مشکلات و مطالبات اجرای برجام

دیپلماسی ایرانی: گزارش ارایه شده از سوی وزارت امور خارجه به مجلس شورای اسلامی درباره دوره ۳ ماهه اجرای برجام دارای چند نکته است که به اختصار مورد بررسی قرار می گیرد:

بخش نخست به زمینه های اجرا شده در برجام اشاره دارد. در واقع این بخش به میزان غنی سازی، تحقیق و توسعه، ذخایر اورانیوم، مساله آب سبک و سنگین و دیگر موارد فنی می پردازد. در این بخش مسایل بسیار مهمی از سوی تیم فنی هسته ای تدوین شده تا به اطلاع نمایندگان مجلس و افراد نگران از روند اجرایی برجام رسانده شود. در عین حال گزارش اشاره به این موضوع دارد که با وجود انجام تعهدات ایران، هیچگونه خللی نیز در فعالیت هسته ای به وجود نیامده و روند موجود به پیش می رود.

بخش دوم به موضوع PMD یا ابعاد احتمالی نظامی می پردازد. موضوع بسیار مهمی که همواره در جریان برنامه هسته ای، علیه ایران پرونده سازی شده است. آخرین تحول در این زمینه به گزارش یوکیا آمانو، مدیرکل آٓٓٓژانس بین المللی انرژی اتمی در نوامبر 2012 مربوط می شود که طی آن دوازده سرفصل در قالب 66 بند اتهاماتی علیه ایران تنظیم شد که هر کدام دردسرساز بود. گزارش وزارت خارجه ایران گویای آن است که موضوع PMD پایان یافته و قطعنامه شورای حکام علاوه بر لغو دوازده قطعنامه قبلی، سرفصل این پرونده را بسته است. از نظر حقوقی این یک موفقیت برای ایران و خلع سلاح طرف مقابل است.

بخش سوم به موضوع تحریم ها اشاره می کند. گرچه تمام برجام مساله تحریم ها نبوده و نیست، اما لغو آن برای ملت ایران بسیار حایز اهمیت است. این بخش تحریم ها را به دو بخش تحریم های حقوقی نوشته شده روی کاغذ و تحریم های اجرایی تقسیم بندی کرده است. اما متاسفانه برخی برچیده شدن تحریم ها از لحظ حقوقی روی کاغذ را مساله ای بی اهمیت و بی فایده می دانند، در حالی که در گذشته همین کاغذها موجب اعمال تحریم هایی علیه ایران شد و عده ای آن را کاغذ پاره خواندند. در این بخش آورده شده که تحریم ها از نظر حقوقی برداشته شده است. در حوزه عمل نیز قطعنامه های شش گانه لغو شده است. همچنین تحریم های اولیه آمریکا مورد بررسی قرار گرفته و به تحریم های ثانویه پرداخته است. تحریم های ثانویه به آن دسته از تحریم هایی گفته می شود که کشور ثالثی به دلیل مبادله با ایران مورد تحریم آمریکا قرار گیرد. فهرست طولانی شامل خروج بیش از 700 شخصیت حقیقی و حقوقی از فهرست تحریم ها درج شده که بر اساس آن در حال حاضر کارها در حال انجام است. اکنون تحریم های ایران در حوزه های صادرات نفت، پتروشیمی، طلا و فلزات گرانبها، فرش، پسته و کشتیرانی برداشته شده و حتی تحریم های هواپیمایی با توجه به اینکه در حوزه تحریم های هسته ای نبوده برداشته شده است. اکنون می توان وجه حاصل از صادرات نفت و محصولات وابسته را دریافت کرد. مساله باقی مانده، مبادلات بر اساس ارز دلار است. البته باید تاکید کرد راهبرد ایران در حوزه مبادلات ارزی، تکیه نکردن بر یک ارز و ایجاد سبد ارزی شامل یورو، پوند، فرانک سوییس، یوآن، ین و ... است. اما برخی کشورها هستند که برای مبادله و خرید باید تبادلات ارز دلاری صورت گیرد. دلار پول واسط بوده و بیشتر مبادلات تجاری بر اساس همین ارز صورت می گیرد. گرچه برخی مشکل تحریم دلار را پررنگ کرده اند اما راهبرد ایران استفاده از سبد ارزی است.

اما بخش پایانی به اقدامات بانک ها برای اتصال به نظام بانکداری جهانی می پردازد. طی دوران تحریم، قوانین بین المللی و آیین نامه های اجرایی درحوزه بانکداری به تصویب رسید که یا به اطلاع ایران نرسیده بود یا لزومی برای اجرای آن در داخل وجود نداشت. از جمله آن مساله قوانین و آیین نامه های مبارزه با پولشویی است. این مساله محدود به آمریکا نمی شود. البته ایران اقداماتی را در این راستا انجام داده است. آقای ولی الله سیف رییس کل بانک مرکزی نیز در سخنرانی خود در شورای روابط خارجی آمریکا به اقدامات ایران در راستای مبارزه با پولشویی پرداخته است. نگرانی بانک های اروپایی از مبادلات بین بانکی با ایران، مساله تحریم های آمریکاست. از این رو آمریکا باید این اعتماد و اطمینان را به بانک های اروپایی بدهد که در صورت مبادله با ایران مشمول هیچ گونه تحریم یا جریمه ای نمی شوند. اقدام کنونی آمریکا یک شیطنت است. آقای سیف مطالبات داخلی را مطرح و هدف را آمریکا قرار داده است. بنابراین نباید فریادها بر سر دولت ایران کشیده شود، این فریادها باید متوجه آمریکا باشد. نباید دولت را زیر سوال برد و در مقابل دولت نیز نباید منتقدان را زیر سوال ببرد. سرمایه گذاران خارجی نیازمند ثبات، آرامش و امنیت هستند. تنها کشوری که در منطقه دارای ثبات و آرامش بوده، ایران است. از این رو باید در بیان مواضع و اقدامات صورت گرفته دقت لازم را به کار برد تا سرمایه گذاران اروپایی دچار تردید نشوند. از طرفی در حوزه دفاعی نیز هیچ کس حق تعیین تکلیف برای ایران را ندارد. این یک موضوع امنیتی است. تجربه جنگ ایران و عراق نشان داد که ایران باید برای امنیت، متکی به خود باشد.  در حوزه مباحث دفاعی هیچ رودربایستی و تعارفی وجود ندارد. اما باید از منظر تبلیغات به گونه ای رفتار کرد که دشمن برداشت تهاجمی از فعالیت های دفاعی نداشته باشد. سیاست ایران یک سیاست بازدارندگی بوده و تولید موشک برای امنیت ایران لازم است.

بنابراین باید وحدت و همدلی داخلی تقویت شود. مطالبات داخلی باید متوجه آمریکا و دولت های اروپایی باشد. برجام یک سند ملی است و نباید آن را در داخل زیر سوال برد. باید مطالبات اجرایی از طرف مقابل صورت گیرد. 

انتشار اولیه: دوشنبه 30 فروردین 1395 / انتشار مجدد: شنبه 4 اردیبهشت 1395