قصه فدرالیسم سوریه

نویسنده: عاطف صقر

دیپلماسی ایرانی: مجموعه ای سری از یکی از احزاب کردی ممنوعه دریافت کردم که تصادفا در یکی از سفرهایم به شمال شرق سوریه در 17 سال پیش به من داد. از اعضای این حزب پرسیدم، کردها چه می خواهند؟ گفت: خودمختاری. گفتم: یعنی آیا استقلال می خواهید؟ جواب داد: این دیگر به نسل های آینده باز می گردد که چه بخواهند. وقتی که مرزهای سوریه با ترکیه در نزدیکی لاذقیه را دیدم بعضی از سوری ها به من گفتند که بعضی از سوری های ترکمنی مزدور ترکیه هستند و اطلاعات مهمی را در اختیار آن کشور قرار می دهند.

در یکی از گفت وگوهای حاشیه ای، یکی از اهالی درعا در جنوب سوریه وقتی که رهبران سوری از طیف علوی های «شیعی» را توصیف می کرد، آنها را «جماعت» خطاب می کرد. به کار بردن این عبارت جنبه عمومی دارد و نمی توان آن را به حساب چیزی گذاشت و برداشتی از آن کرد اما او در بخش دیگری از حرف هایش از ستمی گفت که اکثریت ساکنین اهل تسنن از سوی حاکمیت که از لحاظ جمعیتی اقلیت هستند، احساس می کنند.

هر سه این واقعیت ها نشان می دهد که سطح روابط میان عناصر تشکیل دهنده جامعه سوریه چگونه است. کردها به دنبال خودمختاری هستند، که البته از طریق جنگ فعلی توانسته اند به نوعی از این خودمختاری در برخی مناطق دست یابند. کردهای سوریه دقیقا همان کاری را تکرار می کنند که کردهای عراق برای به دست آوردن مناطق مورد منازعه می کردند که البته دیگر طیف های حاضر در آن مناطق نیز آنها را متعلق به خودشان می دانستند.

اما واقعیت دوم و سوم نشان از شدت نفرت اهل تسنن و ترکمن ها از علوی ها دارد. سنی ها بر این اعتقادند که علوی ها آنها را به سمت های مهم منصوب می کنند اما امیدی برای تغییر در طبقه حاکم نیست. اما بعضی از ترکمن ها به دنبال پشتیبانی ترکیه، کشور همسایه هستند.

این اصطکاکات خود را در جنگی که اکنون سوریه از آن رنج می برد، نشان داد. به این ترتیب روشن شد که فدرالیسم یعنی دادن اختیارات بیشتر به مناطقی که بیش از پیش با حکومت مرکزی خصومت دارند، یکی از راه حل های مناسب است تا از این طریق عده ای از استیلای حزب بعث عربی یا به عبارتی علوی ها راحت شوند. جنگ ثابت کرد که مبارزه با حکومت مرکزی سرپوشی بوده که همانند دیگ بخاری عمل می کرده که در نهایت به غلیان عناصر تشکیل دهنده جامعه سوریه منجر شد. راه حل فدرالیسمی که ملت سوریه به دنبال آن است می تواند بسیاری از مشکلات سوریه را حل کند.

منبع: الاهرام / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11