پوتین از ترامپ چه می خواهد؟

نویسنده: متیو روجانسکی

دیپلماسی ایرانی: اندیشکده «وودرو ویلسون» در بخش سوم سری یادداشت های خود تحت عنوان "جهان از ترامپ چه می خواهد"، به بررسی خواسته ها و انتظارات روسیه از دونالد ترامپ، رئیس جمهور آینده آمریکا پرداخته است.

برخی از انتظارات و خواسته های روسیه از دولت جدید آمریکا:

• دولت جدید آمریکا در مورد بحران کنونی سوریه همچنان بر سر میز مذاکره باقی بماند.
• روسیه و آمریکا در زمینه استراتژی های ضدتروریسم با یکدیگر همکاری و مشارکت داشته باشند.
• نشست سران دو کشور روسیه و آمریکا در اولین فرصت ممکن پس از بیستم ژانویه سال 2017 میلادی برگزار شود.

بزرگترین چالش پیش روی روابط میان آمریکا و روسیه چیست؟

رابطه میان آمریکا و روسیه بدون شک یکی از مهم ترین روابط دوجانبه برای نظام جهانی است که تأثیرات و پیامدهای بسیار مهمی را در خصوص موضوعاتی همچون گسترش تسلیحات کشتار جمعی (WMD)، مناقشات و درگیری های منطقه ای و گسترش هرچه بیشتر صلح و امنیت در جهان به همراه دارد. اما با این وجود، این رابطه اکنون در گذرگاه بسیار سخت و خطرناکی قرار گرفته است و می تواند به آسانی به گسترش درگیری ها در میان عوامل نیابتی یا حتی فراتر از آن رویارویی مستقیم این دو قدرت هسته ای منجر شود.

اقدام پوتین در الحاق شبه جزیره کریمه به خاک روسیه را باید نشانه ای بارز از سوء عملکرد روزافزون سیستم امنیتی و نظم کلی اروپا پس از جنگ سرد دانست. علاوه بر این اقدامات روسیه در جهت حمایت از شورشیان مسلح شرق اوکراین موجب ناتوانی هر چه بیشتر اوکراین برای بازسازی اقتصاد ضعیف و ناتوان خود و جهت دهی مجدد مسیرهای توسعه به سوی نهادهای غربی شده است. تحریم های بین المللی تحت رهبری آمریکا و همچنین سیاست انزوای دیپلماتیکی علیه روسیه، نتوانست موجب کوچکترین تغییری در رفتار و سیاست های روسیه شود، در مقابل مسکو از طریق مداخله نظامی قدرتمند خود در جنگ داخلی در سوریه و حمایت از حکومت در حال احیای بشار اسد، واشنگتن را به پای میز مذاکره کشاند. همچنین بر اساس برخی گزارش ها، روسیه در طول مبارزات انتخاباتی بسیار حساس سال 2016 میلادی آمریکا، حملات سایبری متعددی را علیه برخی از اهداف سیاسی بسیار مهم این کشور ترتیب داده است.

رئیس جمهور جدید آمریکا برای رفع موانع موجود چه اقداماتی را باید صورت دهد؟

در طول مبارزات انتخاباتی سال 2016 میلادی آمریکا دو روایت و رویکرد متفاوت در قبال روسیه پدید آمد. از یک سو دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب آمریکا وعده داد که پس از پیروزی در انتخابات تعاملات فعلانه ای را با مسکو آغاز کرده و تلاش خواهد کرد تا در برخی موضوعات همچون مبارزه با تروریسم همکاری های میان آمریکا و روسیه را بهبود بخشد. اما در سوی دیگر کنگره و نخبگان سیاسی ایالات متحده آمریکا بر سر رویکردی خصمانه تر در قبال روسیه به توافق و اجماع رسیدند و حتی عده ای در این میان از چنان لحن خصمانه ای در قبال پوتین و روسیه استفاده کردند که یادآور دوران جنگ سرد بود. از آن جا که ترامپ در ماه های نخست آغاز به کار خود با اولویت های سیاسی بسیار مهمی (همچون کسب تأیید اعضاء کابینه و دیوان عالی ایالات متحده آمریکا) در داخل کشور روبرو خواهد بود، بسیار بعید به نظر می رسد که وی در طی این مدت تغییری در سیاست های دولت اوباما در راستای منزوی سازی و اعمال فشار بر روسیه ایجاد کرده و از این سیاست ها عقب نشینی کند. با این وجود، دولت ترامپ می تواند مذاکرات پشت پرده اولیه در خصوص آغاز روابط با روسیه را می توان حتی در دوره انتقال قدرت نیز آغاز کند.

در طول یک سال آینده، ترامپ می تواند تلاش های خود در راستای تعاملات فعالانه تر با روسیه را آغاز کند. حتی اگر در طول دوران ریاست جمهوری ترامپ روابط و همکاری های عمیق تری میان دو کشور آمریکا و روسیه شکل نگیرد، بدون شک ایجاد همین سطح از روابط و تعاملات میان دو کشور متضمن طیف گسترده ای از منافع حیاتی آمریکا خواهد بود. برای شروع، دولت جدید آمریکا باید منافع بسیار مهم و حیاتی خود همچون مدیریت درگیری های منطقه ای، موضوع منع گسترش تسلیحات هسته ای، حفظ تجارت آزاد و توازن قدرت در منطقه شرق آسیا را مورد بررسی دقیق قرار دهد، همچنین دولت جدید آمریکا باید مشخص کند که طرح های جدید و امتیازات آتی تا چه اندازه به نفع آمریکا بوده و در راستای تحقق اولویت های این کشور هستند.

دوم آن که، دولت ترامپ در سیاست های کلی خود در قبال مسکو ارزیابی مجددی را انجام دهد و تعادلی را میان استفاده از ابزارهای تهدیدآمیز و ابزارهای بازدارندگی ایجاد کند. آمریکا در طی این مدت به منظور اطمینان بخشی به متحدان خود در ناتو و به ویژه کشورهای اروپای شرقی اقداماتی را علیه روسیه ترتیب داده که توانسته از اقدامات تجاوزکارانه بیشتر روسیه جلوگیری کند اما با این حال تحریم های تنبیهی و انزوای دیپلماتیک تأثیر چندانی بر رفتارهای روسیه نداشته و تنها موجب جدایی مردم روسیه از غرب شده است. در نهایت این که، دولت جدید آمریکا باید به وعده های خود عمل کرده و چه در سخن و چه در عمل به هم پیمانان و همکاران اروپایی ما یاری رسانده و آنها را از مزایای وجود بازار آزاد و دموکراسی لیبرال آگاه سازد.

آیا ترامپ باید به دنبال ملاقات با پوتین و برگزاری نشست دوجانبه میان دو کشور باشد؟

یکی از عواملی که در طول این سالیان موجب جدایی، انتظارات بیش از حد و بروز اختلافات میان روابط آمریکا و روسیه شده این است که به جای تمرکز و تکیه بر منافع مشترک، همواره تمرکز و تأکید بیش از حدی روی ویژگی های شخصیتی رهبران واشنگتن و مسکو وجود داشته است. اما ترامپ در همین شروع کار علاقه و تمایل بسیاری را برای انجام مذاکرات رو در رو با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه از خود نشان داده است و شاید از این جهت وی یک استثناء در میان رهبران سیاسی ایالات متحده آمریکا باشد. در حقیقت این ابراز تمایل و علاقه دو طرفه بوده و پوتین نیز در قبال این ابراز تمایل از سوی ترام، واکنش محترمانه ای از خود نشان داده است. اما نگرانی عمده ای نیز در این زمینه وجود دارد و آن این است که در طول دو دهه گذشته طرح و الگوی خاصی بر روابط میان آمریکا و روسیه همواره حکفرما بوده است؛ بدین ترتیب که در نخستین سال آغاز به کار رئیس جمهوری جدید آمریکا روابط خوبی میان دو کشور برقرار شده اما به تدریج و در سال های بعدی روابط میان واشنگتن و مسکو رو به سردی، بی اعتمادی و دشمنی آشکار گراییده است. در حال حاضر نیز این نگرانی وجود دارد که نخستین دیدار و نشست میان ترامپ و پوتین از همان الگوهای دو دهه اخیر پیروی و تبعیت کند و صمیمت و گرمی روابط در سال نخست، به تدریج در سال های بعد جای خود را به بی اعتمادی و خصومت دهد.

با تمامی این تفاسیر، نشست سران دو کشور روسیه و آمریکا باید در اولین فرصت ممکن پس از بیستم ژانویه سال 2017 میلادی برگزار شود. بدون برگزاری چنین نشستی هیچ یک از دو دولت فرصت های بوجود آمده برای تعاملات بیشتر، مدیریت درگیری ها و حتی همکاری را جدی نخواهند گرفت. علاوه بر این، هر چقدر هم که لفاظی های خصمانه ای در روابط دو کشور حاکم باشد باز هم رهبران آمریکا و روسیه مسئولیت اخلاقی و سیاسی خود در زمینه جلوگیری از تشدید بحران و جنگ در سوریه و اوکراین، جلوگیری از جاه طلبی های هسته ای ایران و کره شمالی و نیز اعمال محدودیت هایی بر زرادخانه های تسلیحاتی عظیم خود و امکان بازرسی از آنها را بر عهده خواهند گرفت.

منبع: اندیشکده وودرو ویلسون / مترجم: زهره شهریاری