نشست لوزان، نشستی برای تداوم فشارها

دیپلماسی ایرانی: نشست روز شنبه لوزان میان وزرای امور خارجه ایران، ایالات متحده امریکا، روسیه، ترکیه و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس بر سر سوریه و به طور اخص جنگ حلب در حالی آغاز می شود که به روشنی می توان آن را صف بندی ایران و روسیه در برابر امریکا و متحدانش دانست.

این در حالی است که خبرهای ضد و نقیضی درباره حضور نماینده مصر در این نشست منتشر می شد. از یک سو گفته می شد از این کشور دعوت به عمل نیامده است و از سوی دیگر گفته می شد که مصر خود نخواسته در این نشست شرکت کند. تا این که حسین جابری انصاری، معاون عربی و شمال آفریقای وزیر امور خارجه کشورمان صحبت از حضور مصر در این نشست کرد. صحبت های ضد و نقیض درباره حضور یا عدم حضور مصر در این نشست حکایت از بروز اختلافات شدید در درون جامعه عربی دارد. این مساله نشان می دهد که اولا جایگاه مصر در جهان عرب تا چه حد تضعیف شده است، دیگر این که عربستان در روزگار فعلی جهان عرب سنبه پرزورتری از هر کشور عربی دیگر دارد و خود را نماینده جهان عرب می داند. در عین حال می توان متصور شد با توجه به تنش های اخیر به وجود آمده میان قاهره با ریاض به ویژه بر سر سوریه و همچنین عراق و لبنان و یمن که در تمامی آنها مواضعی خلاف مواضع و نظرات تند و افراطی عربستان سعودی و متحدانش در شورای همکاری خلیج فارس اتخاذ کرده است، فشارهای ریاض به قاهره به این موضوع نیز کشیده شده است. به ویژه که قاهره بر خلاف میل ریاض به همکاری با بشار اسد برخواسته، روابط نزدیکی با بغداد برقرار کرده و تلاش دارد نقشی ایجابی در حل بحران لبنان ایفا کند. ضمن این که در ماجراجویی های عربستان در یمن به هیچ وجه حاضر به مشارکت نشده است. وانگهی حضور مصر در نشست لوزان حتی اگر مواضع بی طرفانه ای بگیرد باعث تقویت مواضع ایران و روسیه در برابر امریکا و ترکیه و عربستان و متحدانش خواهد شد و این به هیچ وجه باب میل جبهه مخالف روسیه و ایران نیست.

از سوی دیگر این روزها تنش در روابط امریکا و روسیه بر سر سوریه به شدت افزایش یافته است. امریکایی ها تماس های خود را با روسیه قطع کرده اند و ارتش سوریه با حمایت جنگنده های روسیه پیش روی های مهمی را در حلب و مناطق دیگر داشته ، این مسائل سبب شده است تا امریکا به سمت گزینه نظامی برای حمله به ارتش سوریه متمایل شود. گفته می شود ناتو نیز خود را برای اقدامی مشابه اقدامات امریکا در سوریه آماده می کند. بریتانیا و فرانسه نیز زمزمه های مشابهی را سر داده اند که این گونه برداشت می شود که غرب درصدد ماجراجویی جدیدی است.

فشار در برابر فشار

با همه اینها به نظر نمی رسد هیچ کدام از کشورهای درگیر در سوریه بخواهند رویارویی تمام عیاری را با یکدیگر داشته باشند. نه روسیه و نه امریکا به دنبال جنگ با هم نیستند. ایران و عربستان و ترکیه و دیگر کشورهای عربی عضو شورای همکاری خلیج فارس نیز به هیچ وجه به جنگیدن با یکدیگر فکر نمی کنند. شاید به فکر تحمیل هزینه به هم باشند و بخواهند از راه های گوناگون به یکدیگر فشار بیاورند اما به فکر جنگ با هم نیستند. بنابراین آن چه در سوریه می گذرد فشار طرف های مختلف برای قبول خواسته هایشان است.

امریکا و عربستان تلاش می کنند که به روسیه فشار بیاورند دست از حمایت از بشار اسد بردارد و روسیه نیز تلاش می کند در هر معادله ای که برای سوریه تعریف می شود منافعش تامین شود. در این میان دو طرف زمان کمی را برای اعمال فشار به یکدیگر پیش رو می بینند. زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده امریکا، نهایت زمانی است که دو طرف، دست کم در کوتاه مدت، برای شدت بخشیدن به فشارها به یکدیگر پیش روی خود می بینند. امریکایی ها می خواهند تا قبل از این تاریخ روس ها را وادار کنند در سوریه امتیاز دهند یا از مواضعشان کوتاه بیایند تا به خصوص دموکرات ها بتوانند در انتخابات از آن بهره برداری کنند در حالی که روسیه می خواهد از این مدت نهایت استفاده را ببرد تا ارتش سوریه حلب را پاکسازی کند و حتی الامکان دیرالزور، دیگر شهر استراتژیک و نفت خیز سوریه را تصرف کند. اگر این اتفاق بیفتد روس ها فکر می کنند می توانند با قدرت مضاعفی در برابر امریکایی ها و متحدانشان بنشینند و امتیازات بیشتری را مطالبه کنند.

نهایت فشار روس ها

حلب بهترین فرصت برای روس ها برای دریافت امتیاز از غربی ها و امریکایی ها است. الآن بیش از 7 ماه است که شرق حلب در محاصره ارتش سوریه است و نبرد در آن ادامه دارد. به سختی می توان تصور کرد که ارتش سوریه و جنگنده های روسی نمی توانند به راحتی از پس تروریست ها و نیروهای مخالف در حال جنگ در حلب برآیند. روس ها که این همه ادعای فرماندهی جنگ های میدانی دارند و سلاح های خود را به رخ این و آن می کشند، چطور نمی توانند از پس محاصره یک بخش کوچکی از شهری در سوریه برآیند؟ پاسخ روشن است، روس ها به دنبال امتیاز گرفتن از طرف مقابل هستند. حلب زمانی کاملا آزاد می شود که روس ها احساس کنند طرف مقابل هنوز حاضر به امتیاز دادن نیست و آزادی کامل حلب می تواند فشارها را به طرف مقابل برای دادن امتیاز بیشتر افزایش دهد. آن چه روس ها می خواهند روشن است، حل پرونده اوکراین به سود آنها و گرفتن سهمشان از آینده سوریه. و الا بارها اعلام کرده اند که حفظ بشار اسد به هر قیمتی هدف آنها نیست بلکه آن چه آنها حمایت می کنند حفظ ساختار حکومتی و زیربناهای سوریه است. بنابراین نباید تعجب کرد اگر روزی دیدیم که روس ها با رسیدن به اهدافشان ناگهان از سوریه عقب نشستند و پشت اسد را خالی کردند.

نشست لوزان در حقیقت تبادل چنین مواضعی و بررسی راه های چگونگی رسیدن دو طرف به اهداف است. امریکایی ها می خواهند به دستاوردی برسند که در انتخابات بتوانند از آن استفاده کنند و دیگر کشورهای متحد خود را نیز در راستای به خدمت گرفتن در این هدف می بینند و روس ها نیز می خواهند مذاکره کنند تا برای منافعشان در سوریه تضمین بگیرند. فراموش نکنیم اگر روس ها تا کنون از بشار اسد حمایت کرده اند تنها به این دلیل بوده است که کسی را بهتر از او برای حفظ منافعشان نیافته اند.

نشست لوزان، نشستی همانند نشست وین در سال گذشته میلادی خواهد بود. اگر توافقی به دست آید محدود و موقتی است چرا که حداقل امریکایی ها، بنا ندارند جنگ سوریه به این زودی پایان یابد. عنوانی که آنها برای این نشست در مطبوعات می گویند، بیانگر این ادعا است؛ راه های بررسی اعمال آتش بس در حلب برای توقف حملات روسیه و ارتش سوریه و کمک به اهالی این شهر. امریکایی ها نهایتا تلاش خواهند کرد که شرق حلب خالی از سکنه شود تا جنگ ادامه یابد. برای همه روشن است که قرار است جنگ سوریه به دولت آینده امریکا به ارث برسد. واقعیت این است که تا زمانی که طرف ها بر لزوم دستیابی به اهدافشان تاکید دارند و گمان می کنند با اعمال فشار می توانند یکدیگر را وادار به امتیازدهی کنند نه تنها نبرد حلب بلکه کل نبرد در سوریه ادامه خواهد یافت.