارجی دو کشور بیش از گذشته به هم گره خورده است.

پیش بینی نتایج انتخابات ایران در این مرحله حتی برای کارشناسان داخلی هم کار دشواری است، چه رسد به کارشناسان روس. آن چه هرگونه پیش بینی در این مورد را دشوار می کند، این است که در نبود یک ساختار حزب رسمی در ایران، هر نامزد مستقلی می تواند وارد عرصه انتخاباتی این کشور شود. علاوه بر این، اختلاف میان دو جریان سیاسی اصلی در ایران مبهم است.

در چنین شرایطی تحلیلگران روس تلاش دارند پیش بینی کنند که نتایج احتمالی این انتخابات چه تاثیری بر روابط مسکو با تهران دارد. دو مسئله مهم وجود دارد. اولا، انگیزه ایران برای حفظ روابط حسنه با مسکو تا حدودی مستقل از متغیر ریاست جمهوری است و به متغیر ساختاری یعنی شرایط سیاسی منطقه ای و بین المللی ارتباط دارد. دوم، رئیس جمهور ایران تنها شخصیتی نیست که در مورد مسائل استراتژیک مانند همکاری ایران و روسیه در سوریه تصمیم گیری می کند.

جنبه نخست ناشی از تجربه تاریخی ایران می شود که امنیت آن مستقیما بازتاب فضای منطقه ای است. بنابراین تهران در روند تاریخی خود تلاش کرده برای مقابله با تهدیدات خارجی تدابیری را اتخاذ کند. همکاری اخیر این کشور با روسیه در کشور سوریه بازتاب همین روند است. از سوی دیگر، همکاری با روسیه از تمامی جهات به عنوان یک استراتژی عاقلانه و طولانی مدت در نظر گرفته می شود؛ این در حالی است که سیاست خارجی اخیر روسیه مستقل از غرب بوده است.

جنبه دوم به فرآیند تصمیم گیری در سیاست ایران ربط دارد. در مسائل امنیتی و نظامی و به ویژه عملیات فرامرزی، نظر رئیس جمهور مهم تر است. اظهارات «مسعود پزشکیان» نایب رئیس مجلس ایران در مورد استفاده روسیه از پایگاه هوایی همدان نمونه ای از چنین ساختاری در ایران است. بنابراین کارشناسان بر این اساس می توانند نتیجه گیری کنند که نتیجه انتخابات مه 2017 در ایران هرچه که باشد، همکاری تهران با مسکو همچنان پابرجا خواهد ماند.

در چنین شرایط ابعاد مختلف رابطه تهران باد مسکو باید مدنظر قرار گیرد.

در هر حال، دولت حاکم در ایران سهم خود را از نفوذ در سیاست خارجی دارد مانند دولت روحانی که ترجیح داد روابط خود را با غرب بازسازی کند. بنابراین در این مرحله جنبه های مختلف از روابط تهران با مسکو را باید در نظر گرفت.

نخست، می توان این گونه فرض کرد که تا زمانی که روسیه روابط رقابتی خود با آمریکا در مورد نفوذ در خاورمیانه را حفظ کند، و تا زمانی که مسکو در تلاش برای تأمین امنیت منطقه باشد، ایران حداکثر تلاش خود را به کار خواهد گرفت تا این رابطه دوجانبه را حفظ و تقویت کند.

دوم اینکه به قدرت رسیدن مستقل هایی مانند «عزت الله ضرغامی»، «محمدباقر قالیباف»، «غلامعلی حداد عادل»، «محمدرضا باهنر»، «احمد توکلی» می تواند به نفع روسیه باشد چرا که دولت جدید در مسیری خلاف جهت «دولت تدبیر و امید» گام بر خواهد داشت. در طرف مقابل، به قدرت رسیدن اصلاح طلبانی مانند «محمدرضا عارف» یا میانه روهایی مانند «محمد جواد ظریف» احتمالا جهت گیری ها را به سمت غرب خواهد برد.

درک کلی در مسکو این است که این انتخابات هر نتیجه ای که داشته باشد، به احتمال زیاد روابط دو کشور را در چارچوبی که در مکتب روسی مطالعات ایرانی به «مشارکت هوشیارانه» معروف شده حفظ خواهد شد؛ مگر اینکه طرفین تصمیم بگیرند به اقدامات انقلابی برای تغییر این روند و تبدیل آن به یک روند استراتژیک متوسل شوند.