راهکارهای دیپلماتیک برای بازگرداندن اموال ایران

محمد مهدی مظاهری، استاد دانشگاه

دیپلماسی ایرانی: در روزهای اخیر و در حالی که دستگاه دیپلماسی کشورمان در حال رایزنی با دولت آمریکا برای مساعدت در اجرای برجام و رفع مشکل مبادلات بانکی کشور بود، دیوان عالی آمریکا رأی جدیدی مبنی بر برداشت حدود 2 میلیارد دلار از دارایی های مسدود شده کشورمان را صادر کرد. پیشتر دادگاهی در آمریکا در سال ۲۰۰۷ بدون هیچ مستند حقوقی حکم داده بود که ایران به خاطر بمب گذاری بیروت در سال1983 باید این مبلغ را پرداخت کند.

علاوه بر اینکه حکم دادگاه عالی آمریکا از نظر محتوایی، ادعایی واهی و اثبات نشده است، از نظر شکلی نیز این دادگاه مغایر با حقوق بین الملل رفتار کرده است، زیرا بر اساس حقوق بین الملل هیچ دولتی را نمی توان در یک دادگاه داخلی محاکمه کرد. طبق قوانین بین المللی، کشورهای خارجی در محاکم داخلی مصونیت دارند؛ اما در این حکم مصونیت کشورمان در رأی دادگاه آمریکا رعایت نشده است. از سوی دیگر، به نظر می رسد اقدام دادگاه عالی آمریکا در صدور این حکم، کاملا سیاسی است و در اثر فشار و  لابی گروه ها و کشورهایی صورت گرفته است که دشمنی آن ها با ایران آشکار است.

این درحالی است که باراک اوباما رییس جمهور آمریکا اخیرا در یک سخنرانی در لندن وقتی با سوالی درباره میراث ریاست جمهوری اش که ماه های آخر آن در حال سپری شدن است، روبه رو شد، در پاسخ دو موضوع را به عنوان مسائلی که به آن افتخار می کند، نام برد. یکی از آنها موضوع بحران اقتصادی آمریکا و دیگری برجام بود. اگر اوباما توافق هسته ای با ایران را به واقع برجسته ترین بخش کارنامه ریاست جمهوری خود می داند، دست کم برای حفظ تلاش ها و دستاوردهای خود در پرونده هسته ای ایران هم که شده باید مراقب باشد موفقیت برجام را فدای اهداف سیاسی گروه های دست راستی آمریکایی و دیگر کشورها نسازد.

اقدامات حقوقی وزارت امور خارجه و دیگر نهادهای مرتبط، برای جلوگیری از اجرای این رأی و حذف همیشگی آن از دستور کار نهادهای حقوقی و قضایی آمریکا و نیز پیگیری برای طرح دعوا در دیوان بین المللی لاهه با  استناد به عرف و رویه قضایی بین المللی از مدتی پیش آغاز شده است و این روند باید با قدرت ادامه پیدا کند. با این حال با توجه به اهداف سیاسی پشت این ماجرا، نباید از دیپلماسی و راه حل های سیاسی نیز غافل شد. اجرایی نشدن آراء دادگاها و ادعای شهروندان آمریکایی پیرامون این قضیه در سال های 2007 و 2010، به خوبی ماهیت سیاسی این قضیه را نشان می دهد.

 از سوی دیگر تجربه ما در تصویب و اجرایی شدن برجام نیز نشان می دهد که با دیپلماسی قوی و تلاش های پیگیر کادر دیپلماتیک کشور و به کارگیری رأی و خرد ایرانی می توان بزرگترین و پیچیده ترین اختلافات و پرونده ها را نیز حل نمود و برای آنها راه حلی پیدا کرد. بنابراین بکارگیری دیپلماسی و استفاده از نفوذ سیاسی در این مورد نیز  کارساز بوده و می تواند به عنوان مکملی برای راه حل های حقوقی، البته با همدلی همه جناح ها و فعالان سیاسی کشور و برای تامین منافع ملی، گره اخلافات موجود را هم باز کند.